Η ιστορία «από τα μέσα» για το τι πήγε στραβά στην Ελλάδα

Αναδημοσίευση από το blog της Αντιφασιστικής Πρωτοβουλίας Βύρωνα: http://antifavironas.blogspot.gr/2017/06/blog-post.html

Επιλέξαμε να μεταφράσουμε αυτό το εκτενές, δημοσιογραφικού χαρακτήρα, κείμενο γιατί παρέχει μια λεπτομερή και αρκετά κατατοπιστική εικόνα για ό,τι στον δημόσιο λόγο αποκαλείται “πρόσφατη προσφυγική κρίση” στην ελληνική επικράτεια. Στην πραγματικότητα, αυτό που διαδραματίζεται εδώ και καιρό είναι η κλιμάκωση ενός πολέμου κατά των μεταναστριών/ών, στον οποίο το ελληνικό κράτος, μακράν από το να “υποκύπτει” σε έξωθεν πιέσεις ή να “συμβιβάζεται”, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Η βαρβαρότητα της Αμυγδαλέζας σήμερα έχει συμπληρωθεί από τον “ανθρωπισμό” των ΜΚΟ που εργάζονται πίσω από τα συρματοπλέγματα (κι αυτός ο συνδυασμός κρατικής καταστολής και κρατικής “φροντίδας” είναι όντως μια ουσιαστική διαφορά της σημερινής αριστερο-ακροδεξιάς κυβέρνησης από τους προκατόχους της) αλλά παραμένει βαρβαρότητα, και μάλιστα επιδεινούμενη. 

Το πρωτότυπο κείμενο δημοσιεύθηκε στα Αγγλικά στις 06/03/2017 στον ιστότοπο News Deeply

Το προσφυγικό αρχιπέλαγος: Η ιστορία «από τα μέσα» για το τι πήγε στραβά στην Ελλάδα

των Daniel Howden, Αποστόλη Φωτιάδη

Το «Refugees Deeply» [1] διερευνά τις αποτυχίες στην πιο δαπανηρή ανθρωπιστική βοήθεια που δόθηκε στην ιστορία, η οποία εκτυλίχθηκε στη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Widad Madrati, όπως όλα τα παιδιά, θυμάται το πρώτο χιόνι που έπεσε στο Ωραιόκαστρο σαν κάτι το αξιοθαύμαστο. Δημιούργησε ένα υπέροχο λευκό κάλυμμα πάνω από την εξαθλίωση ενός στρατοπέδου για πρόσφυγες, που είχε χωροθετηθεί στον περίβολο μιας εγκαταλελειμμένης αποθήκης, στους λόφους πάνω από τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, τη Θεσσαλονίκη. Η δεκαεφτάχρονη Σύρια δεν ενοχλήθηκε που ο σωλήνας νερού στις εξωτερικές δεξαμενές είχε παγώσει. Έβγαλε φωτογραφίες από τις παγωμένες συσσωματώσεις.

Οι φωτογραφίες στο κινητό της δεν έδειχναν τίποτα για τις χαλασμένες χημικές τουαλέτες ή το πεταμένο, αδύνατο να φαγωθεί φαγητό, ούτε για τις ετοιμόρροπες σκηνές που είχαν σφηνωθεί στο παγωμένο χώμα από τους πρόσφυγες, που όπως και η δική της οικογένεια, έφτασαν πολύ αργά για να βρουν ένα μέρος στο εσωτερικό της κατασκευασμένης από μπετόν αποθήκης. Αντίθετα, οι φωτογραφίες της απεικόνιζαν παιδιά να παίζουν με το χιόνι.

Απομονωμένη έξω από τα κτίρια του Ωραιοκάστρου, σε μια σκηνή καλυμμένη με χιόνι, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας Madrati αντιμετώπισαν πιο ρεαλιστικά το πρόβλημα της επιβίωσής τους και ικέτευσαν τις Αρχές και τους εθελοντές να βρουν έναν τρόπο για να φύγουν από το στρατόπεδο. Ήταν μια τετραμελής οικογένεια, όταν έφυγαν από το Χαλέπι, η οποία έγινε πενταμελής στην πορεία, αφού γεννήθηκε η αδερφή της Widat, η Μαρία, στην Τουρκία. Και είχαν υποστεί χειρότερες ταπεινώσεις στην Ελλάδα από τις ικεσίες.

Η οικογένεια ήταν επίσης από τις τελευταίες που άφησαν τον προηγούμενο προσωρινό τους κατάλυμα στην Ειδομένη, όπου άντεξαν για δέκα εβδομάδες, αφότου έκλεισε ο χαοτικός καταυλισμός στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας τον Μάρτιο του ’16, με την ελπίδα ότι θα ξανανοίξει. Δεν άνοιξε ποτέ.

Ο καταυλισμός εκκενώθηκε και οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν σε πρώην βιομηχανικές περιοχές, όπως το Ωραιόκαστρο, και σε εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα. «Έκλαιγα όταν φύγαμε από την Ειδομένη,» λέει η Widat. «Ένιωθα να χάνω την ελπίδα μου, όταν τόσοι άνθρωποι κατάφεραν να περάσουν τα σύνορα και εμείς όχι».

Διηγείται την ιστορία της με τα αγγλικά που έμαθε από εθελοντές στην Ειδομένη και στη συνέχεια τα δίδαξε σε άλλα παιδιά προσφύγων στο Ωραιόκαστρο. Η οικογένειά της, η οποία πληροί τις προϋποθέσεις μέσα από οποιαδήποτε σχεδόν κριτήρια, για να κριθεί ως προσφυγική, έχει γίνει μάρτυρας πολλών από τα πράγματα που πήγαν στραβά στην Ελλάδα, από τότε που η χώρα έγινε η «πύλη εισόδου» στην Ευρώπη για αριθμούς ρεκόρ προσφύγων και μεταναστών.

Η πορεία της οικογένειας Madrati από την άφιξή της στην Ε.Ε. υπήρξε μια περιήγηση σε μέχρι πρότινος «σκοτεινά» μέση στην Ελλάδα που έχουν αποκτήσει διεθνή κακοφημία για τη μιζέρια των συνθηκών διαβίωσης που «προσφέρουν», από την άφιξή τους στη Μόρια της Λέσβου, μέχρι την Ειδομένη και το Ωραιόκαστρο.

Η πιο δαπανηρή ανθρωπιστική βοήθεια

Οι βασανιστικές εμπειρίες της οικογένειας Madrati έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη διεθνή χρηματοδότηση και την ενέργεια που έχει δαπανηθεί, για να βοηθηθούν άνθρωποι σαν και αυτούς.

Μια ακολουθία γεγονότων που ξεκίνησε με το ρεκόρ στις προσφυγικές ροές στην Ελλάδα τον Ιούνιο του ’15 και κορυφώθηκε με τη φωτογραφία του νηπίου από τη Συρία που πνίγηκε, του Aylan Kurdi, αφύπνισε τον κόσμο σε σχέση με την προσφυγική κρίση. Το αποτέλεσμα αυτής της αφύπνισης ήταν να γείρει όλο το ανθρωπιστικό οικοδόμημα προς την Ελλάδα, με αποστολές πόρων που άλλαξαν ξαφνικά πορεία από τον Τρίτο Κόσμο προς την Ευρώπη. Παρακίνησε πρωτοφανή αριθμό διεθνών εθελοντών να έρθει στην χώρα, τον οργανισμό για τους πρόσφυγες του Ο.Η.Ε. να κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εντός της Ε.Ε. και την Ε.Ε. να χρησιμοποιήσει τη δική της μονάδα ανθρωπιστικής ανταπόκρισης εντός της Ευρώπης για πρώτη φορά. Αυτή η διαδικασία έγινε η πιο δαπανηρή ανθρωπιστική ανταπόκριση στην ιστορία σύμφωνα με πολλούς ειδικούς βοήθειας, όταν αποτιμήθηκε σύμφωνα με το κόστος ανά δικαιούχο.

Το πόσα ακριβώς χρήματα δαπανήθηκαν στην Ελλάδα από την Ε.Ε έχει πολλές φορές αναφερθεί, αλλά ελάχιστα κατανοηθεί. Το Refugees Deeply έχει υπολογίσει ότι έχουν περιέλθει στην Ελλάδα 803 εκατομμύρια δολάρια [740 εκατομμύρια €] από το 2015, στα οποία περιλαμβάνονται όλα τα κεφάλαια τα οποία χορηγήθηκαν ή δαπανήθηκαν, όλες οι σημαντικές διμερείς χρηματοδοτήσεις και οι κύριες πηγές ιδιωτικών δωρεών.

Οι κύριες πηγές χρηματοδότησης ελέγχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε., η οποία επιβλέπει το Asylum Migration Integration Fund (A.M.I.F.- Ταμείο για το Άσυλο, την Μετανάστευση και την Ενσωμάτωση) και το Internal Security Fund (I.S.F.- Ταμείο για την Εσωτερική Ασφάλεια), τα οποία από κοινού αφιέρωσαν 541 εκ. δολάρια [498 εκ. €] για τις ελληνικές ανάγκες χρηματοδότησης. Παρ όλα αυτά, η ελληνική κυβέρνηση φάνηκε ανίκανη να απορροφήσει σημαντικό μέρος αυτών των κεφαλαίων και χρειάστηκε επείγουσα βοήθεια από την Επιτροπή, η οποία διοχετεύθηκε με άλλα μέσα.

