Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο όπως μια Επαναστατική Κυβέρνηση

Γιατί δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις το Κράτος για να καταργήσεις τις Τάξεις

των CrimethInc.¹

 

Η Έμμα Γκόλντμαν το ήξερε. Ο Μιχαήλ Μπακούνιν είχε προειδοποιήσει τους πάντες σχετικά μισόν αιώνα πριν τη Ρωσική Επανάσταση. Οι βετεράνοι του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων και του Μαύρου Απελευθερωτικού Στρατού Ashanti Alston και Kuwasi Balagoon έβγαλαν το ίδιο συμπέρασμα. Δεν υπάρχε κάτι τέτοιο όπως μια επαναστατική κυβέρνηση. Δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τα εργαλεία της διακυβέρνησης για να καταργήσεις την καταπίεση.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, αναρχικοί είχαν υποστηρίξει ότι το κλειδί στην κατάκτηση της ελευθερίας δεν είναι η κατάληψη του κράτους αλλά η κατάργησή του. Και όμως, από το Παρίσι μέχρι την Αγία Πετρούπολη, από την Βαρκελώνη μέχρι το Πεκίνο, η μια γενιά επαναστατών μετά την άλλη έπρεπε να μάθουν αυτό το “μάθημα” με τον σκληρό τρόπο. Η αλλαγή πολιτικών προσώπων στην εξουσία αλλάζει πολύ λίγο τα πράγματα. Αυτό που έχει σημασία είναι τα όργανα της εξουσίας – η αστυνομία, στρατός, τα δικαστήρια, το σωφρονιστικό σύστημα, η γραφειοκρατία. Είτε είναι ένας βασιλιάς είτε ένας δικτάτορας είτε ένα Κογκρέσο που διευθύνει αυτά τα όργανα, η εμπειρία γι’ αυτούς που τα υφίστανται παραμένει χονδρικά η ίδια.

Αυτό εξηγεί γιατί η έκβαση της Αιγυπτιακής Επανάστασης του 2011-2013 προσομοιάζει στην έκβαση της Ρωσικής Επανάστασης του 1917-1921, που, με τη σειρά της, προσομοιάζει στην έκβαση της Γαλλικής Επανάστασης του 1848-1851. Σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που ο κόσμος που έκανε την επανάσταση σταμάτησε να προσπαθεί να φέρει σε πέρας την κοινωνική αλλαγή άμεσα και μετατοπίστηκε στο να επενδύσει τις ελπίδες του σε πολιτικούς εκπροσώπους, η εξουσία παγιώθηκε στα χέρια μιας νέας απολυταρχίας. Άσχετα από το αν οι νέοι τύρρανοι χαιρετίζονταν από τον στρατό, την αριστοκρατία ή την εργατική τάξη, άσχετα από το αν υπόσχονταν να αποκαστήσουν την τάξη ή να προσωποποιήσουν την εξουσία του προλεταριάτου, το τελικό αποτέλεσμα ήταν σχεδόν το ίδιο.

Η ίδια η διακυβέρνηση είναι μια ταξική σχέση. Δεν μπορεί κανείς να καταργήσει την ταξική κοινωνία χωρίς να καταργήσει την ασυμμετρία ανάμεσα στον κυβερνώντα και τον κυβερνώμενο, τον εξουσιαστή και τον εξουσιαζόμενο. Η οικονομία δεν είναι παρά μια μόνο από τις πολλές σφαίρες στις οποίες κωδικοποιούνται τα διαφορικά εξουσίας που επιβάλλονται μέσω των κοινωνικών κατασκευών· η πολιτική είναι μια άλλη. Η ατομική ιδιοκτησία του κεφαλαίου είναι για την οικονομία αυτό που η κρατική εξουσία είναι για την πολιτική.

