Καταλωνία: Συμμετέχοντας σε μια παράξενη κατάσταση1

Ο Santigo López Petit είναι καταλανός, χημικός και ελευθεριακός φιλόσοφος. Ευχαριστίες στον Alèssi Dell’Umbria για τη μετάφραση.

Υπάρχουν στιγμές που η πραγματικότητα απλοποιείται. Δεν είναι πλέον καιρός η αλήθεια και το ψέμα να καταδεικνύονται στα επιχειρήματα που ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται την ενότητα της Ισπανίας ή διακηρύσσουν την ανεξαρτησία της Καταλωνίας. Ούτε είναι απαραίτητο να πάμε πίσω στο 1714² ή να κοιτάξουμε σε πιο πρόσφατες πικρίες. Όταν κάποιος απευθύνεται στον “Νόμο και την Τάξη”, εντελώς ξαφνικά οτιδήποτε γίνεται ξεκάθαρο και κάθε θέση εμφανίζεται τέλεια καθορισμένη στο τραπέζι του τζόγου. Τότε, σπλαχνικά, όλοι εμείς που παραμέναμε σιωπηλοί ξέρουμε πού θα αντιμετωπίζουμε πάντα αυτούς που θέλουν να επιβάλλουν την τάξη για να αποκαταστήσουν την εξουσία. Ξέρουμε όλοι πολύ καλά την φράση που επινοήθηκε στη Γαλλία πριν την επανάσταση του 1848 που έλεγε: “Η νομιμότητα σκοτώνει”.

Πραγματικά, είμαστε ενάντια στο Ισπανικό Κράτος και τη νομιμότητά του, αν και για να το κάνουμε αυτό πρέπει να επιλέξουμε πλευρά ανάμεσα σε σημαίες που μας πνίγουν γιατί μας αφαιρούν τον αέρα, και ανάμεσα σε ύμνους που σκεπάζουν τη φωνή μας και μας αποτρέπουν από το να κάνουμε οτιδήποτε, να ακούσουμε αυτούς που, συναθροισμένοι, μιλάνε. Θα ήταν υπέροχο να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αυτή η νομιμότητα του Ισπανικού Κράτους αντιτίθεται στη νομιμότητα ενός λαού.

Δυστυχώς, δεν είναι αυτό που συμβαίνει, και τα κόμματα της ανεξαρτησίας προσπαθούν και πάλι να μας κοροϊδέψουν [et que les partis indépendantistes ne recommencent pas à nous rouler dans la farin]. Η νομιμότητα που υπερασπίζονται, χτίστηκε ξεχνώντας τουλάχιστον τους μισούς Καταλανούς, έγινε στη βάση πολύ αμφισβητήσιμων νομικών διορθωτικών μέτρων και, τελικά, εκμεταλλευόμενα τη διαχείριση της τρομοκρατικής βίας από την καταλανική αστυνομία (Mossos) μετά τις πρόσφατες επιθέσεις. Όταν μια τηλεοπτική εκπομπή ισχυρίστηκε ότι για μερικές ώρες η Καταλωνία είχε ένα αυθεντικό/πραγματικό κράτος, είχε δίκιο. Είναι ο Χομπς σε όλη την καθαρότητά του. Παραιτούμαι από το δικαίωμά μου να αυτοκυβερνώμαι και υπογράφω ένα σύμφωνο υποταγής σε αντάλλαγμα για την ασφάλεια που μου προσφέρεται. Στο τέλος, όπως πάντα, η επιθυμία για γαλήνη, και οι επιταγές της λογικής, κείνται πίσω από τα θεμέλια του κράτους. Αλλά, πραγματικά, φτωχοί άνθρωποι να κάνουν έναν επιθεωρητή της αστυνομίας ήρωά τους!…Και ποιος χρησιμοποιεί τη λέξη “πυροβόλησε” για να πει “σκότωσε”;

Το αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα της ανεξαρτησίας είναι ότι έχει αποκαλύψει τον μύθο του κράτους δικαίου. Είναι διασκεδαστικό να ακούμε αυτές τις μέρες Καταλανούς πολιτικούς, υπερασπιστές της τάξης, να κατηγορούν το ισπανικό κράτος ότι είναι “αστυνομικό και καταπιεστικό κράτος”. Ή να διαμαρτύρονται για τις ώρες που πέρασαν στο αστυνομικό τμήμα. Τι πιστεύουν; Όχι, δεν υπάρχει κατάσταση εξαίρεσης. Υπάρχουν αυτά που έχουν συνυπάρξει τέλεια εδώ και καιρό: η κατάσταση του πολέμου και ο μεταμοντέρνος φασισμός. Το κράτος πολέμου, το οποίο, με τη δικαιολογία της τρομοκρατίας, θέτει τον εαυτό του πέρα από κάθε νομικό κανόνα, ενώ καταδιώκει ανελέητα αυτόν που σηματοδοτεται ως εχθρός του. Τον τρομοκράτη ή τον στασιαστή. Ο μεταμοντέρνος φασισμός που εξουδετερώνει πολιτικά τον δημόσιο χώρο και αποβάλλει τα κοινωνικά απόβλητα. Παρεμπιπτόντως, ήταν το CiU³ που έσπειρε τους σπόρους του νόμου Mordassa τον Ιούλιο του 2012 στο Cortes⁴.