Η σύγχυση σχετικά με την πραγματική έκταση των δαπανών παροξύνθηκε από τις διογκωμένες δηλώσεις του Ευρωπαίου Επίτροπου Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, Δημήτρη Αβραμόπουλου, ο οποίος έχει συχνά αναφερθεί σε αριθμούς που ξεπερνούν το ένα δις ευρώ (1.06 δις δολάρια). Αυτό το ποσό αφορά προφανώς όλα τα διαθέσιμα και θεωρητικά κεφάλαια και όχι μόνο αυτά που έχουν πράγματι διατεθεί ή δαπανηθεί.

Ωστόσο, το συνολικό ποσό των 803 εκατ. δολαρίων αποτελεί την πιο δαπανηρή ανθρωπιστική βοήθεια στην ιστορία. Με βάση το ότι τα χρήματα αυτά δαπανήθηκαν για την αντιμετώπιση των αναγκών του συνόλου του 1,3 εκατομμυρίων ανθρώπων που εισήλθαν στην Ελλάδα από το 2015, το κόστος ανά δικαιούχο θα ήταν 780 δολάρια [718 €] για τον κάθε πρόσφυγα. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος αυτών των χρημάτων διοχετεύθηκε για τις ανάγκες αυτών που εγκλωβίστηκαν στην Ελλάδα μετά το κλείσιμο των συνόρων, και σε αυτήν τη βάση το κόστος ανά δικαιούχο είναι 14.088 δολάρια [12.972 €].[Μπορείτε να διαβάσετε εδώ άλλο σχετικό άρθρο του Refugees Weekly, με την αναλυτική παρουσίαση των ποσών που διοχετεύθηκαν στην Ελλάδα.]

Οι συγκρίσεις ανάμεσα σε διάφορες ανθρωπιστικές κρίσεις, που μπορεί να ποικίλλουν από πολέμους μέχρι φυσικές καταστροφές, δεν είναι ακριβείς. Η ανταπόκριση στον σεισμό στην Αϊτή το 2010 ανήλθε στα 3,5 δις δολάρια [3.2 δις €], σύμφωνα με το U.N. Relief Web (Δίκτυο Ανακούφισης του Ο.Η.Ε. [2]), αλλά η κρίση επηρέασε πάνω από 3 εκατομμύρια ανθρώπους και τα χρήματα δαπανήθηκαν σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Αξιωματούχοι από τη διεύθυνση ανθρωπιστικών επιχειρήσεων της Ε.Ε. πιστεύουν ότι το κόστος ανά δικαιούχο ήταν άνευ προηγουμένου όσον αφορά τις σχετικές δράσεις της Ε.Ε.. Και όμως, ένας ανώτερος αξιωματούχος υπολόγισε ότι τόσο πολύ όσο τα «70 [64 €] δολάρια από κάθε 100 [91 €] δολάρια» είχαν σπαταληθεί άσκοπα.

Προσφυγική φλέβα χρυσού

Η εφιαλτική εικόνα του Aylan Kurdi να κείτεται πνιγμένος σε μια παραλία της Τουρκίας στις 2 Σεπτεμβρίου του ’15, διαμοιράστηκε πάνω από 20 εκατ. φορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Προκάλεσε μια άμεση αύξηση στις αναζητήσεις Google που σχετίζονταν με τη Συρία και μια χιονοστιβάδα από ιδιωτικές δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα που ασχολούνται με θέματα προσφύγων.

Ο Σουηδικός Ερυθρός Σταυρός παρατήρησε άλμα στις καθημερινές δωρεές που δέχθηκε, 55 φορές μεγαλύτερες την εβδομάδα, αφού η εικόνα κυκλοφόρησε, σύμφωνα με μελέτη που έγινε με επικεφαλή τον Paul Slovic στο Πανεπιστήμιο του Oregon. Σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης (I.R.C. International Rescue Committee), μια ομάδα «ανακούφισης» με έδρα τη Νέα Υόρκη, η αντίδραση στη φωτογραφία δημιούργησε αύξηση στις δημόσιες δωρεές. Ένας ανώτερος αξιωματούχος της ομάδας δήλωσε ότι η αντίδραση στη φωτογραφία έριξε την ιστοσελίδα τους, παρόλο που άλλοι από το προσωπικό της I.R.C. δήλωσαν αργότερα στο Refugees Deeply ότι αυτό δεν συνέβη. Ο Slovic παρατηρεί ότι ο θάνατος του νηπίου «ξύπνησε τον κόσμο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα», αλλά επίσης έκανε επιτακτική ανάγκη για τις διεθνείς Μ.Κ.Ο να δείξουν ότι ανταποκρίνονται στα γεγονότα που λάμβαναν χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Για τις ήδη υπάρχουσες οργανώσεις στην Ελλάδα η ξαφνική εισροή χρημάτων ήταν τόσο ευπρόσδεκτη, όσο και αποσταθεροποιητική. Η «Μετάδραση», μια ελληνική Μ.Κ.Ο γνωστή για την εκπαίδευση και επιπλέον τις παροχές της σχεδόν στα πάντα, από διερμηνείς μέχρι υπηρεσίες πρώτης ανάγκης, έχασε κομμάτι του εξειδικευμένου προσωπικού της από μεγαλύτερες Μ.Κ.Ο οι οποίες μπορούσαν να δώσουν πολύ υψηλότερους μισθούς.

Η επικεφαλής της «Μετάδρασης», κα. Λώρα Παππά, θεωρεί ότι η μεγάλη εισροή χρημάτων μετέτρεψε τους πρόσφυγες σε «εμπορεύματα» και ενθάρρυνε βραχυπρόθεσμες δράσεις «Αυτές [οι διεθνείς οργανώσεις] έψαχναν τρόπους να δείξουν την παρουσία τους στην Ελλάδα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα για κάποιους να χάσουν την ευκαιρία να επενδύσουν εποικοδομητικά».

Το θλιβερό της συμπέρασμα είναι ότι «καμιά φορά τα λεφτά μπορούν να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό».

Ανάμεσα στις προειδοποιητικές ιστορίες που αναδύθηκαν από εκείνη την περίοδο ήταν αυτή του διαμετακομιστικού Κέντρου «Απάνεμο» στη Λέσβο. Μια εγκατάσταση εκατομμυρίων δολαρίων, που χτίστηκε από την I.R.C (Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης) σε μια απότομη πλαγιά κοντά στις κύριες παραλίες προσέλευσης μεταναστών, τους πιο φορτωμένους μήνες του 2015, και σχεδιάστηκε για να δέχεται 2.000 αφίξεις προσφύγων την ημέρα. Όντας χρηματοδοτούμενο από δωρεές ιδιωτών, χρήματα για βοήθεια από το Βρετανικό κράτος και το φιλανθρωπικό ίδρυμα Radcliffe, χαιρετίστηκε από την I.R.C ως το «πολυπόθητο κέντρο υποδοχής που παρέχει ζωτικής σημασίας υπηρεσίες στους πρόσφυγες».

Η I.R.C δηλώνει ότι ήταν σε θέση να διαλύσει τα περισσότερα από τα υλικά και να τα χρησιμοποιήσει σε άλλες εγκαταστάσεις, αλλά το κέντρο τώρα στέκει αχρησιμοποίητο, ενώ χαοτικές συνθήκες σε άλλο μέρος του ίδιου νησιού έχουν οδηγήσει σε θανάτους προσφύγων. Όμως η ταχεία απορρόφηση πόρων με αμφισβητούμενα αποτελέσματα δεν περιορίζεται σε καμία περίπτωση μόνο στην I.R.C..

Η απόφαση της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες να χαρακτηρίσει την Ελλάδα χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης όσον αφορά την κλίμακα ιεράρχησής της, μετέτρεψε εν μία νυκτί μια σκούνα σε δεξαμενόπλοιο – ένα γραφείο με μια ντουζίνα προσωπικό, που η κύρια δουλειά του ήταν να επιβλέπει συμβασιούχους που βοηθούσαν την ελληνική υπηρεσία ασύλου, έγινε ξαφνικά ένας Λεβιάθαν. Η ομάδα της Υπ. Αρμοστείας του Ο.Η.Ε για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα διευρύνθηκε σε 600 υπαλλήλους μοιρασμένους σε 12 γραφεία. Περίπου το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού ήταν διεθνές προσωπικό.

Οι περισσότεροι Έλληνες κερδίζουν λιγότερα από 800 ευρώ το μήνα, ενώ το ντόπιο προσωπικό της Υπ. Αρμοστείας έχει συμβάσεις που ισοδυναμούν με περισσότερο από το διπλάσιο του ποσού αυτού. Το διεθνές της προσωπικό δε, κερδίζει τρεις φορές περισσότερα χρήματα απ’ ότι οι τοπικοί ομόλογοί του. Η Φωτεινή Ράντσιου, ένα μέλος του προσωπικού της Υπ. Αρμοστείας που πήρε άδεια από τον οργανισμό για να δουλέψει εθελοντικά στην πατρίδα της, την Ελλάδα, παρατήρησε ότι οι εντάσεις μεταξύ ντόπιων και διεθνών υπαλλήλων περιέπλεκαν τις σχέσεις εντός του οργανισμού. Δήλωσε, ακόμη, ότι το ντόπιο προσωπικό παραγκωνίστηκε και «αντιμετωπιζόταν σαν γραμματείς» από το νεοεισερχόμενο διεθνές προσωπικό.

Η απόφαση να αναλάβει ένα ρόλο στην ελληνική κρίση έθεσε επίσης την Υπ. Αρμοστεία σε τροχιά σύγκρουσης με ένα από τα πυρηνικά χαρακτηριστικά της αποστολής της, το να υποστηρίζει τα δικαιώματα των προσφύγων. Λειτουργώντας για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση εντός της Ε.Ε., η οποία είναι και ο δεύτερος μεγαλύτερος χρηματοδότης του οργανισμού παγκοσμίως, η Υπ. Αρμοστεία αντιμετώπισε ένα δίλημμα σε σχέση με το να επικρίνει (ή μη) τους δωρητές της. «Αντί να συνηγορούν για την προστασία των προσφύγων, έμειναν σιωπηλοί από το φόβο για τις πολιτικές συνέπειες» λέει η Ράντσιου. «Ακόμη και αν ήθελαν να επικρίνουν την πολιτική που παραβίαζε τις αρχές τους, δεν μπορούσαν».

