έξι αναφορές από την εξέγερση¹

το κείμενο σε pdf

IV. Μια μέρα στην εξέγερση

Καθώς είχα πρόσφατα φτάσει στη Χιλή, ήμουνα ήδη ερωτευμένος με το Σαντιάγο. Είχα βρει τόσα πολλά που με τραβούσαν. Υπήρχε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναρχικών εκδηλώσεων και φυλλάδια για συγκεντρώσεις/πάρτι στους τοίχους και στοιβαγμένα στα γκισέ διαφόρων μαγαζιών υποκουλτούρας. Έφαγα την καλλίτερη φτηνή βήγκαν empanada² που είχα φάει ποτέ, που τις έφτιαχνε και τις πουλούσε στον δρόμο ένας πανκ. Μπορείς βασικά να πάρεις οποιοδήποτε λεωφορείο τσάμπα αν απλά σκανάρεις την κάρτα σου και πάρεις μια πολύ διάφανη έκφρασξ ξαφνιάσματος ότι έχει αδειάσει από λεφτά. Απλά πες “με συγχωρείτε” πολύ ευγενικά στον οδηγί και πέρασε το χώρισμα…όπως κάνουν και όλα τα άλλα άτομα πίσω σου. Το γενικότερο πνεύμα εξέγερσης των κατοίκων του Σαντιάγο σε προσκαλούσε.

Άρχισα να ακούω από φίλους για τις ομάδες μαθητών που έμπαιναν χωρίς να πληρώνουν στο μετρό διαμαρτυρόμενοι για τις αυξήσεις στις τιμές των εισιτηρίων όπως και ιστορίες ότι αυτά γίνονται εδώ και μερικές μέρες στον έναν ή στον άλλο σταθμό. Εκείνο το απόγευμα, ήμουνα με έναν φίλο, τρέχοντας απλά για κάποια θελήματα, όταν ακούσαμε τον ήχο που δεν μπορείς να μπερδέψεις ενός μεγάλου πλήθους να φωνάζει και να ζητωκραυγάζει στον δρόμο. Τρέξαμε στο παράθυρο του κτιρίου στο οποίο βρισκόμαστε και κοιτάξαμε κάτω για να δούμε μόλις την ουρά μιας ομάδας από καμμιά κατοστή μαθητών που έτρεχαν προς έναν σταθμό του μετρό. Ο δρόμος ήταν βρεγμένος από αύρες που έριχναν νερό με διαλυμένα σ’ αυτό δακρυγόνα· ακόμα κι από μια τόσο μεγάλη απόσταση νιώσαμε το μικρό τσούξιμο στα πρόσωπά μας. Ήμουνα τόσο εντυπωσιασμένος με τους μαθητές εδώ, τη γενναιότητα, την αυτονομία τους.

Το επόμενο πρωί, σηκώθηκα και ξεκίνησα να ετοιμάζομαι για την ημέρα. Είχα σχέδια να δώσω μια εισαγωγική εξέταση για το σχολείο εκμάθησης Ισπανικών³ στο κέντρο της πόλης, σε μόλις δυο σταθμούς του μετρό. Στη διαδρομή, μετάνιωσα που δεν είχα πάρει τα ακουστικά μου και ονειροπολούσα για το πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή μου εδώ, ενώ κάπως ανήσυχα τσέκαρα σε κάθε στάση να βεβαιωθώ ότι δεν θα έχανα την ανταπόκριση.

“Εδώ είμαστε, Los Heroes, ωραία. Εντάξει…; Αλλάξτε για την κόκκινη γραμμή εδώ! Προς τα πού είναι η σωστή κατεύθυνση; Ώπα. Περίμενε…Σκατά!”.

Ανεβαίνοντας τις σκάλες, άκουσα τραγούδια των “Pacos culiados!” και δυνατούς θορύβους από σπασίματα και χτυπήματα. Ο υπεύθυνος του σταθμού προσπαθεί να κάνει μια αναγγελία από τα μεγάφωνα, αλλά δεν μπορώ να ακούσω τίποτα άλλο από εκατοντάδες ενθουσιώδεις φωνές.

Περπάτησα στο τέρμα του σταθμού, απέναντι από τη βασική γραμμή της αστυνομίας. Οι μπάτσοι έχουν πλήρη εξοπλισμό Ματατζήδων, κράνη, ασπίδες, γκλομπ. Μετανιώνω που δεν έχω φέρει έξτρα ρούχα, ούτε μάσκαμ ούτε πουκάμισο ή μπουφάν για να καλύψω το πρόσωπό μου. Υπάρχουν πάρα πολλές κάμερες. Πού να φανταστώ ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο; Χτυπιέμαι που δεν πήρα μαζί μου τουλάχιστον το φουλάρι μου· ο καιρός είναι έτσι κι αλλις λίγο άστατος. Οι μαθητές είναι φανταστικοί. ΟΙ περισσότερες είσοδοι και οι περιστρεφόμενες πόρτες έχουν καταστραφεί και τώρα χρησιμοποιούνται είτε για να καταστραφεί περισσότερο ο σταθμός είτε για να πεταχτούν στους μπάτσους. Οι λίγες είσοδοι που παραμένουν κρατιούνται ανοιχτές καθώς οι μαθητές/φοιτητές αφήνουν τον κόσμο που απλά τρέχει να προλάβει το τραίνο να περάσει ελεύθερα, ζητωκραυγάζοντας κάθε φορά που κάποιος περνάει χωρίς να πληρώσει. Υπάρχουν παντού σπασμένα τζάμια, αλλά οι διαδηλωτές εξακολουθούν να τα μαζεύουν σε σωρό στην μια πλευρά με τα πόδια τους ώστε να μην τραυματιστεί κανείς αν πέσει. Μερικά παιδά βάζουν μάσκες με κόκκινη και λευκή ταινία που πιθανόν ξέμειναν από τον σταθμό στην προσπάθεια να ανακτήσει κάποια αμυδρή ομοιότητα ελέγχου μετά από προηγούμενες διαμαρτυρίες. Προσπαθώ για λίγο να βρω καμμιά τέτοια στο δάπεδο αλλά δεν μπορώ. Υπάρχει η οικεία μυρωδιά των σπρέυ και κοιτάζω πιο πέρα για να δω κάποιους να γράφουν βιαστικά ““EVADΑ”⁴ στον τοίχο.

Είμαι τόσο γοητευμένος από τη στιγμή που ξεχνώ πως υποτίθεται ότι πρέπει να πάω σύντομα στη σχολή μου. Χέστο, είναι ανοιχτά ολόκληρο το απόγευμα – πόσο συχνά πέφτεις τυχαία σε τέτοιες εμπνευσμένες πράξεις εξέγερσης; Θα μείνω λίγο παραπάνω.

Είμαι γεμάτος αδρεναλίνη. Αρπάζω το κινητό μου και αρχίζω να γράφω σε μερικούς φίλους ώστε να ξέρουν τι γίνεται σε περίπτωση που τα πράγματα χειροτερέψουν. Επίσης τους λέω αν μπορούν να έρθουν. Τα χέρια μου τρέμουν.

Γαμώ το.
Τα πράγματα είναι άγρια
αυτός ο σταθμός καταστρέφεται – κόσμος συγκρούεται με την αστυνομία
χαχαχαχαχα
Πάρε υπεύθυνα ένα βίντεο!!
Θα σας δείξω μόλις γυρίσω πίσω
Κάποιος συλλαμβάνεται και όλοι
επιτίθετονται και την πέφτουν στους μπάτσους

Ο σταθμός γίνεται όλο και πιο ακυβέρνητος και η αστυνομία το ξέρει. Πρέπει να έχουν καλέσει ενισχύσεις γιατί περίπου 15 μπάτσοι ακόμα καταφτάνουν στην μοναδική έξοδο που υπάρχει προς τα έξω. Αρχίζουν να επιτίθενται ορμώντας και οπισθοχωρώντας από τη μια είσοδο στην άλλη, σε σχηματισμό, αρπάζοντας κάποιους μαθητές περιστασιακά και τραβώντας τους πίσω από τη γραμμή τους. Αυτό δεν γίνεται χωρίς μάχη. Φοιτητές στροβιλίζουν αντικείμενα στο μέρος τους και προσπαθούν να αρπάξουν τους φίλους τους από τα χέρια της αστυνομίας· αλλά για μερικούς άτυχους, είναι πολύ αργά.

Μόλις τη στιγμή που πιστεύω ότι η αστυνομία πρόκειται να πάρει το πάνω χέρι, ακούμε όλοι ένα βαθύ βουητό από την πιο κάτω πλατφόρμα. Για μια στιγμή, τα πάντα σταματάνε και κοιτάμε όλοι προς τις ράγες από κάτω. Βλέπω ένα μεγάλο πλήθος από φοιτητές με υψωμένες γροθιές, λίγο σε βηματισμό πορείας, λίγο τρέχοντας προς τις σκάλες. Οι μπάτσοι ενισχύθηκαν με 15, οι φοιτητές με εκατοντάδες. Όλοι αρχίζουν να λένε το σύνθημα “El pueblo unido jamas sera vencido!” (“Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος!”) καθώς έσπευδαν να πάρουν κι αυτοί μέρος στη μάχη.