Ο Mαρξ και ο Λένιν δημιούργησαν τεράστια σύγχυση υποσχόμενοι ότι το κράτος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατάργηση της ταξικής κοινωνίας, για να εξαφανιστεί στη συνέχεια με κάποιο τρόπο. Με άλλα λόγια, “οι εργάτες” – που σημαίνει ένα κόμμα που το ίδιο διακηρύσσει ότι τους εκπροσωπεί, όπως κάνει και οποιοδήποτε άλλο πολιτικό κόμμα – θα διατηρούσε την αστυνομία, τον στρατό, τα δικαστήρια, το σωφρονιστικό σύστημα των φυλακών, τη γραφειοκρατία και όλα τα άλλα εργαλεία του κράτους αλλά αυτά, με κάποιο μαγικό τρόπο, θα άρχισαν να παράγουν ισότητα μάλλον αντί ανισότητα. Κάτι που πραγματικά προκαλεί το ερώτημα: τι είναι το κράτος; Πάνω απ’ όλα, είναι η συγκέντρωση της πολιτικής νομιμοποίησης σε συγκεκριμένους θεσμούς, σε αντιδιαστολή με τον κόσμο τον οποίον κυβερνούν. Αυτός είναι ο ίδιος ο ορισμο της ανισότητας, καθώς καθιστά προνομιούχους αυτούς που έχουν την εξουσία μέσω αυτών των θεσμών απέναντι σε όλους τους άλλους. Ενώ οι Μαρξιστές και οι Λενινιστές κατέλαβαν με επιτυχία την εξουσία σε δεκάδες επαναστάσεις, καμμιά από αυτές δεν κατάφερε να καταργήσει την ταξική κοινωνία – και αντί να εξαφανιστεί, το κράτος, μάλλον, έγινε, σαν αποτέλεσμα, μόνο πιο ισχυρό και παρεπεμβατικό. Όπως το θέτει το Sonvilier Circular: “Πώς είναι δυνατόν να περιμένουμε να αναδυθεί μια εξισωτική και ελεύθερη κοινωνία μέσα από μια αυταρχική οργάνωση”²;

Όταν οι επαναστάτες προσπαθούν να αναιρέσουν τις ταξικές ανισότητες που δημιουργεί η ατομική ιδιοκτησία του κεφαλαίου δίνοντας τον πλήρη έλεγχο του κεφαλαίου στο κράτος, αυτό απλά μετατρέπει την τάξη που κρατά την πολιτική εξουσία σε μια καινούρια καπιταλιστική τάξη. Η λέξη γι’ αυτό είναι κρατικός καπιταλισμός. Οπουδήποτε βλέπει κανείς πολιτική εκπροσώπηση και γραφειοκρατική διαχείριση, εκεί θα βρει μια ταξική κοινωνία. Η μόνη πραγματική λύση στην οικονομική και πολιτική ανισότητα είναι η κατάργηση των μηχανισμών που καταρχάς δημιουργούν διαφορές εξουσίας – όχι χρησιμοποιώντας τις κρατικές δομές, αλλά οργανώνοντας οριζόντια δίκτυα για τον αυτο-καθορισμό και την συλλογική άμυνα που καθιστούν ανέφικτη την επιβολή των προνομίων για οποιαδήποτε οικονομική ή πολιτική ελίτ. Αυτό είναι το αντίθετο της κατάληψης της εξουσίας.

Η κυβέρνηση οποιουδήποτε είδους στέκεται ενάντια σε ένα τέτοιο σχέδιο. Η πρώτη συνθήκη για να διατηρήσει την εξουσία της οποιαδήποτε κυβέρνηση είναι ότι πρέπει να πετύχει ένα μονοπώλιο στην δύναμη καταναγκασμού. Στην πάλη τους να πετύχουν αυτό το μονοπώλιο, φασιστικοί δεσποτισμοί, κομμουνιστικές δικτατορίες και φιλελεύθερες δημοκρατίες έφτασαν να μοιάζουν μεταξύ τους. Και για να το πετύχει αυτό, ακόμα και το πιο φαινομενικά ριζοσπαστικό κόμμα συνήθως καταλήγει να συνεργεί με άλλους παίχτες εξουσίας. Αυτό εξηγεί γιατί οι Μπολσεβίκοι στρατολόγησαν τσαρικούς αξιωματικούς και εφάρμοσαν αντιεξεγερτικές μεθόδους· εξηγεί γιατί συχνά πήραν το μέρος των μικροαστών ενάντια στους αναρχικούς, πρώτα στη Ρωσία και αργότερα στην Ισπανία και αλλού. Η ιστορία αποδεικνύει το ψεύδος του παλιού άλλοθι ότι η καταστολή εκ μέρους των Μπολσεβίκων ήταν απαραίτητη για την κατάργηση του καπιταλισμού. Το πρόβλημα με τον Μπολσεβικισμό δεν ήταν ότι χρησιμοποίησε ωμή δύναμη για να προωθήσει μια επαναστατική ατζέντα αλλά ότι χρησιμοποίησε ωμή δύναμη για να την συντρίψει.

Δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές να τα αναγνωρίζει κανείς όλα αυτά σήμερα, όταν η σημαία της Σοβιετικής Ένωσης έχει γίνει μια αμυδρή, ξεθωριασμένη οθόνη πάνω στην οποία οι άνθρωποι μπορούν να προβάλλουν οτιδήποτε θέλουν. Μια γενιά που μεγάλωσε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης έχει ανανέωσει την χίμαιρα ότι το κράτος θα μπορούσε να λύσει τα προβλήματά μας αρκεί να ηγούνται οι κατάλληλοι άνθρωποι. Απολογητές του Λένιν και του Στάλιν έχουν ακριβώς τις ίδιες δικαιολογίες γι’ αυτούς που ακούμε από τους υπέρμαχους του καπιταλισμού, επισημαίνοντας τους τρόπους με τους οποίους οι καταναλωτές ωφελήθηαν κάτω από την κυριαρχία τους ή υποστηρίζοντας ότι τα εκατομμύρια που εκμεταλλεύτηκαν, φυλάκισαν και σκότωσαν το άξιζαν.

Εν πάσει περιπτώσει, μια επιστροφή στον κρατικό καπιταλισμό του 20ου αιώνα είναι αδύνατη. Όπως λέει και το ανέκδοτο για το Ανατολικό μπλοκ: “ο σοσιαλισμός είναι η επώδυνη μετάβαση από τον καπιταλισμό στον καπιταλισμό”. Από αυτό το πλεονεκτικό σημείο, μπορούμε να δούμε ότι η προσωρινή υπεροχή του σοσιαλισμού στον 20ο αιώνα δεν ήταν το αποκορύφωμα της ιστορίας όπως είχε προαναγγελθεί από τον Μαρξ, αλλά ένα στάδιο στη διάδοση και την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Ο “υπαρκτός σοσιαλισμός” συντέλεσε στο να εκβιομηχανιστούν μετα-φεουδαρχικές κοινωνίες για την παγκόσμια αγορά· κατεύνασε ανήσυχες μάζες εργατών μέσω αυτής της μετάβασης με τον ίδιο τρόπο που το έκανε στη Δύση ο Φορντικός συμβιβασμός. Ο κρατικός καπιταλισμός και ο Φορντισμός ήταν και οι δύο εκφράσεις μιας προσωρινής ανακωχής ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο που η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση έχει καταστήσει πλέον αδύνατη.

Σήμερα ο αχαλίνωτος καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς είναι έτοιμος να καταπιεί τις τελευταίες νησίδες σοσιαλδημοκρατικής σταθερότητας, περιλαμβανομένων ακόμα και της Σουηδίας και της Γαλλίας. Οπουδήποτε έχουν ανέβει στην εξουσία αριστερά κόμματα με την υπόσχεση να μεταρρυθμίσουν τον καπιταλισμό, έχουν τελικά αναγκαστεί να εφαρμόσουν μια νεοφιλελεύθερη ατζέντα που συμπεριλαμβάνει μέτρα λιτότητας και καταστολή. Συνεπώς, η άνοδος τους στην εξουσία “στράγγιξε” την ορμή από κοινωνικά κινήματα βάσης επιτρέποντας ταυτόχρονα σε δεξιούς αντιδραστικούς να ποζάρουν σαν επαναστάτες για να εκμεταλλευτούν την λαϊκή αναταραχή. Αυτή η ιστορία έχει επαναληφθεί στη Βραζιλία με το Εργατικό Κόμμα, στην Ελλάδα με τον Σύριζα, στη Νικαράγουα με την κυβέρνηση Ορτέγκα.