Οι διεθνείς οργανισμοί θα συνεργάζονταν με μια ελληνική διοίκηση, η οποία, τουλάχιστον σε επίπεδο δημόσιων δηλώσεων, ήταν ανάμεσα στις πιο φιλοπροσφυγικές στην Ευρώπη. Ωστόσο, πολλοί αξιωματούχοι του κυβερνώντος κόμματος ΣΥΡΙΖΑ έχουν αντιιμπεριαλιστικές πεποιθήσεις και είχαν μια ροπή να αντιλαμβάνονται τις καλά χρηματοδοτούμενες ξένες οργανώσεις ως αποικιοκρατικές παρά σαν ανθρωπιστικές.

Ένας ανώτερος έλληνας αξιωματούχος είπε ότι ανίχνευσε «μια αποικιακή νοοτροπία» ανάμεσα στο προσωπικό των διεθνών Μ.Κ.Ο. που συνέχισαν να απολαμβάνουν τον αυξημένο λόγω επιδομάτων μισθό τους, ενώ δούλευαν σε ένα πιο άνετο περιβάλλον. «Ήταν μια καλή δουλειά να δουλεύεις σε μια χώρα με καλά εστιατόρια και άνετα κρεβάτια και να παίρνεις και επίδομα σαν να είσαι στη Σομαλία». Πολλοί διεθνείς αξιωματούχοι δήλωσαν στο Refugees Deeply ότι οι Έλληνες υπουργοί ξεκινούσαν τις συνεδριάσεις υπενθυμίζοντάς τους ότι «δεν βρίσκονταν στη Σομαλία» και ότι η Ελλάδα έχει τη δική της κυβέρνηση, τους νόμους και τους θεσμούς της.

Η δυσαρέσκεια τροφοδοτήθηκε από το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της προσφερόμενης χρηματοδότησης κατευθύνθηκε προς τους διεθνείς οργανισμούς και όχι προς την ελληνική κυβέρνηση. Αυτό ήταν τελικά, σύμφωνα με διπλωμάτες, Έλληνες αξιωματούχους και υπαλλήλους καταστροφικό, δεδομένου ότι η κυβέρνηση είχε τον ρόλο του συντονιστή και ακόμη την δικαιοδοσία της τελικής απόρριψης των project.

Οι εντάσεις επίσης αναγνωρίστηκαν και από την πλευρά των Μ.Κ.Ο.. «Ο συντονισμός της αντίδρασης αποτέλεσε βασικό εμπόδιο, με την Ύπατη Αρμοστεία να αποτυγχάνει να συνεργαστεί παραγωγικά με την κυβέρνηση και την κυβέρνηση να αποτυγχάνει στο να πάρει επείγουσες, στρατηγικές αποφάσεις αρκετά γρήγορα» δήλωσε το φιλανθρωπικό, με έδρα στα Ηνωμένο Βασίλειο, ίδρυμα Oxfam.

«Είμαστε σε πόλεμο!»

Το φαινόμενο της μαζικής μετανάστευσης δεν είναι κάτι καινούργιο για την Ελλάδα. Νεοεισερχόμενοι πληθυσμοί από τα Βαλκάνια και από πιο ανατολικά ήρθαν από την δεκαετία του 1990 και αργότερα, και σε μεγάλο βαθμό αφέθηκαν στην τύχη τους. Η μεγαλύτερη αξία που δόθηκε στο θέμα ήταν να αποκτήσει δικό του τμήμα στο Υπουργείο Εσωτερικών. Αλλά οι αξιωματούχοι που ασχολούνταν με την μετανάστευση είχαν πρόσβαση σε μία από τις μεγαλύτερες πηγές χρημάτων που επιβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως αναφέραμε και πριν, το ταμείο Asylum Migration Integration Fund (A.M.I.F- Ταμείο για το Άσυλο, την Μετανάστευση και την Ενσωμάτωση) και Internal Security Fund (I.S.F- Ταμείο για την Εσωτερική Ασφάλεια).

Σχετικά περίπλοκα στην αξιοποίηση τους, αυτά τα ταμεία είναι οργανωμένα επταετή προγράμματα σχετικά με την «μετανάστευση και την διαχείριση των συνόρων» ξεκινώντας από το 2014 και απαιτούσαν από τους Έλληνες να δημιουργήσουν μια διαχειριστική αρχή και να οργανώσουν ένα στρατηγικό σχέδιο. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την κυβέρνηση ανακάλυψε ότι είχε γίνει πολύ λίγη σχετική προεργασία από την προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση. Οι αριστεριστές, των οποίων η πρόθεση ήταν να αντιμετωπίσουν το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες σε σχέση με την κρίση χρέους, έδειξαν εξίσου ελάχιστο ενδιαφέρον για να κάνουν τα πρώτα βήματα για την αποδέσμευση αυτών των κεφαλαίων. Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εργάζονταν στο A.M.I.F. παραπονούνταν ότι δεν μπορούσαν να βρουν κανένα για να μιλήσουν στην Αθήνα, παρά την ενδεχόμενη προσφορά μισού δισεκατομμυρίου ευρώ.

Χρειάστηκε να υπάρξει το ιστορικό κύμα αφίξεων προσφύγων και μεταναστών που «έσκασε» στα ελληνικά νησιά τον Ιούνιο του 2015, για να εξαναγκαστούν σε μια επανεξέταση του θέματος. Έγιναν τότε κάποια πρώτα βήματα για την ίδρυση μιας διαχειριστικής αρχής και την κατάθεση ενός σχεδίου. Αλλά λόγω ανασχηματισμού και νέων εκλογών αυτές οι προσπάθειες αδράνησαν.

Με τον ανασχηματισμό ο κ. Ιωάννης Μουζάλας διορίστηκε αναπληρωτής υπουργός. Όντας γυναικολόγος-μαιευτήρας και με μεγάλη θητεία στην φιλανθρωπική οργάνωση «Γιατροί του Κόσμου» φάνηκε σαν μια ισχυρή επιλογή για έναν ρόλο που ανταγωνίζονταν για προσοχή με την οικονομική κρίση.

Αυτοί που ήλπιζαν σε έναν ήπιο διαχειριστή επρόκειτο να απογοητευθούν. Υπάλληλοι που ήταν παρόντες εκείνη την χρονική περίοδο, θυμούνται τον γκριζομάλλη γιατρό να δείχνει ελάχιστη υπομονή αναφορικά με τις τεχνικές λεπτομέρειες του νέου του πόστου, και μια τάση να «πετά» επιχειρησιακές ερωτήσεις, καθώς περπατούσε πάνω–κάτω στο γραφείο δηλώνοντας: «Είμαστε σε πόλεμο!».

Ένας υπάλληλος του Υπουργείου που εμπλέκονταν στην δημιουργία της διαχειριστικής αρχής για την αποδέσμευση των ευρωπαϊκών κεφαλαίων είπε στο καινούργιο του αφεντικό ότι η τεχνική δουλειά ήταν πολύ σημαντική. Εξηγήθηκε στον κ. Μουζάλα ότι το Υπουργείο θα έπρεπε να αφιερώσει «ένα σημαντικό μέρος του χρόνου του στην δημιουργία της διαχειριστικής αρχής» προκειμένου να αποκτήσει «ένα σύστημα που να λειτουργεί».

Σύμφωνα με στελέχη του Υπουργείου, η συμβουλή αγνοήθηκε.

Καθώς πλησίαζε το φθινόπωρο του 2015, η Ελλάδα παρέμενε ένας «διάδρομος προσφύγων», με την πλειονότητα των νέων αφίξεων να περνούν λιγότερο από μια εβδομάδα εντός της χώρας, από την άφιξή τους στα νησιά μέχρι την έξοδό τους από τα βόρεια σύνορα κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων. Η θεωρία γύρω από το πώς θα έπρεπε να λειτουργούν τα ευρωπαϊκά σύνορα αποσυνδέθηκε από την πραγματικότητα. Σύμφωνα με τους κανόνες της λέσχης της χωρίς σύνορα, της ζώνης Schengen, οι άνθρωποι που φτάνουν στην Ε.Ε. πρέπει να υποβάλλουν αίτηση ασύλου στη χώρα εισόδου. Θεωρητικά, το κράτος εισόδου είναι αρμόδιο για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία περί ασύλου και πρέπει να αποτρέπει την αναχώρηση τους.

Καθώς εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες πέρασαν από την Ελλάδα, έγινε ξεκάθαρο ότι αυτή δεν είχε ούτε τον μηχανισμό, ούτε την ικανότητα να εξαναγκάσει τους νεοεισερχόμενους να υποβάλλουν αίτηση ασύλου.

Η Ελλάδα τέθηκε υπό σημαντική πίεση από την Ε.Ε για την δημιουργία hot spot (κέντρων υποδοχής μεταναστών) στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, τη Λέσβο, την Κω, τη Λέρο, τη Χίο και τη Σάμο, για την ταυτοποίηση και τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων από όλες τις νέες αφίξεις. Τον Οκτώβριο, ο έλληνας Πρωθυπουργός, κ. Αλέξης Τσίπρας, υποσχέθηκε στη Γερμανίδα Καγκελάριο, κα. Angela Merkel, ότι τα hot spot θα είναι έτοιμα να λειτουργήσουν μέσα σε ένα μήνα.