Οι αψιμαχίες συνεχίζονται. Υπάρχει άλλη μια ασθενική προσπάθεια να γίνει μια αναγγελία από τα μεγάφωνα του σταθμού που κανείς δεν ακούει. Οι μπάτσοι επιτίεθενται μπρος-πίσω μέσα στον σταθμό κυνηγώντας τον κόσμο πάνω-κάτω στις σκάλες. Καθώς τρέχω προς τα κάτω σε κάποιες απενεργοποιημένες κυλιόμενες σκάλες, σκέφτομαι πόσο επικίνδυνο είναι αυτό. Ανησυχώ για τον κόσμο που μπορεί να ποδοπατηθεί, να πέσει με τα μούτρα στις σκάλες. Αυτοί οι μπάτσοι δεν δίνουν πραγματικά δεκάρα γι’ αυτά τα παιδιά. Τουλάχιστον, σκέφτομαι, μπορούμε όλοι να πάρουμε το επόμενο τραίνο – αλλά δεν έρχεται κανένα επόμενο τραίνο. Το άλλο τραίνο που είναι ήδη στον σταθμό κάθεται ακινητοποιημένο ήδη εδώ και αρκετή ώρα.

Σκατά, έκλεισαν ολόκληρη αυτή τη γραμμή! Αυτό είναι πραγματικά κατόρθωμα. Τα παιδιά το ήξεραν ήδη αυτό. Χορεύουν και πηδάνε ενώ φωνάζουν “Όποιος δεν πηδά είναι μπάτσος!”. Πηδάω κι εγώ. Πανηγυρίζουμε όλοι, όλοι όσοι έχω οπτική επαφή μαζί τους γελάνε και τα αυτιά τους, κι έτσι είμαι κι εγώ.

Τελικά, πρέπει όντως να πάω στη σχολή μου. Βρίσκω ένα άνοιγμα στις γραμμές των μπάτσων και γλιστράω. Βλέπω μερικούς μαθητές να κάνουν το ίδιο. Φτάνω στην είσοδο του σταθμού που φρουρείται από δυο μπάτσους που κρατάνε την πύλη. Γαμώ το, την πατήσαμε…Αλλά αφήνουν τους δυο πρώτους να περάσουν. Βλέπω ένα πλήθος ανθρώπων από την άλλη πλευρά. Α, εμποδίζουν τον κόσμο να μπει στον σταθμό. Θέλουν να τους βγάλουν όλους έξω. Τώρα αισθάνομαι ένοχος που θέλω να φύγω, και ειδικά με την άδεια των μπάτσων! Αρχίζω να αναρωτιέμαι πώς θα πάει η υπόλοιπη διαδήλωση;

Μόλις έφυγα από τις εισαγωγικές μου εξετάσεις και την εγγραφή στη σχολή, πήρα μερικά μηνύματα από άλλους φίλους:

Έι, είμαι στον λόφο της Santa Lucia
Ο σταθμός του μετρό έκλεισε οπότε ο κόσμος βγήκε στους δρόμους
Και τώρα πέφτουν δακρυγόνα.
Αμάν, τα πράγματα είναι άγρια.
Ανυπομονώ να σου πω τι έγινε στο Los Heroes σήμερα

Προσπαθώ να γυρίσω πίσω στο διαμέρισμά μου αλλά οι περισσότερες από τις γραμμές του μετρό είναι κλειστές. Πρέπει να περπατήσω αρκετά για να φτάσω σε μια στάση λεωφορείου που θα με πάει εκεί που πρέπει, και τελικά ανεβαίνω σε ένα λεωφορείο. Έχει πραγματικά πολύ ζέστη εδώ μέσα. Όλοι κάνουν αέρα και προσπαθούν να ανοίουν τα παράθυρα. Κολλάμε στην κίνηση που δεν πάει πουθενά. Αυτοκίνητα κορνάρουν, τίποτα δεν κουνιέται. Σκατά και πάλι! Κατεβαίνω και αρχίζω να περπατάω. Δεν μπορεί να μαι τόσο μακριά.

Περνάω μπροστά από έναν καλλιτέχνη δρόμου με μια κιθάρα και χαμογελάω. Με κοιτάζει, χαμογελώντας, και λέει “ΧΑΟΣ”. Συνεχίζω να περπατάω. Βλέπω ανθρώπους ν’ αρχίζουν να τρέχουν. Αρχίζω να τρέχω κι εγώ. Μου ρχεται μυρωδιά καμμένου. Και πάλι, η αδρεναλίνη ανεβαίνει. Μαθητές έχουν καταλάβει μια διασταύρωση, σταματώντας την κυκλοφορία. Ένα οδόφραγμα καίγεται. Προσπαθούν να κρατήσουν τη θέση τους καθώς ένα guanaco (ένα θωρακισμένο όχημα της αστυνομίας με κανόνι νερού επάνω του, που έχει πάρει το όνομά του από ένα ζώο όπως το λάμα που φτύνει) αρχίζει να κυνηγά τον κόσμο πάνω κάτω στους δρόμους με τον ισχυρό πίδακά του. Οι μαθητές δεν πτοούνται ακόμα κι όταν οι μπάτσοι ρίχνουν δακρυγόνα στο πλήθος για να το διαλύσουν. Οπλισμένα με πέτρες και τούβλα, τα παιδιά αρχίζουν να απανούν, Είναι ένα ιδαίτερο συναίσθημα να βλέπεις τους μπάτσους να αναγκάζονται να υποχωρήσουν ή, ακόμα καλλίτερα, να χάνουν την ψυχραιμία τους και να σκορπάνε άτακτα. Για σήμερα, οι μαθητές είναι οι νικητές.

Τελικά, συναντώ έναν φίλο μου. Συμμετέχουμε σε μια ομιλία στις 8μμ σε ένα κοινωνικό κέντρο κάπου στην περιφέρεια της πόλης που δεν εξυπηρετείται ιδιαίτερα από το μετρό ούτε καν από λεωφορεία. Καθώς προσπαθούμε μανιωδώς να εκπληρώσουμε τις υποχρεώσεις προς τους φίλους μας, ακούμε κάποιες αναφορές ότι το μετρό θα κλείσει για ολόκληρο το Σαββατοκύριακο. Όλοι είναι στους δρόμους. Και εννοώ όλοι. Κανείς δεν μπορεί να πάρει το μετρό· με όλη αυτή την κίνηση ο κόσμος περπατάει. Υπάρχει μια αίσθηση καρναβαλιού στον αέρα, ένας ηλεκτρισμός. Καθώς ο ήλιος βασιλεύει, η πόλη αρχίζει να ξυπνά.

Φτάνουμε στο κοινωνικό κέντρο, αλλά καθώς πλησιάζει 8 η ώρα, γίνεται φανερό ότι κανείς θα τα καταφέρει να έρθει. Μερικά άτομα που συμμετέχουν στον χώρο είναι εκεί για να καλωσορίσουν τους συντρόφους από το εξωτερικό για μια ομιλία σχετικά με το Εκουαδόρ, αλλά είναι φανερό ότι κανένας άλλος δεν πρόκειται να έρθει.

Αν και η γειτονιά δεν εξυπηρετείται καλά από τις τις υποδομές της πόλης, έχει μια μακρά και περήφανη ιστορία αυτοοργάνωσης και αντίστασης· υπάρχει άλλος ένας αναρχικός χώρος μερικά τετράγωνα πιο πέρα. Αποφάσισαν να ακυρώσουν τη μουσική εκδήλωση που ήταν για σήμερα. Πώς μπορεί να είμαστε τόσο ανόητοι να πιστέψουμε ότι θα μπορούσε να ρθει κανείς στην ομιλία χωρίς λεωφορεία, τραίνα και με τόση έξαψη στην ατμόσφαιρα;! Πραγματικά δεν έχουμε καταλάβει πόσο σημαντική και μοναδική είναι αυτή η κατάσταση σε μια χώρα με τέτοια παράδοση και ιστορία εξεγέρσεων.

Ενώ συζητάμε το αν πρέπει να ακυρώσουμε και τη δική μας εκδήλωση, δυο νεαρά αδέλφια μπαίνουν μέσα – και τα δυο κάτω από 10 χρονών. Το πιο μικρό χτυπά ένα παιχνίδι κουζινικών cacerolazo, ενώ το μεγαλύτερο κουβαλά μια μικρή πολυθρόνα. Πες ότι δεν πρόκειται να την κάψει! Κοιτάμε έξω από την πόρτα. Όντως την καίει. Υπάρχει ένα φλεγόμενο οδόφραγμα και γείτονες μαζεύονται κάτω στον δρόμο. Αυτό λήγει το ζήτημα: η ομιλία ακυρώνεται.

Όλοι κατεβαίνουμε στον δρόμο για να μαζευτούμε γύρω από τις φλόγες, να κοπανήσουμε τσουκάλια και τηγάνια και να μοιραστούμε μπύρες και συνθήματα με τους γείτονες. Ολόκληρες οικογένειες έχουν κατέβει. Έρχονται ενισχύσεις από το πουθενά με πίνακες, έπιπλα, σκουπίδια, ντενεκέδες…υπάρχει ακόμα κι ένας τύπος με ένα ολόκληρο ημιφορτηγό γεμάτο με σοβάδες που τα αδειάζει. Ευχαριστούμε!

