Οι μεσοαστοί Καταλανοί πιέζουν για ανεξαρτησία

των Giovanni Legorano και Marina Force, Wall Street Journal

Πολλοί αυτονομιστές έχουν πικρία για το ότι η εύπορη περιοχή χάνει έσοδα φόρων προς τις φτωχότερες περιοχές της Ισπανίας.

ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ — Η μεσαία τάξη της Καταλωνίας έχει αναδυθεί ως το υπόβαθρο του αποσχιστικού αισθήματος, τροφοδοτούμενη από κατηγορίες ότι το υπόλοιπο της Ισπανίας απομυζά – και σπαταλά – φορολογικά έσοδα από μια περιοχή που είναι περήφανη για τις τράπεζές της και την βιομηχανική της δεινότητα.

Η διαδεδομένη πεποίθηση μεταξύ των Καταλανών ότι η Μαδρίτη αποστερεί χρήματα από την εύπορη βορειοανατολική περιοχή είναι μια από τις βασικές προωθητικές δυνάμεις του κινήματος ανεξαρτησίας που έχει φέρει την Ισπανία στο χείλος μιας συνταγματικής κρίσης. Το αίσθημα πικρίας μεταξύ της μεσαίας τάξης της περιοχής σημαίνει ότι η πίεση για απόσχιση θα παραμείνει υψηλή έστω και αν ο Carles Puigdemont, ηγέτης των αυτονομιστών, άνοιξε μια πόρτα την Τρίτη για συνομιλίες με τη Μαδρίτη.

“Η καταλανική ανεξαρτησία είναι μια μεσοαστική επανάσταση”, λέει ο Andrew Dowling, ένας ιστορικός στο πανεπιστήμιο του Κάρντιφ στο Ηνωμένο Βασίλειο. “Οι Καταλανοί μεσοαστοί πιστεύουν ότι η ανεξαρτησία θα τους φέρει μια καλλίτερη ζωή, ενώ οι άνθρωποι της εργατικής τάξης τείνουν να πιστεύουν ότι η ζωή τους δεν θα καλλιτερέψει σε κάτι με την ανεξαρτησία”.

Ενώ η επανάσταση της μεσαίας τάξης έχει εκραγεί σε δραματικό βαθμό στην Καταλωνία, αυτή η κοόρτη έχει φωνάξει τη δυσαρέσκειά της κι αλλού στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Βόρειας Ιταλίας και του εύπορου κρατιδίου της Βαυαρίας στη Γερμανία.

Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που έγινε τον Ιούλιο από την περιφερειακή εταιρεία ερευνών της Καταλωνίας, σχεδόν οι μισοί από αυτούς που αυτοπροσδιορίζονται ως μεσαία ή ανώτερη μεσαία τάξη θέλουν να γίνει η Καταλωνία ανεξάρτητ κράτος. Σε αντιδιαστολή, μόνο το 28% της εργατικής τάξης υποστηρίζει την απόσχιση.

“Πολλοί μεσοαστοί Καταλανοί βλέπουν της ανεξαρτησία της περιοχής ως μια λύση για τα χρόνια οικονομικής αδικίας στα οποία έπρεπε να πληρώνουν για τα ασθενέστερα μέρη της Ισπανίας”, ιδιαίτερα στη διάρκεια της βαθιάς οικονομικής κρίσης στην Ισπανία, λέει ο Narciso Michavila, κοινωνιολόγος και πρόεδρος της εταιρείας συμβούλων GAD3, με έδρα τη Μαδρίτη.

Η οικονομία της Καταλωνίας, ενισχυμένη από γεννήτριες εσόδων όπως οι πετροχημικές εταιρείες και ένα λιμάνι παγκόσμιας κλάσης, παράγει σχεδόν το ένα πέμπτο του ΑΕΠ της Ισπανίας. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Καταλωνία είναι 19% υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ισπανίας και είναι έδρα των περισσότερων εταιριών από οποιαδήποτε άλλη από τις 17 περιοχές της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Μαδρίτης.