Το μοναδικό άλλο μοντέλο “επαναστατικής” κυβέρνησης είναι ο απροκάλυπτος κρατικός καπιταλισμός που αντιπροσωπεύεται από την Κίνα, στην οποία οι ελίτ έχουν συσσωρεύσει πλούτο σε βάρος των εργατών το ίδιο ξεδιάντροπα όπως το κάνουν οι ελίτ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως και στην ΕΣΣΔ πριν από αυτήν, η Κίνα επιβεβαιώνει ότι η κρατική διαχείριση της οικονομίας δεν είναι ένα βήμα προς τον εξισωτισμό.

Το μέλλον ίσως επιφυλάσσει εξαθλίωση, εθνικιστικούς θύλακες, οικονομίες ολοκληρωτικού ελέγχου ή την αναρχική κατάργηση της ίδιας της ιδιοκτησίας – πιθανόν θα τα περιλαμβάνει όλα αυτά – αλλά θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρείται η αυταπάτη ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση θα μπορούσε να λύσει τα προβλήματα του καπιταλισμού για οποιονδήποτε άλλον εκτός από τους λίγους προνομιούχους. Οι φασίστες και άλλοι εθνικιστές ανυπομονούν να κεφαλαιοποιήσουν αυτή την απογοήτευση/διάψευση ελπίδων για να προωθήσουν τα δικά τους είδη σοσιαλισμού εξαίρεσης³· δεν θα έπρεπε να τους λιαίνουμε τον δρόμο νομιμοποιώντας την ιδέα ότι το κράτος θα μπορούσε να υπηρετήσει τους εργαζόμενους αρκεί να διοικείται σωστά.

Μερικοί επιχειρηματολογούν ότι θα έπρεπε να αναστείλουμε τις αντιπαραθέσεις με τους υποστηρικτές του αυταρχικού κομμουνισμού ώστε να εστιάσουμε σε πιο άμεσες απειλές όπως ο φασισμός. Όμως είναι ο διάχυτος φόβος του αριστερού απολυταρχισμού που έχει δώσει τους φασίστες στρατολόγους τα βασικά τους σημεία συζήτησης. Στον διαγωνισμό για τις καρδιές και το μυαλό όσων δεν έχουν ακόμα διαλέξει πλευρά, μόνο θα βοηθούσε να διακρίνουμε τις προτάσεις για κοινωνική αλλαγή από αυτές που προωθούν οι Σταλινικοί και άλλοι εξουσιαστές.

Μέσα στους μαζικούς αγώνες ενάντια στον καπιταλισμό, την κρατική βία και τον φασισμό θα πρέπει να δώσουμε ίσο βάρος στην αντιπαράθεση ανάμεσα σε διαφορετικά οράματα για το μέλλον. Να μην το κάνουμε αυτό σημαίνει να υποθέτουμε εκ των προτέρων ότι θα ηττηθούμε πριν μπορέσει να καρποφορήσει οποιοδήποτε από αυτά τα οράματα. Αναρχικοί, Μενσεβίκοι, Σοσιαλεπαναστάτες και άλλοι έμαθαν με τον σκληρό τρόπο μετά το 1917 ότι η αποτυχία να προετοιμαστεί κανείς για τη νίκη μπορεί να είναι πιο καταστροφική από την αποτυχία να προετοιμαστεί για την ήττα.

Τα καλά νέα είναι ότι τα επαναστατικά κινήματα δεν είναι υποχρεωτικό να έχουν το τέλος που είχε η Ρωσική Επανάσταση. Υπάρχει ένας άλλος δρόμος.