Η φωτιά φουντώνει καθώς ο κόσμος κουβαλά περισσότερα σκουπίδια από τα σπίτια, τους κήπους και άδεια οικόπεδα. Αρχίζουμε να δεχόμαστε μηνύματα· κόσμος μοιράζεται στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης μερικά πραγματικά τρελλά πράγματα που συμβαίνουν σε άλλες περιοχές της πόλης, οπότε αποφασίζουμε να ντυθούμε και να τριγυρίσουμε στην πόλη να δούμε τι άλλο συμβαίνει.

Μερικοί από την ομάδα μας περιμένουν ότι τα πράγματα θα είναι πιο ήρεμα βγαίνοντας από αυτή την φημισμένη για την εξεγερσιακότητά της γειτονιά. Κάνουν λάθος. Τα πράγματα είνα ακόμα πιο έντονα καθώς πλησιάζουμε την μεγάλη εμπορική λεωφόρο που διασχίζει την πόλη. Βλέπουμε καμμένα λεωφορεία, σημάδι πρόσφατων συγκρούσεων που περιλαμβάνουν καταιγισμό από πέτρες από τους διαδηλωτές και δακρυγόνων από τους μπάτσους. Η γειτονιά από την οποία περνάμε δεν είναι πολύ γνωστή για τη μαχητικότητά της, αλλά η νεολαία είναι εκεί έξω και έτοιμη να αντισταθεί στην αστυνομία.

Είναι πραγματικά αργά, περασμένα μεσάνυχτα. Έχω ήδη δει τρία διαφορετικά γεγονότα μαχών σήμερα. Έχω εξαντληθεί από τα χιλιόμετρα περπατήματος μέσα στην καιγόμενη πόλη μέσα σε μια σύγχυση. Τελικά ενδίδουμε και παίρνουμε ένα ταξί για να πάμε πίσω στο διαμέρισμα ενός φίλου· οι ταξιτζήδες πρέπει να έχουν την καλλίτερή τους σήμερα. Ο δικός μας είναι βιαστικός. Ξεγλιστά μέσα από οδοφράγματα που σιγοκαίγονται και άλλα υπολείμματα των ταραχών, μέχρι που δεν μπορούμε να προχωρήσουμε άλλο, μπλοκαρισμένοι σε μια σε εξέλιξη σύγκρουση μπάτσων και διαδηλωτών. Κλείσε το παράθυρο! Γρήγορα! Δακρυγόνο!

“Εντάξει, άσε μας εδώ, υποθέτω”. Κατεβαίνουμε και το σκάμε μέσα από ένα στενό.

Ο φίλος που υποτίθεται θα συναντούσαμε αποκλείστηκε όλο το βράδυ στο διαμέρισμά του, ανυπομονώντας να βγει αλλά πολύ νευρικός για να πάει μόνος του – και καλά έκανε. Περπατάμε κι άλλο προς το κέντρο, στα παραδοσιακά σημεία συγκρουσης. Υπάρχουν θύλακες κόσμου που ρίχνει πέτρες και μπάτσων, παντού υπάρχου γκράφιτ· ο αέρας μυρίζει κάπνα και την πολύ οικεία αίσθηση τσουξίματος που προκαλείται από τα δακρυγόνα. Βλέπουμε το καμμένο κτίριο της εταιρείας ηλεκτρισμού. Είναι ένα εντυπωσιακό θέαμα, αλλά καθώς προχωρά η νύχτα εύχομαι να είχαμε μείνει στα περίχωρα. Αυτή η εξέγερση ξεπερνά τα παραδοσιακά μέρη και ο κόσμος πραγματικά αφυπνίζεται και αντιστέκεται στην αστυνομία σ’ ολόκληρη την πόλη, συμπεριλαμβανομένων των barrios που έχουν να δουν συγκρούσεις εδώ και πολύ καιρό. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς που να περίμενε κάτι τέτοιο.

Τελικά, ακούμε ότι ο πρόεδρος της Χιλής έχει κηρύξει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ότι θα φτάσει το πρωί ο στρατός. Κανείς δεν ξέρει τι να περιμένει – κανείς δεν περίμενε κάτι τέτοιο αρχικά! Μα ο στρατός;! Αυτό φρικάρει πραγματικά πολλούς Χιλιανούς, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν ζήσει τη δικτατορία.

Έχω χάσει την αίσθηση του χρόνου. Η ίδια η ζωή επιταχύνεται. Έχω την αίσθηση ότι αυτή η μέρα έχει κρατήσει βδομάδες. Θα έχω άραγε καν σχολή τη Δευτέρα; Και αν ναι, θα με νοιάζει;

Η υπόσχεση αυτής της εξέγερσης δεν είναι απλά τα συνθήματα, τα τραγούδια και τα γκράφιτ που βλέπουμε και ζητούν έναν καλλίτερο κόσμο – έναν κόσμο χωρίς καπιταλισμό, χωρίς εργασία, χωρίς κυβέρνηση, αστυνομία, εξουσία. Η υπόσχεση είναι κάτι που ζούμε – το γεγονός ότι οι ζωές μας μπορούν να είναι γεμάτες, μπορούν να είναι όμορφες, τόσο πληθωρικές να τις διαχειριστούμε εμείς οι ίδιοι. Παρασέρνομαι σαν ένας σπόρος στον άνεμο, έτοιμος να φυτέψω έναν καινούριο κόσμο στις στάχτες των παλιών Wal-Mart. Αυτή τη μέρα, η ζωή μου, οι ζωές όλων μας, αλλάζουν για πάντα. Μετά από αυτό το βράδυ, όλοι ξέρουμε ότι αυτή η κατάσταση δεν θα επιβραδυνθεί σύντομα – και ότι επίσης φρικτά πράγματα έρχονται. Οι εχθροί μας δεν θέλουν να έχουμε τις ζωές που μας αξίζουν.

έξι αναφορές από την εξέγερση¹

το κείμενο σε pdf

II. Μια ανώνυμη αναφορά από το Σαντιάγο, 21 Οκτωβρίου 2019

Κάνω αυτή την ανακοίνωση με την πρόθεση να διαδώσω τα νέα σχετικά μ’ αυτό που συμβαίνει στην περιοχή που ζω – την περιοχή που κυριαρχείται από το κράτος της Χιλής, και ιδιαίτερα την πρωτεύουσα. Τις πρόσφατες μέρες, το χιλιάνικο κράτος έχει δείξει το αληθινό του πρόσωπο – αυτό που πραγματικά είναι – βγάζοντας ολόκληρη την αστυνομία και τον στρατό στους δρόμους για να καταστείλει τις διαμαρτυρίες και τις κινητοποιήσεις που έχουν φθάσει ήδη σε πανεθνικό επίπεδο.

Άνθρωποι απαγάγονται και δολοφονούνται· γυναίκες βασανίζονται και βιάζονται. Μέχρι τώρα είμαστε αντιμέτωπο με έναν απροσδιόριστο αριθμό από απώλειες: επίσημα δώδεκα, αλλά ξέρουμε ότι ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς αρκετός κόσμος έχει τραυματιστεί σοβαρά από πυροβολισμούς των μπάτσων και των στρατιωτών.

Για να θέσουμε κάπως το πλαίσιο: πριν από δύο εβδομάδες περίπου, ξεκίνησαν μαζικές διαμαρτυρίες ως αποτέλεσμα της σταγόνας που ξεχείλισε το ποτήρι, ένα ποτήρι γεμάτο με πολύχρονες απαιτήσεις στην προκειμένη περίπτωση. Αιτήματα σχετικά με την υγεία, την εκπαίδευση, το σύστημα συγκοινωνιών, και το σύστημα προμηθειών [supply system], που τυπικά έχει να κάνει με ένα βάναυσο νεοφιλελεύθερο σύστημα που εφαρμόστηκε με τη δικτατορία.

Η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει ήταν η αύξηση στο κόστος των εισιτηρίων και η αύξηση στο κόστος βασικών υπηρεσιών, συγκεκριμένα του ρεύματος. Ξεκίνησε με περιπλανώμενα πλήθη μαθητών σε σταθμούς του μετρό, κυρίως στο κέντρο της πόλης. Σιγά σιγά, τα πλήθη που διαμαρτύρονταν στις περιστεφόμενες εισόδους των σταθμών άρχισαν να έχουν ανθρώπους από κάθε κομμάτι του πληθυσμού, ανθρώπους κάθε ηλικίας να ανεβάζουν την ένταση και να παίρνουν υπό τον έλεγχό τους τους σταθμούς του μετρό του Σαντιάγο, επιτρέποντας σε όλους να παίρνουν τον υπόγειο χωρίς να πληρώνουν. Μέσα στις επόμενες μέρες, αυτό οδήγησε στην παρουσία ειδικών αστυνομικών δυνάμεων [carabineros] στους σταθμούς, για να τους φυλάσσουν και για να καταστείλουν αυτές τις διαδηλώσεις.