Στα τέλη Οκτωβρίου του 2015, περιφερειακοί ηγέτες συνήλθαν στις Βρυξέλλες με θέμα τη διαδρομή των Δυτ. Βαλκανίων σε μία ατμόσφαιρα που περιγράφηκε από διπλωμάτη που ήταν παρών ως «μετα βίας κρυμμένος πανικός».

Ήταν ήδη ξεκάθαρο στους συγκεντρωμένους ηγέτες ότι οποιαδήποτε μελλοντικά σχέδια για την αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη θα εξαρτώνταν από την ικανότητα της Ελλάδας να επεξεργαστεί τις νέες αφίξεις, να ταυτοποιήσει όσους είχαν ανάγκη προστασίας και να απελάσει εκείνους που δεν θα πληρούσαν τις προϋποθέσεις. Ήταν επίσης σαφές σε όλους ότι η Ελλάδα δεν ήταν καν κοντά στο να πράξει κάτι από τα παραπάνω.

«Είτε θα βοηθήσετε (την Ελλάδα) μαζικά τώρα, είτε θα αντιμετωπίσετε ένα τεράστιο αριθμό μεταναστών να μπαίνει στην Ευρώπη» δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος των Ην. Εθνών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο περιθώριο της συνάντησης, ο κ. Frans Timmernans, αντιπρόεδρος της Ευρ. Επιτροπής παραδέχθηκε στην Υπ. Αρμοστεία ότι δεν είχε «καμία ιδέα» για το πώς να χειριστεί αυτήν την κατάσταση.

Η προσέγγιση που προέκυψε συνδύαζε τις απειλές για τη θέση της Ελλάδας στη ζώνη Schengen με την αποδέσμευση έκτακτων κονδυλίων για την κατασκευή και λειτουργία νέων εγκαταστάσεων. Μέχρι το τέλος της συνόδου η Ελλάδα είχε συμφωνήσει να φιλοξενήσει 50.000 πρόσφυγες, με την Υπ. Αρμοστεία του Ο.Η.Ε για τους Πρόσφυγες επιφορτισμένη να βρει θέσεις σε ξενοδοχεία για 20.000 απ’ αυτούς και με τους υπόλοιπούς να στεγάζονται σε καταυλισμούς του ελληνικού κράτους.

Από τα μέσα Νοεμβρίου είχε ήδη διαφανεί ότι οι διπλωματικές συμφωνίες δεν άλλαζαν την πραγματική κατάσταση. Ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που διεξήγαγε επιτόπιους ελέγχους στον Έβρο, στην βόρεια Ελλάδα και στα νησιά Χίο και Σάμο ανέφερε «τίποτα δεν φαίνεται να είναι έτοιμο ή να σχεδιάζεται…Όλο το σύστημα φαίνεται να είναι οργανωμένο για να καταγράφονται οι μετανάστες και μετά να αφήνονται να φύγουν».

Έλληνας αστυνομικός που υπηρετούσε στο κέντρο υποδοχής μεταναστών της Μόρια το έθεσε πιο λακωνικά, εξηγώντας ότι η δουλειά του ήταν να παίρνει μια φωτοτυπία της ταυτότητας, δαχτυλικά αποτυπώματα και στην συνέχεια να επιταχύνει τη διαδρομή τους προς την Γερμανία: «Φωτοτυπία, Αποτύπωμα, Μέρκελ».

Ο Διάδρομος γίνεται Αποθήκη

Στην Αθήνα είχε καθιερωθεί ένα παρασκευιάτικο τελετουργικό, σύμφωνα με το οποίο εκπρόσωποι από τον ελληνικό στρατό, την αστυνομία και διάφορα υπουργεία συναντιόντουσαν με μια ομάδα της Ευρ. Επιτροπής και των Ην. Εθνών, για να τους ενημερώνουν για την ανύπαρκτη πρόοδο των εργασιών. Τη δεύτερη Παρασκευή του Φλεβάρη του 2016, όμως, η βολική αυτή ρουτίνα διαταράχθηκε από τον κ. Maarten Verwen, τον επικεφαλής της Ευρ. Επιτροπής στην Ελλάδα, ο οποίος ανακοίνωσε ότι τα σύνορα επρόκειτο να κλείσουν: «Κύριοι, σας δώσαμε χρόνο», είπε στην συνάντηση, σύμφωνα με κάποιον παρόντα. «Δεν προετοιμαστήκατε. Καλή τύχη. Τώρα πρόκειται να συμβεί».

Με το επικείμενο κλείσιμο των συνόρων, την ανυπαρξία hot spot και ένα επικείμενο «ψήσιμο» στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στα τέλη Φλεβάρη, ο έλληνας Πρωθυπουργός, κ. Τσίπρας, βρήκε έναν απρόσμενο σωτήρα. Ο κ. Πάνος Καμμένος ήταν ένας από τους αδιαμφισβήτητους πολιτικούς νικητές από την αναταραχή της ελληνικής πολιτικής σκηνής και την κατάρρευση των παραδοσιακών κομμάτων της. Πρόκειται για έναν γεροδεμένο δεξιό με έφεση στη στρατιωτική αμφίεση, που θεωρεί υπεύθυνη για την ελληνική κρίση χρέους μια σκιώδη συνωμοσία του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος, ο οποίος βρέθηκε να είναι ο ελάσσων εταίρος σε μια κυβέρνηση συνεργασίας. Σε αντάλλαγμα για την ενδυνάμωση μιας σκληρά αριστερής κυβέρνησης ανέλαβε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Πριν τον Φλεβάρη, η συμβολή του κ. Καμμένου στο προσφυγικό ήταν να γκρινιάζει ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να υποχωρήσει στις διαπραγματεύσεις για το χρέος, αλλιώς η Ελλάδα θα την πλημμύριζε με μετανάστες. Οι διαθέσεις του άλλαξαν μόνο όταν 74 εκ. δολάρια [68 εκ. €] προστέθηκαν στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Εθν. Άμυνας για την υποστήριξη των προσφύγων, βοήθημα που θα επαναλαμβανόταν ετησίως. Σε διάστημα μικρότερο των 10 ημερών ο στρατός ίδρυσε λιτές αλλά λειτουργικές εγκαταστάσεις στα hot spot.

Το σχέδιο φτιάχτηκε για αδράνεια, απόκρυψη του χάους, έξωθεν πίεση και δράσεις της τελευταίας στιγμής. Με την ευθύνη για την ανταπόκριση, τώρα διαχωρισμένη ανάμεσα σε διάφορα ελληνικά υπουργεία και έναν Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών συνηθισμένο να δουλεύει στον Τρίτο Κόσμο, τα λεφτά της Ευρ. Επιτροπής έρρεαν, ενώ παραμελούνταν η αποτελεσματική επίβλεψη του τρόπου με τον οποίο ξοδεύονταν. Ακόμη, μια σειρά τροπολογιών που πέρασαν από το ελληνικό κοινοβούλιο αφαίρεσαν τις απαιτήσεις λογιστικού ελέγχου στα συμβόλαια που σχετίζονταν με την προσφυγική κρίση.
 
Παράλληλο Σύστημα

Στις 9 Μαρτίου του 2016, με το κλείσιμο των συνόρων με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το μονοπάτι των μεταναστών έγινε δυσκολότερο. Εννέα ημέρες μετά παρουσιάστηκε συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Ε.Ε., σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα θα απέλαυνε τους νεοαφιχθέντες πρόσφυγες και μετανάστες και η Τουρκία θα ανέκοπτε την πορεία τους, με αντάλλαγμα χρήματα «βοήθειας» και πολιτικές παραχωρήσεις. Ενώ η συμφωνία αυτή έγινε δημόσια αντιληπτή σαν σοκ, η κυβέρνηση στην Αθήνα γνώριζε για πολλούς μήνες το τι ερχόταν.

Ένας δημοφιλής θρήνος στην Ελλάδα είναι ότι η χώρα έχει «καλούς νόμους», αλλά φρικτή διακυβέρνηση. Ένας ακόμη καλός νόμος, ο νόμος 4375/2016, προστέθηκε στη σχετική νομολογία τον Απρίλιο. Συγκέντρωσε το ad hoc συνονθύλευμα διάφορων υπηρεσιών από διάφορα υπουργεία κι δημιούργησε ένα Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Παρά ταύτα, αυτοί που επιφορτίστηκαν με την εφαρμογή του, απέτυχαν να τον κάνουν πράξη.

Ο κ. Οδυσσέας Βουδούρης διορίστηκε από τον Πρωθυπουργό ως διευθυντής σε μια νέα Γενική Γραμματεία, υπό τον κ. Μουζάλα, για να κάνει μεγάλο μέρος της δουλειάς βάσης, από την λειτουργία των hot spot μέχρι τον διορισμό διευθυντών στους καταυλισμούς. Οι δυο άνδρες είχαν πολλά κοινά: και οι δύο ήταν γιατροί με μεγάλη θητεία σε φιλανθρωπικούς οργανισμούς – στην περίπτωση του κου. Βουδούρη, επρόκειτο για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Όταν ο κ. Μουζάλας ζήτησε από τον καινούργιο του υφιστάμενο να περιμένει και να δει πώς λειτουργεί το σύστημα, προτού αναλάβει πρωτοβουλίες, ο κ. Βουδούρης αρχικά συμμορφώθηκε. Επειδή όμως, έξι βδομάδες μετά, ακόμη παρατηρούσε την κατάσταση από το περιθώριο, έγραψε στον κ. Μουζάλα λέγοντάς του ότι η κατάσταση δεν μπορούσε να συνεχιστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Οι δύο άντρες έπαψαν να μιλούν μεταξύ τους, σύμφωνα με υπαλλήλους του Υπουργείου, ανταλλάσσοντας μόνο αλληλογραφία. Ο κ. Βουδούρης ισχυρίστηκε ότι, αντί για μια επαγγελματική γραφειοκρατία με ξεκάθαρους ρόλους, ο κ. Μουζάλας είχε διαμορφώσει ένα «παράλληλο σύστημα» στελεχωμένο από συγγενείς και προσωπικούς του φίλους. Αυτό το υποτιθέμενο σύστημα περιελάμβανε, σύμφωνα με πολλές πηγές, την ανιψιά του, Κατερίνα Μαμόλη, στη διοίκηση του γραφείου του, μία φίλη της από το πανεπιστήμιο, τη Χριστίνα Χρηστίδου, και έναν φίλο του αδερφού του από το κολέγιο, τον Ιωσήφ Αλεξανδρίδη.