Υπό το σύστημα αναδιανομής των φορολογικών εσόδων της Ισπανίας, η περιοχή στέλνει το ισοδύναμο του 5% ή 8% του ΑΕΠ της, ανάλογα με διαφορετικούς υπολογισμούς, στα ταμεία της κεντρικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με τον υπουργό οικονομικών, η Καταλωνία είναι τρίτη μεγαλύτερη συνεισφέρουσα, σύμφωνα με το κατά κεφαλήν εισόδημα, στον εθνικό προϋπολογισμό, μετά την Μαδρίτη και τις Βελαερίδες νήσους. Πολλοί Καταλανοί βλέπουν αυτά τα δισεκατομμύρια ευρώ ως χρήματα που θα μπορούσαν να ξοδευτούν στην ανάπτυξη και εξέλιξη της ίδιας της περιοχής.

Πολλοί Καταλανοί υποστηρικτές της ανεξαρτησίας ισχυρίζονται ότι έχουν έναν πολύ μικρότερο, πιο αποτελεσματικό δημόσιο τομέα από την υπόλοιπη Ισπανία και δυσανασχεστούν με αυτό που βλέπουν ως κατασπατάλη των φορολογικών εσόδων τους από φτωχότερες περιοχές της χώρας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την εθνική στατιστική υπηρεσία, μόνο το 15% των εργατών στην Καταλωνία δουλεύουν στον δημόσιο τομέα, σε σύγκριση με το 33% στην Extremadura, μια φτωχή περιοχή στην νοτιοδυτική Ισπανία.

Σε αντίθεση, κάποιοι Καταλανοί που είναι υπέρ της ενότητας, λένε ότι αποδέχονται οι πιο εύπορες περιοχές της Ισπανίας να κουβαλάνε μεγαλύτερο βάρος από τις φτωχότερες, βλέποντάς το αυτό ως ένα παράδειγμα αλληλεγγύης. Η Μαδρίτη λέει ότι η Καταλωνία και άλλες περιοχές επωφελούνται από την ένωση και ότι μια ανεξάρτητη Καταλωνία θα αντιμετώπιζε μεγάλους δασμούς με τον κυριότερο εμπορικό της συνέταιρο, την υπόλοιπη Ισπανία.

Η υποστήριξη στην ανεξαρτησία εκτοξεύθηκε στη διάρκεια της οικονομικής κατάπτωσης της Ισπανίας, όταν πολλοί Καταλανοί, ιδιαίτερα στη μεσαία τάξη, αισθάνθηκαν ότι τα μέτρα λιτότητας τους είχαν πλήξει ιδιαίτερα δυσανάλογα. Το φετινό καλοκαίρι, το 35% των Καταλανών υπόστήριζε την ανεξαρτησία, χαμηλότερο σε σχέση με το μέγιστο του 49% στο τέλος τους 2013, σύμφωνα με μια τοπική εταιρεία ερευνών.

Μεταξύ του 2011 και του 2016, οι συνολικές επενδύσεις από το ισπανικό κράτος σε ολόκληρη τη χώρα μειώθηκαν κατά 55%. Στην Καταλωνία η μείωση ήταν πάνω από 66%. Περικοπές στους μισθούς στον δημόσιο τομέα και αυξήσεις στα δίδακτρα των Πανεπιστημίων εξαγρίωσαν τους Καταλανούς.

“[Οι ισπανικές αρχές] δεν έχουν ρίξει και πολλά στο οδικό μας δίκτυο μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες στις αρχές της δεκαετίας του 1990”. —Rafael Ulacia, ένας μηχανικός στη Βαρκελώνη