Οι αρχές απέτυχαν. Ο κόσμος εξακολουθούσε να πηδά πάνω από τις περιστρεφόμενες και να καταλαμβάνει τους σταθμούς του μετρό· τότε, την Παρασκευή, 18 Οκτωβρίου, η διαμαρτυρία πήρε πιο ριζοσπαστικό χαρακτήρα, αναμετρώμενη/ξεκαθαρίζοντας με τα αιώνια σύμβολα του κεφαλαίου: σουπερμάρκετ, τράπεζες, φαρμακεία, δημόσια μέσα μεταφοράς, σταθμούς του μετρό. Περίπου 45 σταθμοί του μετρό καταστράφηκαν, με 20 από αυτούς να έχουν καεί. Αυτό συνέβη κυρίως στα περίχωρα της πόλης, στις poblaciones [γειτονιές στην περιφέρεια της πόλης όπου μένει κόσμος που ζει στο περιθώριο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού].

Την Παρασκευή, κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης· ο στρατός περιπολούσε ήδη στους δρόμους, αλλά οι ενέργειες και οι δράσεις δεν σταμάτησαν. Άνθρωποι συνέχισαν να κατεβαίνουν στους δρόμους, στήνοντας οδοφράγματα σ’ αυτούς – οι δρόμοι παρέμειναν ανεξέλεγκτοι εκείνη την ημέρα. Το Σάββατο, 20 Οκτώβρη, διατάχθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας για τη διάρκεια της νύχτας, κατάσταση πολιορκίας. Αρχικά, εξαγγέλθηκε ότι θα κρατούσε από τις 10 το βράδυ μέχρι τις 7 το πρωί, στη συνέχεια επεκτάθηκε να αρχίσει από τις 7 το βράδυ. Παρ’ όλα αυτά, περισσότερες ενέργειες έγιναν από τον κόσμο στη διάρκεια της βραδιάς: κόσμος συνέχισε να κατεβαίνει στους δρόμους, ενώ ο στρατός άρχισε να μπαίνει στις — και όχι μόνο στο Σαντιάγο, καθώς τώρα ήταν εφτά οι πόλεις που βρίσκονταν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τρεις από αυτές μάλιστα σε κατάσταση πολιορκίας, με την επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας.

Η αστυνομία και ο στρατός ρίχνουν πραγματικά πυρά, χτυπώντας βίαια τον πληθυσμό, πυροβολώντας οποιονδήποτε βρίσκεται στο πέρασμά τους. Υπάρχουν πολλά βίντεο σε κοινωνικά δίκτυα για βασανιστήρια, κρατήσεις και απαγωγές· υπάρχουν αναφορές ακόμα και για βιασμούς. Πολύ έντονη καταστολή εφαρμόζεται ενάντια στις poblaciones που ιστορικά οργανώνονταν και αντιστέκονταν πριν τη δικτατορία· εκεί γίνονται έφοδοι της αστυνομίας, μια διαδικασία πολιτικής δίωξης που ξέρουμε ότι δεν θα περιοριστεί, την οποία προσπαθεί να διευθύνει η κυβέρνηση.

Ο φασίστας/δεξιός πρόεδρος Sebastián Piñera, διακήρυξε σε μια συνέντευξη τύπου ότι “είμαστε” σε πόλεμο, ότι υπάρχει ένας “εσωτερικός εχθρός” πίσω από όλες αυτές τις οργανώσεις. Υπάρχει προσπάθεια να καταδειχτούν συγκεκριμένες υπάρχουσες πολιτικές οργανώσεις, αλλά ξέρουμε ότι αυτό είναι ένα αισχρό ψέμα· ο κόσμος αυτοοργανώνεται χωρίς ηγέτες, οριζόντια και αλληλέγγυα.

Απειλούν να κόψουν το νερό και το ρεύμα, σπέρνουν τον φόβο, απειλούν τον κόσμο. Η παρουσία του στρατού στους δρόμους εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό, το άδειασμα των σταθμών του μετρό και των λεωφόρων στις οποίες μαζεύεται ο κόσμος για να διαμαρτυρηθεί.

Δεν ξέρουμε πώς θα πάει όλο αυτό, δεν ξέρουμε τι δολοφονίες και εξαφανίσεις θα ακολουθήσουν. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούριο γι’ αυτή την περιοχή. Πριν από σαράντα χρόνια, το τοπίο δεν ήταν διαφορετικό. Ξεκινήσαμε διαφορετικά, αλλά δεν ξέρουμε πώς θα τελειώσουν τώρα τα πράγματα.

Υπάρχει ένα ανοιχτό κάλεσμα για το άπλωμα των ταραχών, αναζητώντας χειρονομίες και κινήσεις αλληλεγγύης από ολόκληρο τον κόσμο, ώστε η αλληλεγγύη να απλωθεί πέρα από τα γραπτά και τα λόγια.

Αυτή είναι η στιγμή της πάλης για αξιοπρέπεια: η δυσαρέσκεια αναπνέει, είναι ανεξέλεγκτη, εκδηλώσεις οργής έχουν καταλάβει τους δρόμους αυτής της πόλης και τη χώρα.

III. Καλώς ήρθατε στο Σαντιάγο

Ήμουνα στο Μπουένος Άιρες για να δώσω μια ομιλία σε ένα φεστιβάλ αναρχικού βιβλίου. Καθώς τα νέα από τη Χιλή κατακλύζανε το κινητό μου, άρχισε να ψάχνω για εισιτήρια.

“Ωραία, σε δυο βδομάδες, ώστε να μην χάσω τις διαμαρτυρίες όταν ο Τραμπ έρθει για την συνάντηση του APEC²”, είπα στον εαυτό μου.

“Σκατά, ΟΚ, υπάρχουν φτηνά εισιτήρια σε πέντε μέρες, αλλά είναι για το βράδυ. Σίγουρα, δεν θα εξακολουθεί να υπάρχει απαγόρευση κυκλοφορίας σε πέντε μέρες, έτσι δεν είναι;”.

Τότε, ένα μήνυμα από έναν γείτονα στο Σαντιάγο με έπεισε: “Εννοώ, μπορείς να έρθεις σήμερα; Υπάρχει γενική αύριο για αύριο”.

Δεν ξέρω αν ήταν εξαιτίας της κατάστασης έκτακτης ανάγκης ή επειδή ήθελα να πετάξω πολύ άμεσα, αλλά οι ιστότοποι των αεροπορικών εταιρειών δεν με άφηναν να αγοράσω κανένα εισιτήριο για πτήση για εκείνη τη μέρα. Γαμώ το, θα πάω απλά στο αεροδρόμιο και θα δω τι μπορούν να κάνουν για μένα.

Αγόρασα όχι ένα, αλλά δύο εισιτήρια. Το πρώτο ήταν απευθείας για το Σαντιάγο, αλλά έφτανε με την απαγόρευση κυκλοφορίας. Τέλος πάντων, θα μπορούσα να πάρω απλά ένα ταξί από το αεροδρόμιο το πρωί. Η γυναίκαι στο γκισέ με διαβεβαίωσε ότι οι πτήσεις για το Σαντιάγο δεν θα ακυρώνονταν. Αλλά, τότε, αγόρασε άλλο ένα εισιτήριο, προς μια συνοριακή πόλη – ίσως να μπορούσα απλά να πάρω ένα λεωφορείο ή κάποιος sketchy οδηγός θα μπορούσε να με πάει μέχρι το Σαντιάγο στη διάρκεια της νύχτας. Έπρεπε να αποφασίσω. Η πτήση για τη συνοριακή πόλη έφευγε πρώτη. Την πήρα – αν το αεροδρόμιο ήταν ακόμα ανοιχτό θα μπορούσα να καταφέρω να πάρω μια πτήση αργά από αυτό το αεροδρόμιο για το Σαντιάγο. Προσγειώθηκα, και τα πάντα είχαν ακυρωθεί, μαζί και η πτήση για την οποία με είχαν διαβεβαιώσει ότι θα έφτανε στο Σαντιάγο. Το συνοριακό πέρασμα ήταν επίσης κοντά. Όλες οι γραμμές λεωφορείων με διαβεβαίωναν η μια μετά την άλλη ότι θα άνοιγε το πρωί. Σίγουρα, φίλε, τα ‘χω ξανακούσει αυτά. Όμως δεν είχα και καμμιά άλλη επιλογή.

Το πρωί μπήκα σε ένα μικρό βανάκι του αεροδρομίου (μεγέθους Sprinter) μαζί με άλλα οχτώ άτομα για το Σαντιάγο. Ήταν πραγματικά πολύ πρωί, και η διαδρομή ήσυχη. Τα περισσότερα άτομα κοιμήθηκαν – αλλά παρά το ότι είχα κοιμηθεί μόνο δυο ώρες μιας και μετέφραζα διάφορα δελτία τύπου και έβλεπα ένα σισύφειο αριθμό από βίντεο από τη Χιλή, τα νεύρα μου με κράτησαν ξύπνιο. Είχα αποφασίσει να μην ξεφορτωθώ τις αναρχικές κονκάρδες, αυτοκόλλητα και αφίσες που είχα κουβαλήσει για να πουλήσω στο φεστιβάλ αναρχικού βιβλίου στο Μπουένος Άιρες. Καθώς φτάσαμε στον συνοριακό σταθμό, ένα μεγάλο οδικό σήμα μας υποδεχόταν στη Χιλή. Η επιβάτης που καθόταν πίσω μου άρπαξε τον ώμο μου και μου είπε: “Τα καταφέραμε! Είμαστε στη Χιλή!”.