«Δεν είχαν καμία επαγγελματική ή διοικητική εμπειρία», δηλώνει ο κ. Βουδούρης. «Δεν ήταν μόνο το ότι δεν είχαν καμία επίσημη δικαιοδοσία, ήταν ανίκανοι».

Το Refugees Deeply ρώτησε τον κ. Μουζάλα περί των υφιστάμενων σχέσεων του με ορισμένα βασικά μέλη του προσωπικού του και περί των επαγγελματικών τους προσόντων, αλλά εκείνος αρνήθηκε να κάνει κάποιο σχόλιο.

Τα πράγματα έφτασαν σε κρίσιμο σημείο, όταν ο κ. Βουδούρης με τη συνδρομή της Ύπατης Αρμοστείας και χρησιμοποιώντας 1,8 εκ. δολάρια/1,6 εκ. € από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, κανόνισε να προσλάβει 118 συμβασιούχους, για να ξεκινήσει τη στελέχωση της Γενικής Γραμματείας του. Σύμφωνα με επιστολές, που διάβασε και το Refugees Deeply, η κίνηση παρακωλύθηκε από τον κ. Μουζάλα ακόμα και μετά από παρέμβαση ανώτερου αξιωματούχου του Ο.Η.Ε., ο οποίος εξήγησε ότι οι προσλήψεις θα πληρώνονταν από χρήματα που θα χάνονταν, αν έμεναν αναξιοποίητα. Ο κ. Μουζάλας ρωτήθηκε επίσης για την παρέμβασή του σε σχέση με αυτές τις προσλήψεις, αλλά πάλι αρνήθηκε να κάνει κάποιο σχόλιο για αυτό το άρθρο.

Ο κ. Νίκος Ξυδάκης, που ως αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών συνεργαζόταν στενά με τον κ. Μουζάλα καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, άρχισε να ανησυχεί όλο και περισσότερο για τον χειρισμό του ζητήματος της προσφυγικής κρίσης. «Επρόκειτο για διαχειριστική αμέλεια…. Θα μπορούσε να είχε αντιμετωπιστεί και θα μπορούσε να είχαμε μια πολύ καλύτερη κατάσταση…. Η Ελλάδα μπορεί να βρει καινοτόμες λύσεις. Τώρα δεν υπάρχει καθόλου χρόνος για διαχειριστική αμέλεια και βραχυπρόθεσμες προσεγγίσεις».

Μιλώντας στην κρατική τηλεόραση, το Νοέμβριο του ’16, ο κ. Μουζάλας απέπεμψε την ευθύνη από το Υπουργείο του. «Δεν ήταν δική μας ευθύνη να πάνε τα χρήματα σε ΜΚΟ … Αυτή ήταν απόφαση της Ε.Ε. Δεν έχουμε εμείς τον έλεγχο αυτών των χρημάτων. Ελέγχονται από τις αρμόδιες αρχές της Ε.Ε., αυτός είναι ο νόμος».

Το προσφυγικό αρχιπέλαγος

Όταν ο Ιμάμης Αλί έφτασε τον Απρίλιο στη Softex, ένα ερειπωμένο εργοστάσιο χαρτιού υγείας στην κάτω μεριά από ένα διυλιστήριο έξω από τη Θεσσαλονίκη, κοιμόταν στο ύπαιθρο έξω από το ετοιμόρροπο κεντρικό κτίριο. Εννέα μήνες μετά, εξακολουθώντας να περιμένει νέα σχετικά με το αν θα γίνονταν επανένωση με τη σύζυγο του στην Ολλανδία, ο εξηνταοχτάχρονος Παλαιστίνιος που είχε ζήσει στη Συρία, μεταφέρθηκε σε κοντέινερ που προστάτευε από τις καιρικές συνθήκες.

Ο συνταξιούχος μηχανικός πήρε τον τιμητικό τίτλο του «ιμάμη», επειδή καθοδηγούσε τις προσευχές σε μια σκηνή που οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν σαν τζαμί. Επίσης είχε ηγετικό ρόλο σε μια σειρά διαμαρτυρίες για τις συνθήκες διαβίωσης στον καταυλισμό. Όταν τελικά του χορηγήθηκε ακρόαση με υπαλλήλους του Ο.Η.Ε. το κύριο πράγμα που ήθελε να μάθει ήταν: «Ποιος είναι ο υπεύθυνος εδώ, σ’ αυτόν τον καταυλισμό; Η αστυνομία; Ο στρατός; Ο Ο.Η.Ε.; Σε ποιον πρέπει να απευθυνθούμε;».

Η εμπειρία του ιμάμη από τις σκληρές συνθήκες, από το αίσθημα να είσαι αβοήθητος και από το να μην ξέρεις σε ποιον να στραφείς, ήταν κοινή σε αμέτρητες περιπτώσεις προσφύγων. Αναγκασμένη να «αποθηκεύει» ανθρώπους που ήταν αποφασισμένοι να φύγουν, η ελληνική κυβέρνηση ακολούθησε μια αντισυμβατική στρατηγική. Ένα αρχιπέλαγος από καταυλισμούς απλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα, από μια άγονη πλαγιά πάνω από το μεγαλύτερο διυλιστήριο της χώρας, μέχρι τα απόμερα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου και ένα σύμπλεγμα από μολυσμένες και επισφαλείς πρώην βιομηχανικές περιοχές γύρω από την Θεσσαλονίκη. Το μολυσμένο από βαρέα μέταλλα νερό, οι σπασμένες πλάκες αμιάντου και η παρουσία του κουνουπιού Anopheles [3] θα παρακινούσε το ελληνικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων να συστήσει το κλείσιμό τους τον Ιούλιο.

Η στρατηγική «αρχιπέλαγος», παρότι επιδοκιμάστηκε για την αποφυγή δημιουργίας προσφυγικών γκέτο, δημιούργησε ένα διοικητικό και οικονομικό βάρος που η άστοχη συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης με τους διεθνείς οργανισμούς δεν μπορούσε να στηρίξει. Φανέρωσε, επίσης τη συγκλονιστική απουσία μιας λειτουργικής διοικητικής αλυσίδας.

Εάν ρωτήσετε πόσοι ακριβώς προσφυγικοί καταυλισμοί υπάρχουν στην Ελλάδα, κάνεις δεν θα ξέρει να σας απαντήσει με βεβαιότητα . Δελτία τύπου του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής κάνουν λόγο για 39 καταυλισμούς, κάποιοι από τους οποίους είναι άδειοι, κάποιοι άλλοι δεν λειτουργούν αλλά παραμένουν σε ετοιμότητα, και άλλοι είναι ακόμα σε φάση σχεδιασμού όμως δεν εμφανίζονται σε αυτήν τη λίστα. Η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες ανέφερε ότι υπάρχουν πάνω από 50, αλλά δεν έδωσε συγκεκριμένο αριθμό.

Με το κλείσιμο των συνόρων και τον αποκλεισμό της διαδρομής των δυτικών Βαλκανίων περίπου 11.000 πρόσφυγες στοιβάχτηκαν στην Ειδομένη. Στο παρασκήνιο των γεγονότων αυτών, δινόταν ένας αγώνας για την ανεύρεση πιθανών σημείων για την εγκατάσταση των προσφύγων, που διευθυνόταν από τον κ. Μουζάλα και το στενό κύκλο των συμβούλων του, συμπεριλαμβανομένου του κ. Αλεξανδρίδη. Κάποιες από τις πιο προβληματικές επιλογές που έκαναν ήταν μια σειρά από ιδιόκτητες αποθήκες, όπως το Ωραιόκαστρο, όπου βρέθηκε η οικογένεια Madrati, το βυρσοδεψείο Καραμανλή έξω από την Θεσσαλονίκη και η Softex.

Αυτά τα σημεία, που επιλέχτηκαν ως προτιμητέα σε σχέση με άλλα δημόσια, ήταν ανεπαρκή σε εγκαταστάσεις και υλικά για την κάλυψη βασικών αναγκών. Δεν καλύπτονταν από αποχετευτικά, ηλεκτροδοτικά ή υδροδοτικά συστήματα κατάλληλα για μεγάλους πληθυσμούς ανθρώπων. Η σύνδεση με το σύστημα συγκοινωνίας – εξαιρετικά αναγκαία στους πρόσφυγες, που πρέπει να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και ασύλου – ήταν σε μεγάλο βαθμό ανύπαρκτη. Στη Softex, για παράδειγμα, η δημόσια εταιρία συγκοινωνιών δεν παρέχει καμία υπηρεσία, γιατί η περιοχή ήταν σημείο εμπορίας ναρκωτικών και θεωρείται επικίνδυνη.