Αντί να επιδιώκουμε την κρατική εξουσία μπορούμε, αντίθετα, να ανοίξουμε χώρους για την αυτονομία, αφαιρώντας από το κράτος την νομιμοποίησή του και αναπτύσσοντας την ικανότητα να ικανοποιούμε άμεσα τις ανάγκες μας. Αντί δικτατοριών και στρατών, μπορούμε να οικοδομήσουμε παγκόσμια ριζωματικά⁴ δίκτυα για την αμοιβαία άμυνα εναντίον οποιουδήποτε αποζητά να αποκτήσει εξουσία επάνω μας. Αντί να ψάχνουμε για καινούριους εκπροσώπους για να μας λύσουν τα προβλήματά μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε ενώσεις βάσης βασισμένες στην εθελοντική συνεργασία και την αλληλοβοήθεια. Στην θέση κρατικά διαχειριζόμενων οικονομιών, μπορούμε να θεμελιώσουμε νέα κοινά σε μια οριζόντια βάση. Αυτή είναι η αναρχική εναλλακτική, που θα μπορούσε να έχει πετύχει στην Ισπανία τη δεκαετία του 1930 αν δεν είχε ισοπεδωθεί από τον Φράνκο, από την μια, και από τον Στάλιν, από την άλλη. Από την Τσιάπας και την Kabylia μέχρι την Aθήνα και την Ροτζάβα, όλα τα κινήματα και οι εξεγέρσεις των τελευταίων τριών δεκαετιών που αποτελούν πηγές έμπνευσης, έχουν ενσωματώσει στοιχεία του αναρχικού μοντέλου.

Οι υποστηρικτές των κρατικιστικών λύσεων ισχυρίζονται ότι είναι πιο αποτελεσματικοί, το ερώτημα όμως είναι: σε τι είναι πιο αποτελεσματικοί; Δεν υπάρχει σύντομος δρόμος για την ελευθερία· δεν μπορεί να επιβληθεί από πάνω. Αν επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε γνήσια ισότητα, πρέπει να oργανωθούμε με έναν τρόπο που να το αντανακλά αυτό, αποκεντρώνοντας την εξουσία και απορρίπτοντας όλες τις μορφές ιεραρχίας. Οικοδομώντας τοπικά πρότζεκτ, ικανά να αντιμετωπίζουν τις άμεσες ανάγκες μέσα από άμεση δράση και αλληλεγγύη, και διασυνδέοντάς τα σε παγκόσμια κλίμακα, μπορούμε να προχωρήσουμε στον δρόμο για έναν κόσμο στον οποίο κανείς να μην μπορεί να εξουσιάζει κανέναν. Το είδος της επανάστασης που θέλουμε να κάνουμε δεν μπορεί να συμβεί σε μια νύχτα· είναι μια συνεχής διαδικασία καταστροφής όλων των σημείων συγκέντρωσης εξουσίας, από την οικιακή σφαίρα μέχρι τον Λευκό Οίκο.

Καθώς εντείνονται οι κρίσεις της περιόδου μας, καινούριοι επαναστατικοί αγώνες πρόκειται να ξεσπάσουν. Ο αναρχισμός είναι η μόνη πρόταση για την επαναστατική αλλαγή που δεν έχει κηλιδωθεί από μια θάλασσα αίματος. Στο χέρι μας είναι να τον επικαιροποιήσουμε για την νέα χιλιετία, ώστε να μην καταδικαστούμε να επαναλάβουμε το παρελθόν.

Είτε για πάντα το Κράτος, συντρίβοντας την ατομική και την τοπική ζωή, καταλαμβάνοντας όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας, φέρνοντας μαζί του τους πολέμους και τους εσωτερικούς αγώνες για εξουσία, τις παλατιανές επαναστάσεις του που μόνο αλλάζουν τον έναν τύρανο με τον άλλον, και, αναπόφευκτα, στο τέλος αυτής της εξέλιξης υπάρχει…θάνατος!

Ή η καταστροφή των Κρατών, και η καινούρια ζωή που αρχίζει και πάλι σε χιλιάδες κέντρα πάνω στην αρχή της ζωντανής πρωτοβουλίας του ατόμου και των ομάδων και αυτήν της ελεύθερης συμφωνίας.

Η επιλογή είναι δική σας!

Πιότρ Κροπότκιν: Tο Κράτος: Ο ιστορικός του ρόλος⁵

Το παρόν κείμενο είναι μια διασκευή από το καινούριο μας βιβλίο The Russian Counterrevolution. Μπορείτε να το μεταφορτώσετε από εδώ χωρίς αντίτιμο ή να παραγγείλετε ένα αντίτυπο από τις εκδόσεις AK Press.