Γύρισα προς το μέρος της και της είπα, “Χα, όχι ακόμα”. Το μετάνιωσα αμέσως – μήπως είπα πολλά; Η εσωτερική της σκέψη γραφόταν καθαρά στο πρόσωπό της: Και γιατί θα πρεπε να ανησυχώ ότι δεν θα περάσω στη Χιλή; Βγαίνοντας από το λεωφορειάκι, άρχισα να αισθάνομαι από νευρικός και τολμηρός πραγματικά ηλίθιος. Γιατί στο διάολο το κανα αυτό;

“ε, μπορώ να πάρω το σακκίδιό μου”;

“Όχι, μεγάλα σακκίδια δεν επιτρέπονται στον έλεγχο του αεροδρομίου. Οι τελωνειακοί θα τα αδειάσουν και μετά θα περάσουν μέσα από τις ακτίνες Χ”.

“Α…ΟΚ”.

Έχω ταξιδέψει αρκετά με σακκίδιο στη Νότια Αμερική. Έχω μάθει πώς να μειώνω τα απόλυτα αναγκαία πράγματα ώστε να χωράνε σε ένα αρκετά ελαφρύ σακκίδιο. Το χειρότερο συναίσθημα για μένα είναι να αποχωρίζομαι το σακκίδιό μου. Είναι όπως αυτό που νιώθει η πρωταγωνίστρια της ταινίας Το Αστέρι του Βορρά³ όταν την χωρίζουν από τον δαίμονά της.

Με κουρελιασμένα νεύρα, ακολούθησα τους άλλους επιβάτες στον έλεγχο του αεροδρομίου. Ρε γαμώτο, άλλοι τέσσερις αναρχικοί από το φεστιβάλ βιβλίου είναι επίσης εκεί. Φαντάζομαι δεν είμαι ο μόνος που σκέφτηκε ότι ήταν η στιγμή να επιστρέψει στη Χιλή. Γιατί με κοιτάνε; Σταματήστε να με κοιτάτε. ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ. Γιατί η τηλεπάθειά μου και το ολοφάνερο βλέμμα αδιαφορίας στο πρόσωπό μου δεν τους κάνει να υποψιαστούν ότι ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΧΑΙΡΕΤΑΩ ΑΛΛΟΥΣ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥΣ ΕΝΩ ΠΕΡΝΑΩ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ;

Τους αφήνουν να περάσουν. Ουφ. Είμαστε μετα από αυτούς, αλλά κάποιος στην ομάδα μας μας πάει σε μια άλλη γραμμή παρατείνοντας την αναμονή. Αχ, ας τελειώσει όλο αυτό. Τελικά, περνάμε. Ει, σφραγίζουν το διαβατήριό μου. ΣΚΟΡΑΡΑ! Τώρα απομένει μόνο το τελωνείο – πόσο άσχημα θα μπορούσε να είναι αυτό;

Σήκωσα το σακκίδιό μου από τον διάδρομο αποσκευών. Καλό σημάδι, σωστά; Αν τα πράγματα είναι ήδη εκεί, πρέπει να τα έχουν ήδη ελέγξει και δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο. Το σπρώχνω απλά στο μηχάνημα των ακτίνων-Χ και συνεχίζω.

Ακουμπώ το σακκίδιό μου στον ιμάντα του μηχανήματος των ακτίνων-Χ. Βγαίνει από την άλλη άκρη. Ένας αδιάφορος συνοριοφύλακας το δείχνει. Ένας φιλικός αγροτικός υπεύθυνος με παίρνει στο πλάι: “Υπάρχουν καθόλου φυτά ή ζώα στο σακκίδιό σας;” Χα! Το ξέρω αυτό! “Μόνο ένα κομμάτι σοκολάτα”. Σκάνε ένα γελάκι και με αφήνουν να πάω στην ουρά. Μόνο που ο χειριστής του μηχανήματος ακτίνων-Χ ξεπροβάλει και λέει: “Όχι, όχιμ δεν θέλουν να κάνουν έλεγχο για αγροτικά προϊόντα σ’ αυτή τη τσάντα. Οι τελωνειακοί ήθελαν να ρίξουν μια ματιά”.

ΟΚ…Ένας πολύ πιο βλοσυρός τελωνειακός βγαίνει μπροστά. “Φαίνεται σα να υπάρχει ένα μηχάνημα ή κάτι τέτοιο στη τσάντα; Ίσως ένας υπολογιστής;”

Ουφ. “Α ναι, εδώ, αυτό είναι το λάπτοπ μου”.

“Α, σπουδαία. Μπορείτε να με αφήσετε να βγάλω όλα τα πράγματα από μέσα;”

“Α…βέβαια…”

Σκατά. Σκατά, σκατά, σκατά. Αφήνει τις κονκάρδες, αυτό είναι καλό. Ανοίγει τη σακούλα με όλα τα στίκερ και τα αυτοκόλλητα και απλά τα σπρώχνει πίσω στη τσάντα. Αυτό είναι υπέροχο! “Τι είναι αυτό;”. ΣΚΑΤΑ. Κουβαλούσα μια δεσμίδα από αφίσες για το έμφυλο και για την αστυνομία — της CrimethInc. στα Ισπανικά. “Α, απλά μερικά δώρα. Είναι σαν ένα κόμικ, μ’ αρέσει να τ’ αφήνω σε ανθρώπους που συναντώ στα ταξίδια μου”. Βγάζει μια από τις αφίσες για το έμφυλο και προχωρά να τη διαβάσει αργά, ολόκληρη. Για πολύ ώρα.

Είχα ταχτοποιήσει τις αφίσες έτσι ώστε όλες οι αφίσες για το έμφυλο να είναι πάνω-πάνω ενώ αυτές για την αστυνομία από κάτω και κοιτάζοντας προς τα κάτω, σε περίπτωση που κάποιος τελωνειακός θα ήθελε να τις κοιτάξει – ελπίζοντας ότι θα έμοιαζε σαν να κουβαλάω μόνο αφίσες για το έμφυλο. Τουλάχιστον οι αφίσες για το έμφυλο δεν λένε τίποτα κακό για τους μπάτσους, ή κάτι άλλο ειδικά για τη Χιλή – σε αντίθεση με τις αφίσες για την αστυνομία. Καθώς τελειώνει το διάβασμα της αφίσας, κουνά το κεφάλι της στο πλάι και κοιτάζει μακριά με ένα ξαφνιασμένο, γουρλωμένο βλέμμα. Δεν μπορεί να αποφασίσει αν η αφίσα είναι ανατρεπτική ή όχι.

“Και όλες αυτές οι αφίσες είναι ίδιες;”. Ξεφυλλίζει τη δεσμίδα.

Σκατά, αν δεν είχα ταχτοποιήσει τις αφίσες με τον σωστό τρόπο, σίγουρα θα έβλεπε ότι δεν είναι όλες οι ίδιες. Στο τσακ τη γλίτωσα.

“Ναι…όλες είναι ίδιες…”.

“Καλά, μπορείς να μαζέψεις τα πράγματά σου και να φύγεις”. Α, να σαι σίγουρη, γαμώ το κέρατό μου.

Με το που γυρίζω πίσω στο βανάκι, ο οδηγός βάζει μπροστά [peels off] και μας παίρνει από κει. Η γυναίκα πίσω μου ρωτά, “Πήγαν όλα καλά με σένα;”

Πώς ξέρει; Τότε συνειδητοποιώ ότι ολόκληρο το βανάκι κουβεντιάζει δυνατά:

“Καλά κατάφερες και πέρασες ΟΛΟΝ αυτό τον καπνό; Αυτό είναι απίστευτο μεγάλε!”.

“Ναι, τα παίξανε σήμερα. Νομίζω ότι υπήρχαν και κάποιο εθελοντές εκεί γιατί it’s an all hands on deck situation.”

“Πφ, δεν ήξεραν καν τι έκαναν. Δεν έπρεπε σε καμμιά περίπτωση να ξεμείνω πίσω αφού είχα συλληφθεί στην Αργεντινή την προηγούμενη βδομάδα”.

Α. Μάλιστα. Το λεωφορείο. Αυτοί είναι δικοί μου. Όλοι εδώ είναι sketchy. Μ’ αρέσει.

Μπαίνω στην κουβέντα τώρα, αφού έχω συνειδητοποιήσει ότι είμαι ανάμεσα σε άλλα ψιλορεμάλια που έχουν όλοι πράγματα να κρύψουν από τις αρχές, όπως εγώ. Όμως, σε αντίθεση με όλους τους άλλους δεν λέω τι είναι αυτό που κρύβω.