Η επιμονή σε αυτές τις περιοχές περιέπλεξε ακόμη περισσότερο το ρόλο της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες και της E.C.H.O. [4], στις οποίες δεν επιτρέπεται να αναπτύσσουν ατομική ιδιοκτησία. Όταν υπάλληλοι του Ο.Η.Ε. κατέθεσαν τις ενστάσεις τους, τους δόθηκαν υποσχέσεις κατ’ ιδίαν από τον κ. Μουζάλα ότι οι συγκεκριμένες περιοχές θα λειτουργούσαν ως προσωρινή λύση για διάστημα δύο μηνών και μετά θα έκλειναν. Ο κ. Μουζάλας αρνήθηκε να κάνει δηλώσεις αναφορικά με τις υποσχέσεις αυτές. Πολλά απ’ αυτά τα σημεία συνεχίζουν να λειτουργούν ακόμη και σήμερα.

«Είναι ανεξήγητο το ότι δεν κατάφεραν να βρουν χώρους ιδιοκτησίας του δημοσίου.» δήλωσε ο διευθυντής μίας από τις μεγαλύτερες διεθνείς Μ.Κ.Ο. που λειτουργούν στην Ελλάδα. «Το να καταλαμβάνεις τόσο πολλούς ιδιόκτητους χώρους είναι τρέλα, και μάλιστα πληρώνουν ενοίκιο για απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης».

Τον Ιούλιο του 2016, ο «υπολοχαγός» του κ. Μουζάλα στο Υπουργείο, ο κ. Βουδούρης, ολοκλήρωσε μια αξιολόγηση των χώρων αυτών και συμπερασματικά συνέστησε το κλείσιμο μιας σειράς από καταυλισμούς, συμπεριλαμβανομένων των αποθηκών. Αυτή η ενέργεια θα μείωνε το συνολικό τους αριθμό από 39 σε 24. Τα πορίσματα της έκθεσης είχαν την υποστήριξη του τεχνικού προσωπικού της E.C.H.O. και της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες.

Παρ’ όλα αυτά, το σχέδιο των εικοσιτεσσάρων καταυλισμών απορρίφθηκε από τον κ. Μουζάλα, ο οποίος υπέδειξε στους αρμόδιους ότι υπήρχε σχέδιο για περισσότερους καταυλισμούς και όχι λιγότερους. Ο κ. Βουδούρης παραιτήθηκε σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο από ένα μήνα μετά. Οι επανειλημμένες οχλήσεις αρμοδίων του Ο.Η.Ε. και της Ε.Ε. για ένα γενικό σχέδιο με λεπτομέρειες γύρω από το ποιοι χώροι θα δημιουργούνταν και το σε ποιους θα δίνονταν προτεραιότητα, απαντήθηκαν από το ελληνικό Υπουργείο με την ίδια λίστα των 39 χώρων.

«Για λόγους σχεδιασμού, θα ήταν μεγάλης αξίας να μας δοθεί μια τελική λίστα των διάφορων κατηγοριών μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, η οποία να υποδεικνύει ποιοι χώροι θα λειτουργούσαν μακροπρόθεσμα, ποιοι θα έκλειναν πριν το χειμώνα και ποιοι θα προετοιμάζονταν για τον χειμώνα», δήλωσε ο ανώτερος αξιωματούχος της Υπ. Αρμοστείας στην Ελλάδα, Giovanni Lepri.

Το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής ρωτήθηκε, για τους σκοπούς αυτού του άρθρου, αν θα μπορούσε να μοιραστεί λεπτομέρειες γύρω απ το γενικότερο σχεδιασμό, για την ανάπτυξη των καταυλισμών και για τη χρήση των πόρων, αλλά αρνήθηκε να σχολιάσει.

Εν τω μεταξύ, εθελοντές , υπάλληλοι της ανθρωπιστικής βοήθειας, διπλωμάτες αλλά και οι ίδιοι οι πρόσφυγες ήταν μπερδεμένοι με την αποτυχία του Υπουργείου να διορίσει υπεύθυνους στους καταυλισμούς. Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο οι υπεύθυνοι των καταυλισμών θα έπρεπε να είχαν οριστεί από τη γενική γραμματεία του κ Βουδούρη, την οποία ο Υπουργός είχε περιθωριοποιήσει και αρνηθεί να στελεχώσει.

Tη θέση της πήρε ένα ad hoc σύστημα, στο οποίο κάποιες εγκαταστάσεις είχαν διευθυντές ορισμένους από το Υπουργείο, ενώ άλλες διευθύνονταν από αξιωματικούς του στρατού ή Μ.Κ.Ο.. Σε ορισμένες περιπτώσεις αξιωματικοί του στρατού διορισμένοι να κατασκευάσουν τους καταυλισμούς, παρέμειναν, αφού το Υπουργείο απέτυχε να διορίσει αντικαταστάτες τους. Στην επακόλουθη αναστάτωση, μερικοί καταυλισμοί στο Βορρά είχαν « περισσότερους υπαλλήλους ανθρωπιστικής βοήθειας παρά πρόσφυγες», σύμφωνα με ευρωπαίο διπλωμάτη που παρακολουθούσε την λειτουργία τους. Στα Διαβατά, σε έναν από τους πρώτους καταυλισμούς που ιδρύθηκε σε πρώην στρατόπεδο στη Βόρεια Ελλάδα, ήταν ενεργές 40 Μ.Κ.Ο.. Σε άλλους καταυλισμούς, ο ίδιος διπλωμάτης ανακάλυψε ότι «τους παρέδιδαν μαθήματα γιόγκα, αλλά δεν είχαν καθόλου ηλεκτρικό ρεύμα».

Οι θανατηφόρες συνέπειες αυτής της έλλειψης ηγεσίας θα γίνονταν εμφανείς με την έναρξη του χειμώνα στη Μόρια, το κέντρο υποδοχής μεταναστών της Λέσβου.

Ο χειμώνας έρχεται

Ένα από τα λίγα θετικά που οι αιτούντες άσυλο είχαν να αντιμετωπίσουν ερχόμενοι στην Ελλάδα στα τέλη του 2015 ήταν το ασυνήθιστα ήπιο κλίμα. Το ότι η Ελλάδα δεν έχει καθόλου χειμώνα είναι πάντως μύθος, και οι θερμοκρασίες στον Βορρά μπορεί να είναι πολύ χαμηλές από τον Δεκέμβρη μέχρι τον Φλεβάρη.

Από τα τέλη της άνοιξης του 2016 οι μεγαλύτερες, διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις είχαν ήδη καταθέσει σχέδια για να διαμορφωθούν οι καταυλισμοί με σκηνές κατάλληλες για το χειμώνα και οι χορηγοί ήταν σε διαδικασία ανεύρεσης κεφαλαίων. Η Arbeiter-Samariter-Bund (ASB), μία γερμανική Μ.Κ.Ο., υπέβαλε πρόταση 1,6 εκ. δολαρίων [1,4 εκ. €] για να μετατρέψει τη Softex σε χώρο στέγασης 1500 ατόμων, σε κοντέινερ εξοπλισμένα με θέρμανση και υδραυλικές εγκαταστάσεις. Συμφωνήθηκε να δοθούν χρήματα βοήθειας διμερώς από τη Γερμανία για τη χρηματοδότηση του χειμερινού καταυλισμού και η πρόταση κατατέθηκε στο ελληνικό Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής.

Αντί να υπογράψουν και να επιτρέψουν την έναρξη των εργασιών, οι Έλληνες ανταποκρίθηκαν με δική τους πρόταση κόστους 8 εκ. δολαρίων/7,3 εκ. €. Όταν οι δωρητές και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δήλωσαν ότι με αυτήν την πρόταση το σχέδιο δεν θα ξεκινούσε, ο κ. Μουζάλας αρνήθηκε να μετακινηθεί από τις θέσεις του ή να διαπραγματευτεί μια συμβιβαστική λύση. Σε επιστολή, με ημερομηνία 7 Ιουλίου, το Υπουργείο έγραψε στην ASB «για τη Softex τα σχέδιά μας δεν πρόκειται να αλλάξουν» και γι’ αυτό η πρότασή τους απορριπτόταν.

Οι δυσμενείς συνέπειες απ τη ματαίωση του σχεδίου για τη Softex συζητήθηκαν στο ελληνικό κοινοβούλιο αργότερα τον ίδιο μήνα. Δέκα βουλευτές απαίτησαν να μάθουν με ποια κριτήρια αξιολογήθηκε η πρόταση της ASB και γιατί τελικά απορρίφθηκε. Σύμφωνα με τα αρχεία της Βουλής, η ίδια επερώτηση ανέδειξε επίσης το θέμα της άτυπης διοικητικής αλυσίδας που είχε συσταθεί για την διαχείριση των καταυλισμών.

Το να απαντιούνται προτάσεις ανθρωπιστικών οργανισμών με πολύ πιο δαπανηρές αντιπροτάσεις, συνέβη και για άλλους χώρους. Σε τουλάχιστον δύο ακόμη περιπτώσεις, υπάλληλοι της ECHO αρνήθηκαν να επικυρώσουν σχέδια για τους καταυλισμούς υποβεβλημένα απ το Υπουργείο. Ακολούθησε η ματαίωση υλοποίησης οποιουδήποτε σχεδίου.

Εν τω μεταξύ, ανώτεροι υπάλληλοι στην Υπηρεσία Ασύλου του Ο.Η.Ε. κατέληξαν να αισθάνονται ότι τους χρησιμοποιούν σαν «ντελιβεράδες ανθρωπιστικής βοήθειας», αφού η κυβέρνηση τους τηλεφωνούσε αργά τα βράδια για να τους ζητήσει «μενού εξοπλισμού και υλικών». Αυτό παραχωρούνταν από την Υπ. Αρμοστεία χωρίς καμία σαφή εικόνα για το που θα αξιοποιούνταν και από ποιόν.