Εν τω μεταξύ, πολλοί κάτοικοι της περιοχής δείχνουν προς μεγάλα έργα ισπανικά σε άλλες περιοχές ως μαρτυρία σπατάλης που είναι ανεκτή από τη Μαδρίτη. Ένα συχνά αναφερόμενο παράδειγμα είναι τα περιφερειακά αεροδρόμια στην Ισπανία που χρησιμοποιούνται ελάχιστα, όπως αυτό της Ciudad Real, 115 μίλια μακριά από τη Μαδρίτη. Το αεροδρόμιο αυτό έκλεισε μέσα σε τέσσερα χρόνια από το άνοιγμά του το 2008 και τώρα είναι σε ιδιωτικά χέρια. Η κατάρρευση μιας συμφωνίας το 2010 που θα είχε επαναισορροπήσει την αναδιανομή των κρατικών χρημάτων μεταξύ των περιοχών της Ισπανίας – κάτι που θα ευνοούσε ιδιαίτερα την Καταλωνία – άφησε πολλούς Καταλανούς μεσοαστούς ιδιαίτερα πικραμένους.

“Οι ισπανικές αρχές δεν έχουν ρίξει και πολλά στο οδικό μας δίκτυο μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες στις αρχές της δεκαετίας του 1990”, λέει ο Rafael Ulacia, ένας μηχανικός 41 ετών από τη Βαρκελώνη που ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας την 1η Οκτωβρίου. Ισχυρίζεται ότι μια ανεξάρτητη Καταλωνία θα μπορεί να ρίξει περισσότερα από τα δικά της χρήματα σε τοπικά έργα. “Απλά, θα είναι πολύ καλλίτερα αν αποσχιστούμε”, είπε.

Οι “Οικονομολόγοι για την Ανεξαρτησία”, μια ομάδα οικονομολόγων υπέρ της ανεξαρτησίας, λένε ότι η ανεξαρτησία θα ενισχύσει το ΑΕΠ της Καταλωνίας μακροπρόθεσμα κατά 8%, ακόμα κι αν συνυπολογιστεί το επιπρόσθετο κόστος που θα πρέπει να σηκώσει η περιοχή για την παροχή δημοσίων υπηρεσιών που αυτή τη στιγμή παρέχονται από το ισπανικό κράτος. Ισχυρίζονται ότι μια ανεξάρτητη Καταλωνία θα έχει τα χρήματα για να διορθώσει χρόνια προβλήματα, όπως το τοπικό σιδηροδρομικό δίκτυο που πλήττεται από διακοπές.

“[Μια ανεξάρτητη] Καταλωνία δεν θα κατέρρεε ποτέ οικονομικά”, είπε η said Berta Argelaguet, μια 25χρονη δικηγόρος από τη βιομηχανική πόλη του Sabadell. “Πιστεύω ότι θα ήταν μια πολύ πλούσια χώρα”.

Αντίθετα, η εργατική τάξη της Καταλωνίας είναι πολύ λιγότερο υποστηρικτική για την απόσχιση.

Ο πλούτος της Καταλωνίας έχει ιστορικά προσελκύσει πολλούς μετανάστες από την υπόλοιπη χώρα. Στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών της δικτατορίας του Φράνκο, 1.5 εκατομμύρια Ισπανοί μετακινήθηκαν από τον λιγότερο αναπτυγμένο νότο στις βιομηχανικές και παράκτιες περιοχές της Καταλωνίας αναζητώντας δουλειά στις κλωστοϋφανουργίες, την αυτοκινητοβιομηχανία και τους σιδηρόδρομους.

Πολλοί από αυτούς διατήρησαν τους δεσμούς τους με τις περιοχές της καταγωγής τους και συνεχίζουν να μιλούν ισπανικά στο σπίτι, αποδυναμώνοντας τον ενθουσιασμό τους για ανεξαρτησία.

Πραγματικά, η γλώσσα είναι ένας ισχυρός παράγοντας πρόβλεψης της υποστήριξης της ανεξαρτησίας, λένε οι δημοσκόποι. Τα 3/4 αυτών που η μητρική τους γλώσσα είναι τα καταλανικά υποστηρίζουν την ανεξαρτησία, σύμφωνα με μια τοπική καταλανική εταιρεία ερευνών γνώμης. Και το 55% όσων λένε ότι τα καταλανικά είναι η πρώτη τους γλώσσα είναι μεσοαστοί.