Η γυναίκα που κάθεται πίσω μου είναι γλυκιά. Είναι σχεδόν στην ηλικία της μάνας μου και μιλάμε για οικογένεια, εκπαιδευτικές φιλοδοξίες και, ξέρετε, μαμαδίστικα πράγματα.

Καθώς κατεβαίνουμε στο Σαντιάγο και βλέπουμε όλη την καταστροφή, με προειδοποιεί να προσέχω τον εαυτό μου στους δρόμους, μήπως και με περάσει κανείς κατά λάθος.πορούμε κυριολεκτικά να μυρίσουμε το κάρβουνο από τις λεηλασίες και τα καψίματα της προηγούμενης νύχτας. Περνάμε μπροστά από ένα Wal-Mart που είχε καεί ολοσχερώς. Παντού υπήρχαν γκράφιτι με τη λέξη “Evade”. Οι στάχτες από τα καιόμενα οδοφράγματα γέμιζαν το μέσο κάθε διασταύρωσης.

Ο οδηγός βάζει τις ειδήσεις στην τηλεόραση μέσα στο βαν. Η κυβέρνηση ζητά από τον κόσμου να υπακούσει στην απαγόρευση κυκλοφορίας το βράδυ, να επιστρέψει στην κανονική ζωή μετά τη σημερινή γενική απεργία. Οπλισμένοι στρατιώτες υπάρχουν σε γωνιές των δρόμων σε ολόκληρη την πόλη. Μεγάλα φορτηγά και ολόκληρες ομάδες από αυτά μας προσπερνούν γρήγορα στην εθνική.

“Α, μάλιστα, χτες το βράδυ πυροβολούσαν και χτύπαγαν τον κόσμο και σήμερα το ζητάνε ευγενικά; Όχι, δεν θα πάνε έτσι τα πράγματα”, σχολιάζει ένας από τους sketchy συνεπιβάτες μου.

Όλοι αρχίζουν να μιλάνε για τις διαδηλώχεις, την ανισότητα στη Χιλή, την αυταρχική καταστολή από την κυβέρνηση. Τώρα που το χω feigned άσχετος και αθώος για τόση ώρα – “Είμαι απλά ένας ανοιχτόμυαλος ταξιδιώτης από το εξωτερικό!” — μπορώ πραγματικά να μπω στην κοιβέντα.

Παρά τις ψεύτικες προειδοποιήσεις στην Μεντόζα ότι διαδηλωτές μπορεί να μπουκάρουν το λεωφορείο μας και να προσπαθήσουν να το κάψουν, φτάσαμε ασφαλείς στον σταθμό των λεωφορείων. Αντάλλαξα τηλέφωνα με τη γλυκιά γυναίκα που καθόταν πίσω μου. Ο άντρας της έρχεται προς το μέρος μας ενώ γινόταν αυτό. “Α, επίτρεψέ μου να σου συστήσω τον άντρα μου!”.

“Αποφάσισες να έρθεις στη Χιλή για ταξιδάκι…σήμερα;”. Με κοίταξε με δυσπιστία.

“Ναι. Έτσι είναι!”.

“Ξέρεις, οι τελευταίες λίγες μέρες ήταν άγριες. Δεν ξέρω αν έχεις δει τις ειδήσεις”.

“Α, ναι, άκουσα κάτι σχετικά. Είμαι σίγουρος ότι θα μάθω πολλά όσο είμαι εδώ”.

Με κοιτάζει έντονα, βαθιά στα μάτια, και σηκώνει τη γροθιά του. “Ζήτω το προλεταριάτο!”.

Τι είναι αυτό, αστείο; Προσπαθεί να μου δώσεις, ας πούμε, την αυθεντική νοτιοαμερικάνικη αριστερίστικη εμπειρία ή κάτι τέτοιο; Εννοώ, “Ζήτω το προλεταριάτο”, παραείναι ευθύ, έτσι δεν είναι;

Όχι. Γελάω κάπως, αλλά δεν παίρνει τα μάτια του από πάνω μου μέχρι να σηκώσω κι εγώ τη γροθιά μου και να επαναλάβω, “Ζήτω το προλεταριάτο”. Η γυναίκα γελάει ζεστά, περήφανη για μένα, και με αγκαλιάζει σφιχτά σαν να είμασταν οικογένεια. “Να περνάς καλά και να προσέχεις!”.

έξι αναφορές από την εξέγερση¹

το κείμενο σε pdf

Από τις 18 Οκτώβρη, μια μεγάλη εξέγερση έχει ξεδιπλωθεί στη Χιλή καθώς κόσμος από κάθε βιωτικό επίπεδο συσπειρώνεται για να διαμαρτυρηθεί ενάντια στα μέτρα λιτότητας, να πολεμήσει την αστυνομική καταστολή, να καταστρέψει τα σύμβολα του καπιταλισμού και να αψηφίσει μια στρατιωτική κατοχή που θυμίζει τα χρόνια της δικτατορίας. Η συνέντευξη που ακολουθεί και οι από πρώτο χέρι αναφορές διερευνούν τον χαρακτήρα της εξέγερσης και τις εμπειρίες αυτών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.

Αυτή η εξέγερση είναι μέρος ενός παγκόσμιου κύματος εξεγέρσεων που ξεδιπλώνονται στην Αϊτή, τον Λίβανο, το Σουδάν, το Ιράκ, το Hong Kong, την Ονδούρα, την Καταλωνία, και αλλού. Η εξέγερση στη Χιλή πυροδοτήθηκε εν μέρει από ένα κοινωνικό κίνημα στο Εκουαδόρ που κατέλαβε το κοινοβούλιο και ανάγκασε την κυβέρνηση να αποσύρει τα σχεδιαζόμενα μέτρα λιτότητας. Υπάρχουν σημάδια αυτής της ορμής να απλώνεται και αλλού στη Νότια Αμερική: συγκρούσεις στα προξενεία της Χιλής στην Μεντόζα και το Μπουένος Άιρες, διαδηλώσεις στη Βολιβία, αναταραχή στην Ουρουγουάη. Όλες αυτές οι εξεγέρσεις οδηγούνται από τις ίδιες θεμελιώδεις συνθήκες – τις ίδιες ανισότητες πλούτου και εξουσίας που προκαλούνται από τον καπιταλισμό και την ίδια απώλεια πίστης στους θεσμούς του κράτους.

Σε έναν παγκόσμια διασυνδεδεμένο κόσμο στον οποίο όλες οι κυβερνήσεις – από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Τουρκία, τη Ρωσία και την Κίνα – δουλεύουν από κοινού για να συντονίσουν την καταστολή όσων παλεύουν για ελευθερία και αξιοπρέπεια, είναι πολύ ουσιώδες να καταλαβαίνουμε τους αγώνες μας ως αλληλένδετους και αλληλεξαρτώμενους. Πρέπει να υπερασπιστούμε ο ένας τον άλλο διαφορετικά θα μας συντρίψουν όλους, έναν-έναν. Όπως το έθεσε ένας σύντροφος,

“Η αλληλεγγύη είναι σημαντική. Ακόμα κι αν κρατάς απλά ένα πανό με μερικούς φίλους για να ποστάρεις μια φωτογραφία που εκφράζει αλληλεγγύη, ακόμα κι αν απλά κρεμάς αυτό το πανό πάνω από μια αερογέφυρα σε μια λεωφόρο, οι μικρότερες εκδηλώσεις αλληλεγγύης μπορεί να σημαίνουν πολλά γι’ αυτούς που αγωνίζονται κάπου αλλού, μπορεί να τους κάνουν να αισθανθούν λιγότερο μόνοι. Ακόμα κι αν κλείσεις τις πύλες ασφαλείας για να δείξεις τους συνεργαζόμενους με τις Τουρκικές Αερογραμμές. Ακόμα κι αν καταλάβεις το προξενείο της Χιλής. Ακόμα κι αν απλά μπλοκάρεις έναν αυτοκινητόδρομο”.

Ι. Ερωτήσεις και απαντήσεις για το κίνημα άρνησης κομίστρου

Αυτό που ακολουθεί είναι η συνέχεια της συνέντευξής μας με έναν για χρόνια Χιλιανό αναρχικό που συμμετέχει στην εξέγερση.

Η Βραζιλία βίωσε μια εξέγερση όπως αυτή εδώ το 2013· αποτελεί αυτό ένα σημείο αναφοράς για κάποιους από τους συμμετέχοντες σήμερα; Και ποια είναι η σύνδεση ανάμεσα στην εξέγερση στο Εκουαδόρ και την εξέγερση που λαμβάνει χώρα τώρα ακριβώς στη Χιλή;

Σ’ αυτή τη χώρα, ο κόσμος δεν ενημερώνεται για το τι συμβαίνει διεθώς· έχουν πολύ “κοντή” μνήμη, η οποία υπαγορεύεται κυρίως από αυτό που εμφανίζεται στην τηλεόραση. Η εξέγερση στη Βραζιλία δεν συζητήθηκε σ’ αυτό το συγκεκριμένο πλαίσιο, αλλά η εξέγερση στο Εκουαδόρ συζητήθηκε. Η κατάσταση εκεί έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο στη νομιμοποίηση του γεγονότος ότι η αλλαγή μπορεί να γίνει απλά και με fucking shit up, κάτι που ο κόσμος αρνιόταν αλλά, παρ’ όλα αυτά, το ήξερε κάπου μέσα του ότι είναι αλήθεια. Πιστεύω ότι είναι ακόμα δυνατόν να υπάρχει ένας βαθμός επίγνωσης εδώ ότι αυτό που συμβαίνει στο Εκουαδόρ έχει συνεισφέρει στην αναζωπύρωση του μαχητικού πνεύματος ενός μεγάλου τμήματος του πληθυσμού της Λατινικής Αμερικής, κάτι που φαινόταν αδύνατο στο πλαίσιο της Χιλής.

