Endnotes: Οι Θέσεις του LA

  “Σε αυτή την κοινωνία η ενότητα μοιάζει τυχαία, ο διαχωρισμός φυσιολογικός”

– Μαρξ, “Θεωρίες για την υπεραξία”

Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύουμε ότι είναι τόσο σημαντικό να μελετήσουμε λεπτομερώς το ξεδίπλωμα των αγώνων. Είναι μόνο σε αυτούς τους αγώνες που διαγράφεται ο επαναστατικός ορίζοντας του παρόντος. Στην πορεία των αγώνων τους, οι προλετάριοι/προλετάριες αυτοσχεδιάζουν λύσεις στο πρόβλημα της σύνθεσης. Κατονομάζουν μια φανταστική ενότητα, πέρα από τους όρους της καπιταλιστικής κοινωνίας…Παρόλο που κάθε μια από αυτές τις αυτοσχέδιες ενότητες αναπόφευκτα καταρρέει, οι σωρευτικές τους αποτυχίες χαρτογραφούν τους διαχωρισμούς που θα πρέπει να υπερβληθούν από ένα κομμουνιστικό κίνημα στο χαοτικό πανδαιμόνιο μιας επανάστασης ενάντια στο κεφάλαιο.

­1

Ζούμε στην εποχή μιας κοινωνικής κρίσης η οποία ξεδιπλώνεται για πολύ καιρό τώρα και είναι θεμελιωδώς η κρίση των κοινωνιών που είναι οργανωμένες με έναν καπιταλιστικό τρόπο. Πραγματικά, οι σχέσεις απασχόλησης που κυβερνούν την παραγωγή και την κατανάλωση στις καπιταλιστικές κοινωνίες καταρρέουν. Το αποτέλεσμα είναι η επανεμφάνιση μιας δομικής συνθήκης που ο Μαρξ αποκάλεσε πλεονάζον κεφάλαιο μαζί με πλεονάζοντες πληθυσμούς. Τεχνολογικοί μετασχηματισμοί εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα παρά την οικονομική αποτελμάτωση, προκαλώντας μια κατάσταση στην οποία υπάρχουν πολύ λίγες δουλειές για πάρα πολλούς ανθρώπους. Εν τω μεταξύ, τεράστιες δεξαμενές χρήματος διατρέχουν την υφήλιο αναζητώντας κέρδη, οδηγώντας σε περιοδικές αναπτύξεις “φουσκών” που ξεφουσκώνουν με παταγώδη τρόπο. Η αυξανόμενη εργασιακή ανασφάλεια και ανισότητα είναι συμπτώματα της αυξανόμενης αδυναμίας αυτού του κόσμου να υπάρχει ως τέτοιος.

2

Στην παρούσα περίοδο, αυτές οι αντιφάσεις, που προηγουμένως περιορίζονταν εντός των καπιταλιστικών κοινωνιών, είναι έτοιμες να εκραγούν. Η κρίση του 2008 ήταν μια εμφάνιση αυτού του πράγματος. Προκάλεσε ένα παγκόσμιο κύμα αγώνων που ξεδιπλώνεται ακόμα και σήμερα. Για να αποκτήσουν έναν κάποιο έλεγχο πάνω σε μια κρίση που “σιγοβράζει”, τα κράτη οργάνωσαν συντονισμένα πακέτα διάσωσης για οικονομικές και άλλες επιχειρήσεις. Το κρατικό χρέος ανέβηκε σε επίπεδα που δεν έχουμε ξαναδεί από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι η διάσωση των καπιταλιστών έπρεπε να συνοδευτεί με τιμωρητική λιτότητα για τους εργάτες, καθώς τα κράτη επιζητούσαν να διαχειριστούν τους προϋπολογισμούς τους προσπαθώντας παράλληλα να επαναδημιουργήσουν τις συνθήκες για συσσώρευση. Παρ’ όλα αυτά οι προσπάθειες αυτές των κρατών είχαν μερική μόνο επιτυχία. Οι πλούσιες οικονομίες συνεχίζουν να αναπτύσσονται ακόμα πιο αργά καθώς απορροφούν τεράστια χρέη σε κάθε επίπεδο. Οι φτωχές οικονομίες παραπαίουν επίσης. Ονομάζουμε αυτή την παγκόσμια κατάσταση διαδικασία κράτησης² και ισχυριζόμαστε ότι περαιτέρω οικονομικές αναταράξεις είναι πιθανόν να καταλήξουν σε μια καπιταλιστική αναγκαστική προσγείωση.