Παράγοντας επίτασης της αβεβαιότητας ήταν το «σκοτεινό παιχνίδι» γύρω από τον αριθμό των προσφύγων εντός των ελληνικών συνόρων. Μετά το κλείσιμο των βόρειων συνόρων και την εφαρμογή της συμφωνίας Ελλάδας – Τουρκίας, οι αφίξεις μειώθηκαν δραματικά. Στην ανακοίνωση από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής της πρώτης επίσημης καταμέτρησης των αιτούντων ασύλου που παρέμεναν στην Ελλάδα, γίνονταν λόγος για 57.000 άτομα στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά.

Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε, με τις ελάχιστες νέες αφίξεις στα νησιά, σε 63.000 στο επίσημο δελτίο του Υπουργείου. Όμως, τα νούμερα αυξάνονταν σε αντίθεση με όσα έβλεπαν στους καταυλισμούς ευρωπαίοι αξιωματούχοι και υπάλληλοι σε Μ.Κ.Ο., όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι εξαφανίζονταν. Στα τέλη του Ιουλίου, εμφανίστηκε μια νέα στήλη στην έκθεση του Υπουργείου στην οποία καταγράφονταν «οι πρόσφυγες εκτός καταυλισμών». Όσο οι αριθμοί που αναφέρονταν στους επιμέρους καταυλισμούς μειώνονταν, οι αριθμοί στην νέα στήλη αυξάνονταν.

Επιτόπιοι έλεγχοι που πραγματοποιήθηκαν από ξένο διπλωμάτη σε καταυλισμό κοντά στη Θεσσαλονίκη, ανέδειξαν τεράστιες διαφορές ανάμεσα στα επίσημα νούμερα και σ’ αυτά που όντως υπήρχαν. Στο Ωραιόκαστρο, για παράδειγμα, όπου ο επίσημός αριθμός των διαμενόντων ήταν 604, υπήρχαν μόνο 135 άνθρωποι παρόντες στο χώρο. Οι υπεύθυνοι εστίασης του καταυλισμού, οι οποίοι λάμβαναν προϋπολογισμό 6 δολάρια [5,5 €] την ημέρα για κάθε άτομο – όπως γίνεται στους καταυλισμούς σε ολόκληρη τη χώρα- γνώριζαν πολύ καλά για την διαφορά αυτή και είπαν στον διπλωμάτη ότι παρέδιδαν 200 γεύματα ενώ εξακολουθούσαν να χρηματοδοτούνται με βάση τα επίσημα νούμερα.

Όταν, τον Δεκέμβρη, η Wall Street Journal έγραψε ότι χιλιάδες πρόσφυγες που υπολογίζονταν στα επίσημα νούμερα είχαν «χαθεί», το Υπουργείο ανταπάντησε πως επρόκειτο για αβάσιμο ισχυρισμό. Έπρεπε να φτάσει ο Φεβρουάριος, για να παραδεχτεί τελικά η Υπ. Αρμοστεία ότι είχε μετρήσει 13.000 λιγότερους πρόσφυγες απ’ την ελληνική κυβέρνηση.

Ενώ βρίσκεται υπό πίεση να αποδείξει ότι έχει τα σύνορά της υπό έλεγχο, η Ελλάδα πολύ δύσκολα μπορεί να παραδεχτεί ότι, παρ όλα αυτά, χιλιάδες πρόσφυγες έχουν περάσει λαθραία στα Βαλκάνια. Το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 62.000 πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Παράλληλα με την σύγχυση στους αριθμούς, όσο ο χειμώνας πλησίαζε, μερικοί υπάλληλοι του Ο.Η.Ε. εξομολογούνταν κατ ιδίαν ότι έβλεπαν εφιάλτες στους οποίους, παιδιά προσφύγων στέκονταν στο χιόνι μπροστά από σκηνές με το λογότυπο της Υπ. Αρμοστείας. Ενώ οι αντιπαραθέσεις με την ελληνική κυβέρνηση γύρω από το ακριβές μέγεθος των κοντέινερ συνεχίζονταν και τον Οκτώβρη, η Υπ. Αρμοστεία έκανε το μονομερές βήμα να ενημερώσει το Υπουργείο ότι θα έθετε σε προτεραιότητα 15 χώρους και θα ξεκινούσε τον εφοδιασμό τους με κανονικού μεγέθους κοντέινερ.

«Η κυβέρνηση θα εξωθούσε κάθε φορά τα πράγματά ως το χείλος του γκρεμού, προτού συμφωνήσει σε οτιδήποτε» δήλωσε ευρωπαίος υπάλληλος που γνώριζε τις διαπραγματεύσεις, «Με την προετοιμασία για τον χειμώνα ξεπέρασαν το χείλος του γκρεμού».

Ξεκίνησε ένας αγώνας εναντίον των καιρικών συνθηκών ο οποίος έληξε τον Νοέμβριο, με τα πρώτα χιόνια στους πρόποδες του βουνού Όλυμπος, στην Πέτρα Ολύμπου, έναν καταυλισμό για Yazidi που είχαν εγκαταλείψει το κομμάτι εκείνο του Ιράκ στο οποίο είχε επιτεθεί το ΙSIS. Αν και δημοσιεύθηκαν φωτογραφίες με αποκλεισμένες από το χιόνι σκηνές της Υπ. Αρμοστείας, οι ίδιοι οι πρόσφυγες είχαν μεταφερθεί ώρες πριν, σε ενοικιαζόμενα δωμάτια στη λουτρόπολη της Βόλβης.

Στις 5 Ιανουαρίου ο κ. Μουζάλας προκάλεσε την τύχη του, στη διάρκεια μιας επίσκεψης για επιλογή καταυλισμού στον Βορρά, διακηρύσσοντας ότι οι προετοιμασίες για τον χειμώνα είχαν τελειώσει. «Κανένας πρόσφυγας ή μετανάστης δεν είναι πλέον μέσα στο κρύο», δήλωσε στους δημοσιογράφους, προσθέτοντας ότι κανείς δεν έμενε πλέον σε σκηνές, εκτός από 40 άτομα στο Βαγιοχώρι, κοντά στην Θεσσαλονίκη, και 100 στην Αθήνα.

Οι δηλώσεις αυτές γύρισαν μπούμερανγκ στον Υπουργό μέσα σε λίγες ημέρες, όταν ξέσπασε το επόμενο κύμα κακοκαιρίας το οποίο συνοδεύτηκε από καινούργιες φωτογραφίες προσφύγων να διαβιούν κάτω από άθλιες συνθήκες, αυτή τη φορά στα νησιά. Ο κ. Μουζάλας απάντησε επιθετικά στον νέο γύρο ερωτήσεων, λέγοντας πως οι προηγούμενες δηλώσεις του αφορούσαν μόνο την ηπειρωτική Ελλάδα και ότι οι σκηνές μπορεί να μην είναι «φιλοξενία τεσσάρων αστέρων» αλλά ήταν καθόλα επαρκής.

Πριν το τέλος του ίδιου μήνα τρεις αιτούντες άσυλο στον καταυλισμό της Μόρια, στη Λέσβο, πέθαναν. Πλάνα από τον καταυλισμό κατέστησαν σαφές το ότι κάποιοι πρόσφυγες και μετανάστες ζούσαν ακόμη σε υπό κατάρρευση σκηνές, χωρίς καμία προστασία από την παγωνιά. Μάρτυρες από την τοπική κοινωνία δήλωσαν ότι, οι τρεις νέοι άντρες έχασαν τη ζωή τους από την εισπνοή αναθυμιάσεων από το πλαστικό, που είχαν μαζέψει και κάψει, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να κρατηθούν ζεστοί. Οι ελληνικές αρχές δεν έχουν ακόμη αποσαφηνίσει τα αίτια του θανάτου τους.

Ενώ η ελληνική και διεθνής προσοχή επικεντρώθηκε στους υπόλοιπους ανθρώπους που έμεναν σε σκηνές μέσα στο χιόνι, μια δαπανηρή και απελπισμένη, ως προς το να σώσει τα προσχήματα, άσκηση βρίσκονταν σε εξέλιξη στην βόρεια Ελλάδα: η μεταφορά εκατοντάδων προσφύγων και μεταναστών σε παραθαλάσσια ξενοδοχεία και σαλέ πολυτελείας για σκι ,στα βουνά πάνω από τα Γρεβενά, τρεις ώρες με το αυτοκίνητο μακριά από την πόλη. Ολόκληροι προϋπολογισμοί, που προορίζονταν για την κατασκευή ημιμόνιμων εγκαταστάσεων στους καταυλισμούς, δαπανούνταν σε λογαριασμούς ξενοδοχείων. Υπάλληλοι της ανθρωπιστικής βοήθειας επιβεβαιώνουν ότι οι βραχυπρόθεσμες συμφωνίες με τους ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων πρόκειται να λήξουν τον Μάρτιο.

Ένας έκπληκτος Σύριος, μεταφέρθηκε από τον άθλιο καταυλισμό στο Ωραιόκαστρο, όπου οι σκηνές ήταν σφηνωμένες στο εσωτερικό και τριγύρω από το τσιμεντένιο κέλυφος μιας εγκαταλελειμμένης βιοτεχνίας, για να βρεθεί εν μέσω ενός συνδυασμού χιονιού και ομίχλης που κράτησε μια εβδομάδα, στο spa resort της Βασιλίτσας, ένα ξενοδοχείο με γήπεδα τένις και τζάκια, κοντά σε ένα δημοφιλές χιονοδρομικό κέντρο.

«Μας αναβάθμισαν σε αυτό το μέρος», έγραψε στο facebook. «Είναι σαν ψυγείο».