Ποια τμήματα του πληθυσμού ενεπλάκησαν στο κίνημα #EvasionMasiva αρχικά; Γιατί επεκτάθηκε τόσο ραγδαία και προσέλκυσε τόσο κόσμο; Συμμετέχουν σ’ αυτόν τον ξεσηκωμό τώρα δημογραφικός ομάδες που συνήθως δεν εμπλέκονται σε εκδηλώσεις συγκρουσιακής αντίστασης;

Οι πρώτοι που συμμετείχαν ήταν φοιτητές από γνωστές και περίοπτες σχολές στις οποίες, εκτός από τον αγώνα ενάντια στην αύξηση του κομίστρου, είχαν οργανώσει και μια καμπάνια ενάντια στους νόμους για “ασφαλή” τάξη που ποινικοποιούν και διώκουν φοιτητές που συμμετέχουν σε αγώνες. Ξεκινώντας από την Τετάρτη, εμφανίστηκαν και εργάτες για να συμμετάσχουν στην άρνηση πληρωμής εισιτηρίου και ακόμα και οι τριτοετείς φοιτητές και οι πιο άτολμοι έπιασαν το πνεύμα της νεανικής εξέγερσης, υπερασπιζόμενοι τους εξεγερμένους ή παίρνοντας το μετρό χωρίς να πληρώσουν. Την Παρασκευή, σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός εμφανίστηκε χτυπώντας κατσαρόλες και τηγάνια και νεαρός κόσμος συγκρούστηκε με την αστυνομία. Από το 2011 είχαμε να δούμε ένα κίνημα τόσο ποικιλόμορφο και διαθεματικό, για το οποίο η λαϊκή υποστήριξη είχε αναπτυχθεί σε τέτοιο σημείο που οι διαμαρτυρίες και οι λεηλασίες να εμπλέκουν κόσμο από κάθε κοινωνικό υπόβαθρο.

Χρησιμοποιεί ο κόσμος καινούριες τακτικές;

Οι εκμεταλλευόμενοι χρησιμοποιούν όλα τα εργαλεία που έχουν πάντα στη διάθεσή τους: πέτρες, βενζίνη, οδοφράγματα, αντικείμενα που έχουν αποδειχτεί πραγματικά πολύ αποτελεσματικά απέναντο στην αστυνομία σε πολλές εστίες σύγκρουσης. Αυτή η αντάρτικη τακτική υιοθετήθηκε ασυνείδητα από τον κόσμο ώστε να εξασφαλιστεί ότι ούτε η αστυνομία ούτε ο στρατός θα μπορούσαν να απαντήσουν αποτελεσματικά στα οδοφράγματα και τις λεηλασίες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι όσοι έκαναν τα πλιάτσικα χρησιμοποίησαν τα εμπορεύματα που πήραν για να στήσουν οδοφράγματα, όπως και για να τα μοιραστούν με περαστικούς, που τα δέχονταν με ευχαρίστηση.

Η τακτική αποφυγής της πληρωμής εισιτηρίου δεν είναι καινούρια· πολύς κόσμος το έκανε ήδη ανεξάρτητα μετά την εισαγωγή του καινούριου συστήματος μετακινήσεων. Η διαφορά είναι ότι τώρα γίνεται σε μαζική κλίμακα.

Εκτός απ’ όλα αυτά, έχουν κυκλοφορήσει χιλιάδες βίντεο αστυνομικής και στρατιωτικής βίας που περιλαμβάνουν φρικτές σκηνές βασανισμού και κατάχρησης αλλά και έξυπνα μιμίδια που εξευτελίζουν την αστυνομία. Κοινωνικά μέσα δικτύωσης έχουν χρησιμοποιηθεί για να διαδώσουν αυτές τις εικόνες ως ένα μέτρο παράκαμψης της λογοκρισίας των καθεστωτικών μέσων.

Σε συγκεκριμένες γειτονιές, οι κάτοικοι έχουν οργανώσει συνελεύσεις για να αποφασίσουν συλλογικά και να υπερασπιστούν τα σπίτια τους, τόσο εξαιτίας των φημών για πλιάτσικα που διαδίδονται από τα τηλεοπτικά κανάλια όπως, επίσης, και ως ενός τρόπου να ξεκαθαρίσουν πώς θα μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε όλοι τώρα.

Εδώ, βλέπουμε επίσης μικρές ομάδες να οργανώνουν την αυτοάμυνα μιας περιοχής, που είναι λίγο πιο προετοιμασμένοι από τους περισσότερους διαδηλωτές, χρησιμοποιώντας κοκτέιλ Μολότωφ, νερό με μαγειρική σόδα (για την ανακούφιση από τα δακρυγόνα), παλούκια, μπαλόνια με χρώματα κοκ. Έχουν υπάρξει επίσης και εργατικές δράσεις από την πλευρά των υγειονομικών και των δικηγόρων για την υπεράσπιση συντρόφων που συλλαμβάνονται, βασανίζονται, τραυματίζονται κοκ.

Ποιοι στόχοι ή πολιτικός ορίζοντας μπορεί να ταυτοποιηθεί μεταξύ των διαδηλωτών; Υπάρχει κίνδυνος το κίνημα να γίνει αντικείμενο σφετερισμού από κόμματα ή ομάδες που έχουν διαφορετικούς στόχους, με τον τρόπο που οι δεξιοί λαϊκιστές χρησιμοποίησαν το κίνημα στη Βραζιλία το 2013 για να ξεκινήσουν τη δική τους οργάνωση;

Η εξέγερση είναι πραγματικά “ακέφαλη” και δεν υπάρχουν οποιοιδήποτε νόμιμοι εκπρόσωποι. Κανείς δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης και κανείς, μέχρι τώρα, δεν έχει μπορέσει να θέσει τον εαυτό του ως επικεφαλής όσων διαμαρτύρονται. Οι δεξιές ομάδες δεν έχουν καμμιά λαϊκή υποστήριξη και έτσι δεν έχουν καταφέρει να χειραγωγήσουν την κατάσταση προς ώφελός τους. Υπάρχουν συγκεκριμένες γειτονιές που ο κόσμος υπερσπίζεται τα μαγαζιά και τα σπίτια του και υπάρχουν περιπτώσεις που φασίστες προσπαθούν να συγκεντρώσουν κόσμο εναντίον των διαδηλωτών αλλά χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη επιρροή.

Ούτε ο λόγος των αναρχικών ούτε των (με μικρό κ, μη κομματικών) κομμουνιστών ούτε κανενός άλλου αριστερού περιβάλλοντος έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τον λόγο όσων είναι στον δρόμο. Η πλειοψηφία των εξεγερμένων βλέπουν τον εαυτό τους απλά ως εξαγριωμένων πολιτών που έχουν κουραστεί να υφίστανται τις καταχρήσεις αυτών αυτούς που είναι στην εξουσία. Αρχικά, η πλειοψηφία των διαδηλωτών ήταν φοιτητές, αλλά όταν άρχισαν να εκρηγνύονται τα πάντα, το κίνημα ξεπέρασε τις προηγούμενες μορφές οργάνωσης και ταυτότητας.

Αυτή τη στιγμή, οι επίσημες οργανώσεις της αριστεράς προσπαθούν να ανέβουν στο τραίνο της νίκης αν και ποτέ όχι μόνο δεν υποστήριξαν τους φοιτητές αλλά, ακόμα χειρότερα, προσπάθησαν ακόμα και να μειώσουν τον ρόλο τους στον αγώνα, μιας και ποτέ δεν είχαν κανέναν έλεγχο στους φοιτητές. Τώρα, μετά από πέντε μέρες εξέγερσης, έχουν καλέσει σε μια γενική απεργία – λέξεις που δεν ακούς πολύ συχνά σ’ αυτή τη χώρα – και προσπαθούν να πάρουν την ηγεσία του κινήματος. Είναι δύσκολο να πει κανείς αν θα το καταφέρουν επειδή, ως επί το πλείστον, οι ομάδες της επίσημης αριστεράς αντιμετωπίζονται από τον εξαγριωμένο, κουρασμένο κόσμο σαν προδότες και πουλημένοι που κάθονταν ήσυχα και δεν κάλεσαν τον κόσμο να αγωνιστεί.

Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η κατάσταση θα εξελιχθεί έτσι. Ίσως η σοσιαλδημοκρατία να μπορέσει να περιορίσει/ενσωματώσει τη δυσαρέσκεια και να γυρίσει την πόλη στην κανονικότητά της, χωρίς να κερδίσει τίποτα παραπάνω από μερικά ψίχουλα – αυτό είναι το ρίσκο που έχει η εμπλοκή με τις αριστερές οργανώσεις. Αλλά ποιος ξέρει. Το ενδιαφέρον είναι ότι το κίνημα στην πραγματικότητα ακύρωσε την αύξηση στα εισιτήρια και ο πρόεδρος έχει αναγγείλλει ένα (αστείο) πακέτο μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης για το οποίο κανείς δεν νοιάζεται γιατί πρόκειται απλά για τα ίδια σκατά. Παρά την ακύρωση των αυξήσεων και παρά το πακέτο μεταρρυθμίσεων, ο κόσμος εξακολουθεί να εξεγείρεται.

Θα ήταν δυνατόν να συντριβεί η κοινωνική αναταραχή στη Χιλή σήμερα με τα μέσα μιας στρατιωτικής δικτατορίας όπως το 1973;

Δεν νομίζω ότι η δικτατορία θα επιστρέψει, τουλάχιστον όχι στο στυλ της δεκαετίας του 1970. Σήμερα, είναι προτιμότερο να συνεχίσει κανείς με τον μύθο της δημοκρατίας εξακολουθώντας, όμως, να χρησιμοποιεί την κατάσταση εξαίρεσης για καταστάσεις όπως αυτή εδώ, δημιουργώντας μια ντε φάκτο δικτατορία, μια δικτατορία όμως ου δεν θα διαρκέσει για μεγάλο διάστημα. Αυτό θα επιστρέψει τα πράγματα στην “κανονικότητα” αλλά θα αφήσει σε όσους συμμετείχαν στο κίνημα πολύτιμα μαθήματα. Όλοι εδώ έχουν την αίσθηση ότι τίποτα δεν θα μείνει το ίδιο πια – ότι αυτή η εξέγερση έχει σημαδέψει ένα θεμελιώδες κατώφλι, ένα πριν και ένα μετά.

Πιστεύω ότι στη σύγχρονη δημοκρατία η ανάληψη του ελέγχου από τον στρατό και η κατάσταση εξαίρεσης θα είναι τα όπλα που θα χρησιμοποιούνται από τους ισχυρούς για να συγκαλύψουν μια δικτατορία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η δικτατορία και η δημοκρατία δεν είναι αντίθετα — μάλλον είναι εργαλεία των εξουσιαστών για διαφορετικές περιόδους και διαφορετικούς τρόπους για να μας κρατάνε υποταγμένους. Αλλά δεν θα υπάρξει ένα στρατιωτικό πραξικόπημα όπως το 1973, επειδή δεν έχει υπάρξει μέχρι τώρα, ούτε και θα υπάρξει στο κοιντικό μέλλον, μια τμήμα της κοινωνίας ή μια κοινωνική ομάδα που θα μπορούσε να αφαιρέσει την εξουσία από αυτούς που έχουν τα οικονομικά και ταξικά προνόμια της άρχουσας τάξης.

Το ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της κατάστασης είναι ότι θα ανοίξει ένα ρήγμα μέσα από το οποίο μπορούμε να διαδώσουμε τις δικές μας προτάσεις ως αναρχικοί και αυτές θα έχουν μεγαλύτερο εκτόπισμα επειδή πολλά από τα πράγματα που συμβαίνουν τώρα αυθόρμητα είναι αυτά που οι αναρχικοί προτείνουν εδώ και πολύ καιρό. Αυτό που συμβαίνει τώρα οφείλεται στη δουλειά χρόνων και την προπαγάνδα μέσα από την οποία διάφοροι σύντροφοι έχουν επηρεάσει τους χώρους σπουδών, δουλειάς και τις γειτονιές τους.

Ποια νομίζεις ότι θα είναι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αυτού του κινήματος;

Είναι λίγο νωρίς για ν’ απαντήσουμε αυτό το ερώτημα. Ο λαός εδώ ή, μάλλον, οι διάφοροι λαοί που συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτό που ονομάζουμε “Χιλή” έχουν τραυματικές εμπειρίες από βασανιστήρια και φόνους. Οι γονείς μας και οι παπούδες και οι γιαγιάδες μας τρέμουν στην ιδέα των διαδηλώσεων, ενώ η νεολαία μεγάλωσε κάτω από έναν νεοφιλελευθερισμό που εξατομίκευσε τον καθένα και την κάθε μία και ξερίζωσε μια οργανωτική παράδοση από αυτή την περιοχή. Αλλά τώρα που δυο γενιές έχουν μεγαλώσει χωρίς δικτατορία, αρκετοό νεότεροι δεν φοβούνται τόσο πολύ. Αυτό οφείλεται, επίσης, σ’ έναν βαθμό στα διάφορα ρεύματα – συμπεριλαμβανομένων των αναρχικών – που έχουν διαμορφώσει το πώς μοιάζει η κοινωνική πάλη σήμερα. Αυτό που είναι πιο πιθανό να συμβεί είναι αυτό το κίνημα να ξεθυμάνει/να ηρεμήσει και τότε θα εμφανιστούν οι σοσιαλδημοκράτες να σταθούν ως οι εκπρόσωποι του κινήματος ώστε να αποκτήσουν την εξουσία για τους συνασπισμούς τους των αριστερών πολιτικών κομμάτων όπως το Frente Amplio² ή το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Αυτό που έχει σίγουρα συμβεί είναι ότι η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει μια ποικιλία μέτρων ως απάντηση στη λεγόμενη “κρίση”, μέτρα που είναι όλα μια προσβολή για τους εκμεταλλευόμενους αυτής της χώρας επειδή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ψίχουλα από το τραπέζι. Ο κόσμος υποδέχθηκε τα νέα με αγανάκτηση. Η αλήθεια είναι ότι στην περιφέρεια της πόλης στα poblaciones³, τα γκέτο, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από αυτήν στις πιο εύπορες γειτονιές. Αν και εξακολουθούν να πυροβολούν κόσμο στο κέντρο – και μερικές φορές με πραγματικά πυρά – η πλειοψηφία των σφαιρών είναι πλαστικές σφαίρες, ενώ στις poblacines, οι στρατιώτες και οι μπάτσοι χρησιμοποιούν αληθινές σφαίρες εναντίον του κόσμου. Βασανίζουν, σκοτώνουν και εξαφανίζουν κόσμο. Δεν νομίζω ότι ο κόσμος που διαδηλώνει στο κέντρο το καταλαβαίνει πραγματικά αυτό

Ένας άλλος παράγοντας είναι η καταστολή που θα ακολουθήσει όλο αυτό. Η κυβέρνηση έχει ήδη μιλήσει για “οργανωμένες ομάδες” που έκαψαν σταθμούς του μετρό και κάποιες αρχές δείχνουν προς τους αναρχικούς, αλλά να είστε σίγουροι ότι θα υπάρξει ένα κύμα καταστολής μετά από όλα αυτά στο οποίο για μια ακόμα φορά θα κυνηγηθούμε.

Άσχετα απ’ όλα αυτά, αυτή η εξέγερση θα είναι ένα μάθημα και μια εμπειρία για τους αγώνες που θα έρθουν. Οι εκμεταλλευόμενοι ξέρουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, ότι για να έχουμε νίκες πρέπει να fuck shit up. Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο μετά απ’ όλα αυτά, κι αυτό γιατί πολύς κόσμος μπήκε στον αγώνα και είδε την κατασταλτική βαρβαρότητα αυτών που έχουν την εξουσία. Αυτό δεν θα ξεχαστεί.

Ένα άλλο σημείο ανάλυσης που είναι απαραίτητο για όσους αισθάνονται συγγένεια/κοντά στις αναρχικές ιδέες είναι ότι αυτή η κατάσταση πρέπει να λειτουργήσει σαν μια αφύπνιση: επειδή έχουμε εξατομικευτεί σε τέτοιο βαθμό, χάσαμε μια μοναδική ευκαιρία να διαμορφώσουμε το περιεχόμενο και τον συντονισμό της εξέγερσης. Χάσαμε την ευκαιρία να την κάνουμε να απλωθεί, να σχηματίσουμε δεσμούς συνάφειας με τον κόσμο μέσα από αντιεξουσιαστικές ιδέες και πρακτικές. Μας έχει κοστίσει πάρα πολύ ότι είμαστε τόσο διαιρεμένοι και ανοργάνωτοι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει κερδηθεί τίποτα – πιστεύω ότι οι περισσότεροι αναρχικοί βγήκαν στον δρόμο για να αγωνιστούν και να πάρουν μέρος σε άλλα σημαντικά καθήκοντα – αλλά θα μπορούσαμε να είμαστε μια μεγαλύτερη δύναμη αν είμασταν πιο συντονισμένοι.

Ας μην ξεχάσουμε ποτέ όσους δολοφονήθηκαν σ’ αυτή την εξέγερση ούτε οόσυς βασανίστηκαν ή φυλακίστηκαν.