3

Οι εργάτες έδωσαν αμυντικούς αγώνες στον εικοστό αιώνα όπως κάνουν και σήμερα. Αλλά τότε, οι αμυντικοί αγώνες τους ήταν μέρος μιας επιθετικής πάλης: οι εργάτες επιζητούσαν να οργανωθούν σε ένα εργατικό κίνημα, που αναπτυσσόταν όλο και πιο ισχυρό. Αυτό το κίνημα θα απαλλοτρίωνε, αργά ή γρήγορα, τους απαλλοτριωτές με σκοπό να ξεκινήσει την οικοδόμηση μιας κοινωνίας οργανωμένης σύμφωνα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ίδιων των εργατών.

4

Όμως η, μετά την δεκαετία του 1970, κρίση του καπιταλισμού, που για αρκετούς θα έπρεπε να έχει σημάνει το τέλος του, οδήγησε σε μια βαθιά κρίση το ίδιο το εργατικό κίνημα. Το σχέδιό του δεν είναι πλέον επαρκές για τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι εργάτες. Ο πιο βασικός λόγος που συμβαίνει αυτό είναι η παρακμή της κεντρικότητας της βιομηχανικής εργασίας στην οικονομία. Με την έναρξη της αποβιομηχάνισης και την πτώση στο μερίδιο της βιομηχανικής απασχόλησης (που ήταν η ίδια μια από τις θεμελιώδεις αιτίες της επέκτασης των πλεοναζόντων πληθυσμών), ο βιομηχανικός εργάτης δεν μπορούσε πλέον να ειδωθεί ως η αιχμή του δόρατος της τάξης. Επιπρόσθετα, εξαιτίας της ανόδου στα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίου είναι φανερό ότι το απέραντο “εργαλείο”³ της βιομηχανίας δεν δημιουργεί μόνο τις συνθήκες για ένα καλλίτερο μέλλον – ταυτόχρονα τις καταστρέφει. Αλλά το πιο σημαντικό από όλα, η ίδια η εργασία δεν βιώνεται πλέον ως κεντρική για τις περισσότερες ταυτότητες των ανθρώπων. Για τους περισσότερους ανθρώπους (αν και όχι για όλους) δεν φαίνεται ότι η εργασία θα τους “γέμιζε” αρκεί η διαχείρισή της να γινόταν συλλογικά από τους εργάτες παρά από τα αφεντικά.

5

Την ίδια στιγμή, η παρακμή της εργατικής ταυτότητας αποκάλυψε μια πολλαπλότητα άλλων ταυτοτήτων, που οργανώνονται σε σχέση με αγώνες που, μέχρι τότε, ήταν λίγο πολύ καταπιεσμένοι. Τα “καινούρια κοινωνικά κινήματα” που προέκυψαν κατέστησαν σαφές, αναδρομικά, σε ποιο βαθμό η ομογενής εργατική τάξη ήταν στην πραγματικότητα διαιρεμένη όσον αφορά τον χαρακτήρα της. Θεμελίωσαν επίσης ότι η επανάσταση πρέπει να περιέχει κάτι περισσότερο από την αναδιοργάνωση της οικονομίας: απαιτεί την κατάργηση του φύλου, των φυλετικών και εθνικών διακρίσεων, κοκ. Αλλά στην σύγχυση⁴ των αναδυόμενων ταυτοτήτων, κάθε μια με τα δικά της επιμέρους⁵ συμφέροντα, είναι ασαφές τι ακριβώς πρέπει να είναι η επανάσταση. Για μας, ο πλεονάζων πληθυσμός δεν είναι ένα καινούριο επαναστατικό υποκείμενο (ετμ.). Μάλλον, σηματοδοτεί μια δομική κατάσταση στην οποία κανένα κομμάτι της τάξης δεν μπορεί να εμφανίζει τον εαυτό του ως το επαναστατικό υποκείμενο (ετμ.).