Το χάος σαν αποτροπή

Η κ. Κατερίνα Πούτου έχει γίνει μία καταξιωμένη επιστολογράφος. Βετεράνος στο ξαφνικά πολυπληθές ανθρωπιστικό πεδίο της Ελλάδας, είναι επικεφαλής της «Άρσης», μίας από τις μεγαλύτερες Μ.Κ.Ο.. Από τον Ιούλιο του 2016 έχει εξαπολύσει μια μάχη μέσω αλληλογραφίας με μια σειρά ελλήνων υπουργών σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να διασφαλίσει τις βασικές ανάγκες εξακοσίων από τις πιο ευάλωτες ομάδες προσφύγων στην Ελλάδα, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται ασυνόδευτοι ανήλικοι και μόνες μητέρες με παιδιά.

Οι 600 πρόσφυγες στεγάζονται σε ξενώνες που διοικούνται από την «Άρσις» και επτά άλλες ομάδες που σίγουρα πληρούν τις προϋποθέσεις για την αποδέσμευση κονδυλίων από το A.M.I.F της Ευρ. Επιτροπής, κονδύλια τα οποία πρέπει να διοχετευθούν μέσω της ελληνικής κυβέρνησης. Η κα. Πούτου έχει αναγκαστεί να εκλιπαρήσει επανειλημμένα υπουργεία, τα οποία φάνηκαν είτε ανίκανα είτε απρόθυμα να βάλουν σε λειτουργία τους γραφειοκρατικούς μοχλούς για να εξασφαλίσουν την άφιξη των κονδυλίων.

Η έγκριση του νόμου του Απριλίου του 2016 για τη θέσμιση Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, προέβλεπε την ανάληψη από το νέο Υπουργείο των αναγκών στέγασης για τις πιο ευάλωτες ομάδες. Όμως, η αποτυχία των Υπουργείων Μεταναστευτικής Πολιτικής και Ανάπτυξης να εγκαθιδρύσουν μια αποτελεσματική διαχειριστική αρχή και να αποδεσμεύσουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια δημιούργησε έναν οικονομικό «γκρεμό» αφήνοντας αυτούς που είχαν αναλάβει την φροντίδα των ευάλωτων ομάδων να παραπαίουν στο χείλος του.

Επιστολές από τον Ιούλιο και τον Αύγουστο δείχνουν ότι η Υπ. Αρμοστεία και η I.O.M. [5] παρενέβησαν για να πληρώσουν τους λογαριασμούς ως το τέλος του έτους. Από τον Νοέμβριο η πένα της κας. Πούτου στόχευε στον κ. Μουζάλα και στον κ. Αλέξη Χαρίτση, τον Υπουργό Ανάπτυξης, εκλιπαρώντας για πληροφορίες για το τι πρόκειται να συμβεί στο τέλος του χρόνου. Δεν υπήρξε καμία απάντηση. Την προπαραμονή της πρωτοχρονιάς η Υπ. Αρμοστεία και η Ι.Ο.Μ. προσέφεραν παράταση ενός μηνός. Όταν και αυτή έληξε, η κα. Πούτου άρχισε να αντιγράφει τις, πλέον εξοργισμένες, επιστολές της, απευθύνοντάς τες στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Απάντηση συνέχιζε να μη δίνεται, απλώς βρέθηκε ένα ακόμη βραχυπρόθεσμο τσιρότο ξένης οικονομικής βοήθειας.

«Δεν είμαι σίγουρη ότι οι αξιωματούχοι κατανοούν τις συνέπειες της κατάστασης που έχουν δημιουργήσει ή τον εξευτελισμό που φέρει για την χώρα» δήλωσε η κα. Πούτου. «Δεν έχω ιδέα γιατί δεν κάνουν λειτουργική την διαχειριστική αρχή. Κάθε υπουργός, που κατανοεί τις ευθύνες τις θέσης του, θα μπορούσε να το καταφέρει αυτό, εάν έδειχνε το απαιτούμενο ενδιαφέρον».

Η κατάσταση εκτροχιάστηκε τον Φεβρουάριο, όταν οι Έλληνες υπάλληλοι της υπηρεσίας ασύλου στα νησιά ξεκίνησαν απεργία. Οι εργαζόμενοι είχαν ενημερωθεί μέσω υπηρεσιακού email ότι «η εμπρόθεσμη καταβολή των μισθών αναβάλλεται επ’ αόριστον». Από την αρχή του χρόνου, η ευθύνη για την πληρωμή τους είχε μετατεθεί, βάσει νόμου, στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, αλλά δεν υπήρχε ο γραφειοκρατικός μηχανισμός για να χειριστεί το θέμα. Εφτά μήνες μετά την έγκριση του νόμου 4375 δεν υπήρχε ξεκάθαρη δομή σχετικά με το πώς θα έπρεπε να μοιάζει ο μηχανισμός.

Περίπου 40 βουλευτές , από το ίδιο το κόμμα του Υπουργού, απείλησαν να εγείρουν το θέμα εντός του κοινοβουλίου αλλά μέχρι ώρας ο Υπουργός εξακολουθεί να απολαμβάνει την υποστήριξη του Πρωθυπουργού. Υποστηρικτές του επίσης υπάρχουν και πολύ πέρα από την Αθήνα.

Η δεύτερη γραμμή σε όλες σχεδόν τις δημόσιες δηλώσεις του Υπουργού αφορά στην αμέριστη υποστήριξη στην συμφωνία Ε.Ε – Τουρκίας. Η αφοσίωση αυτή, που υποστηρίζει την πρώτη προτεραιότητα της Ευρ. Επιτροπής, την επιβράδυνση δηλαδή των μεταναστευτικών ροών, έχει μέχρι στιγμής θωρακίσει τον κ. Μουζάλα και άλλα κυβερνητικά πρόσωπα από οποιαδήποτε σοβαρή κριτική.

«Ο κ. Μουζάλας είναι ο άνθρωπός τους και γνωρίζουν ότι θα στηρίξει την θέση τους ωσάν να ήταν σκαλισμένη σε μάρμαρο», δήλωσε ο κ. Βουδούρης. «Είναι ένας ανίκανος αλλά είναι ο δικός τους ανίκανος».

Μερικοί επικριτές αναγνωρίζουν ένα ακόμη πιο κυνικό quid pro quo [αντάλλαγμα]. Υποστηρίζουν ότι, όσο μεγαλύτερη είναι η αναστάτωση στην Ελλάδα, όσο δυσκολότερες οι συνθήκες διαβίωσης, τόσο μεγαλύτερη η αποτροπή για άλλους πρόσφυγες και μετανάστες που αντιλαμβάνονται την χώρα σαν τον δρόμο προς την Ε.Ε. Η γενναιόδωρη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση- η οποία έχει συστηματικά μεγαλοποιηθεί από τον Ευρωπαίο Επίτροπο για την Μετανάστευση- προσφέρει μια εύλογη αμφιβολία σχετικά με την ευθύνη για τις συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα, χωρίς να ανακουφίζει τα πολύ πραγματικά προβλήματα στο πεδίο. Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρνήθηκε το ότι υπάρχει οποιαδήποτε στρατηγική αποτροπής, επιμένοντας ότι τα χρήματα «δόθηκαν για τη βελτίωση των συνθηκών στην Ελλάδα».

Ως Έλληνας που ζει και δουλεύει στο Παρίσι, ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος, ο οποίος είναι και ο επικεφαλής του ελληνικού παραρτήματος της Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, μίας από τις παγκοσμίως παλαιότερες ομάδες για τα δικαιώματα, έχει παρατηρήσει, από πολύ κοντά και τις δύο πλευρές του ζητήματος. Η πεποίθηση του είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει το «χάος», για να θωρακιστεί από την πιθανή μαζική επιστροφή εκείνων που θα αποτύχουν οι αιτήσεις ασύλου τους σε άλλες χώρες τις Ε.Ε.. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ορισμένα από τα κράτη-μέλη επιθυμούν, από τον Μάρτη και μετά, να ξαναμπεί σε λειτουργία η επονομαζόμενη Συνθήκη του Δουβλίνου. Ο κ. Χριστόπουλος είναι επίσης σαφής στο ότι αντίθετα από το να αποδυναμωθεί η θέση του κ. Μουζάλα σε σχέση με τις Βρυξέλλες, τα δεινά και η σπατάλη στην Ελλάδα κέρδισαν γι’ αυτόν «την απόλυτη στήριξη της Επιτροπής».

«Το ελληνικό διοικητικό χάος λειτουργεί σαν την καλύτερη αποτροπή» για άλλους που ελπίζουν να φτάσουν στην Ευρώπη, δήλωσε ο κ. Χριστόπουλος. «Στέλνει το μήνυμα, ότι η Ελλάδα είναι ένα χάλι, οπότε μην έρχεστε προς τα εδώ».

Μετάφραση: Α.

Επιμέλεια: Κ. 

Σημειώσεις της μεταφράστριας

[1] Ανεξάρτητο ειδησεογραφικό project αφιερωμένο στην κάλυψη της προσφυγικής κρίσης. Περισσότερα εδώ.

[2] Διαδικτυακή πύλη πληροφόρησης του Ο.Η.Ε. που καταγράφει δράσεις οργανωμένης ανθρωπιστικής βοήθειας σε ανθρωπιστικές κρίσεις σε όλο τον κόσμο. Περισσότερα εδώ.

[3] Είδος κουνουπιού που ευθύνεται για τις περισσότερες περιπτώσεις μετάδοσης ελονοσίας στον άνθρωπο.

[4] Ακρωνύμιο για το European Community Humanitarian Aid Office – Γραφείο Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, υπηρεσία της Ε.Ε. η οποία πλέον ονομάζεται Directorate-General for European Civil Protection and Humanitarian Aid Operations – Τμήμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Περισσότερα εδώ.

[5] International Organization for Migration, Διεθνής Οργανισμός για τη Μετανάστευση, υπό την αιγίδα του Ο.Η.Ε. Περισσότερα εδώ.