6

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ενοποίηση του προλεταριάτου δεν είναι πλέον δυνατή. Αυτό μοιάζει να είναι ένα απαισιόδοξο συμπέρασμα, αλλά έχει μιαν αντίστροφη συνεπαγωγή που είναι πιο αισιόδοξη: σήμερα το πρόβλημα της ενοποίησης είναι ένα επαναστατικό πρόβλημα (ετμ.). Στις εξάρσεις των σημερινών κινημάτων, στις κατειλημμένες πλατείες και εργοστάσια, στις απεργίες, στις ταραχές και τις λαϊκές συνελεύσεις, οι προλετάριοι δεν ανακαλύπτουν την ισχύ τους ως οι πραγματικοί παραγωγοί αυτής της κοινωνίας, αλλά μάλλον τον διαχωρισμό τους σε μια πολλαπλότητα κατά μήκος πολλών ταυτοτήτων (καθεστώς απασχόλησης, φύλο, φυλή, κ.λπ.). Αυτές διαγράφονται και συρράφονται από την διαλυτική ολοκλήρωση⁶ των κρατών και των αγορών εργασίας. Περιγράφουμε αυτό το πρόβλημα ως πρόβλημα σύνθεσης: διαφοροποιημένες φράξιες του προλεταριάτου πρέπει να ενωθούν αλλά δεν βρίσκουν μια έτοιμη ενότητα μέσα στους όρους αυτής της κοινωνίας που “ξηλώνεται”⁷.

7

Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύουμε ότι είναι τόσο σημαντικό να μελετήσουμε λεπτομερώς το ξεδίπλωμα των αγώνων. Είναι μόνο σε αυτούς τους αγώνες που διαγράφεται ο επαναστατικός ορίζοντας του παρόντος (ετμ.). Στην πορεία των αγώνων τους, οι προλετάριοι/προλετάριες αυτοσχεδιάζουν (ετμ.) λύσεις στο πρόβλημα της σύνθεσης. Κατονομάζουν μια φανταστική ενότητα, πέρα από τους όρους της καπιταλιστικής κοινωνίας (πιο πρόσφατα: το μπλακ μπλοκ, η πραγματική δημοκρατία, το 99%, το κίνημα για τη ζωές των μαύρων (Black Lives Matter) κ.λπ.), ως μέσο της πάλης ενάντια σε αυτή την κοινωνία. Παρόλο που κάθε μια από αυτές τις αυτοσχέδιες ενότητες αναπόφευκτα καταρρέουν, οι σωρευτικές τους αποτυχίες χαρτογραφούν τους διαχωρισμούς που θα πρέπει να υπερβληθούν από ένα κομμουνιστικό κίνημα στο χαοτικό πανδαιμόνιο μιας επανάστασης ενάντια στο κεφάλαιο.

8

Αυτό είναι που εννοούμε όταν λέμε ότι η ταξική συνείδηση, σήμερα, μπορεί να είναι μόνο συνείδηση του κεφαλαίου. Παλεύοντας για τις ζωές τους, οι προλετάριοι/προλετάριες πρέπει να καταστρέψουν ό,τι τους/τις διαχωρίζει. Στον καπιταλισμό, αυτό που τους/τις διαχωρίζει είναι ταυτόχρονα αυτό που τους/τις ενώνει: η αγορά είναι ταυτόχρονα η εξατομίκευση και η αλληλεξάρτησή τους. Είναι η συνείδηση του κεφαλαίου ως η ενότητα-στον-διαχωρισμό που μας επιτρέπει να θέσουμε μέσα από τις υπάρχουσες συνθήκες – έστω και μόνο εν είδει φωτογραφικού αρνητικού – την ικανότητα της ανθρωπότητας για τον κομμουνισμό.

Endnotes, Los Angeles, Δεκέμβρης 2015