Είναι πολλά χρόνια από τότε που το καταλανικό πρωτο-κράτος, το οποίο όπως όλα τα άλλα κράτη, οικοδόμησε τον εαυτό του χρησιμοποιώντας την σύγχυση και τη διαχείριση του φόβου, προσπαθεί να μετασχηματίσει τον καταλανικό λαό σε μια γνήσια πολιτική ενότητα. Με αυτή την έννοια, οι εκκλήσεις της 11ης Σεπτεμβρίου εξυπηρέτησαν στο “γυάλισμα” και στην εξημέρωση μιας συλλογικής επιθυμίας για ελευθερία που δεν μπορεί να αναχθεί σε μια φωνή. Η πολιτική επιχείρηση ήταν η εξής: η κυβέρνηση αποφασίζει ποιος είναι ο λαός της, και στον βαθμό που επιτγχάνει να μετατρέψει αυτόν τον λαό σε μια πολιτική ενότητα, με άλλα λόγια, σε μια ενότητα εναντίον μας, αποκτά μια νομιμοποίηση που της επιτρέπει να διαπραγματευτεί με το ισπανικό κράτος. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτός ο ηγεμονικός αυτονομισμός δεν επιθυμεί καμμιά πραγματική και ριζική κοινωνική αλλαγή. Καλούν σε ανυπακοή στην ισπανική κυβέρνηση, το “Gobierno”, για να ζητήσουν αμέσως υπακοή στην καταλανική κυβέρνηση, το “Govern”⁵. Από τον νόμο στον νόμο, διαβεβαιώνουν. Στην πραγματικότητα, οι άρχουσες ελίτ πάντα συμφωνούν μεταξύ τους γιατί η σκιά του κεφαλαίου είναι πολύ εκτεταμένη. Γι’ αυτό, στον πόλεμο που βρισκόμαστε τώρα κολλημένοι, το πιο πιθανό είναι ότι καθένας από τους αντιπάλους συνειδητοποιεί τι αναμένεται από αυτόν. Η ισπανική κυβέρνηση θα πει ότι έχει υπερασπιστεί το κράτος δικαίου και, μάλιστα, με έναν μετρημένο τρόπο. Η καταλανική κυβέρνηση θα ισχυριστεί ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, προχωρήσαμε πιο μακριά από ποτέ άλλοτε. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε ότι η λογική του καταλανικού πρωτο-κράτους οδηγεί πέρα από ένα ρήγμα των διαπραγματεύσεων που θα σχηματοποιούνταν σε μια μεταρρύθμιση του Συντάγματος.

Παρ’ όλα αυτά, η κατάσταση είναι εντελώς ανοιχτή. Όταν οι δρόμοι είναι γεμάτοι από κόσμο, και όταν ένα αλλαζονικό κράτος είναι εδραιωμένο, ανίκανο αυτοκριτικής και αγνοώντας οποιαδήποτε μορφή διαμεσολάβησης, τα πάντα μπορούν να συμβούν. Και όντως, έτσι έχουν τα πράγματα. Κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί επειδή κάτι καινούριο έχει προκυψει: το δημοψήφισμα έχει γίνει μια πρόκληση για το κράτος. Για πολλούς από μας, η ψήφος δεν έχει φέρει ποτέ μια πραγματική αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, τώρα, η απλή πράξη του να θέλει να ψηφίσει κανείς έχει κάτι λίγο ριζοσπαστικό και παραβατικό. Αυτό που συμβαίνει είναι περίεργο. Σίγουρα, πολύς κόσμος κινείται και συγκεντρώνεται κάτω από τη σημαία της ανεξαρτησίας. Αλλά υπάρχουν και πολλοί που δεν θα βουτήξουν στη δίνη/αναβρασμό. Αν και δεν έχουμε σημαίες, ξέρουμε πού πρέπει να βρισκόμαστε. Ούτε μείς φοβόμαστε, αλλά μας κοστίζει να ξεχνάμε. Μας κοστίζει να εμπιστευόμαστε πολιτικούς ηγέτες που εκδίωξαν βάναυσα μια κατειλημμένη πλατεία στην Καταλωνία, και που ήταν οι πρώτοι που εφαρμόσανε νεοφιλελεύθερα μέτρα. Το 2011, είχαμε περικυκλώσει το Κοινοβούλιο ακριβώς για να αποτρέψουμε αυτό το πράγμα. Και τώρα θα αφήσουμε τους εαυτούς μας να μας αγκαλιάσουν;

Όταν ο Felipe Gonzalez λέει ότι “η κατάσταση στην Καταλωνία μου προκάλεσε τη μεγαλύτερη ανησυχία εδώ και σαράντα χρόνια” είναι ένα καλό σημάδι. Ανεξάρτητες πολιτικές δυνάμεις κατάφεραν να διαταράξουν μια συγκεντρωτική και καταπιεστική εξουσία που έχει εμπειρία αιώνων. Δεν είναι εύκολο να την ξεριζώσεις και το αποδεικνύει η αμυντική της αντίδραση. Πρέπει να αναγνωρίσουμε, όμως, την δύναμη αυτού του πολιτικού κινήματος, την ικανότητά του για οργάνωση και κινητοποίηση. Αλλά το ισπανικό κράτος δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχτεί την ανεξαρτησία της Καταλωνίας. Για να επιτευχθεί αυτό, το ισπανικό κράτος πρέπει πρώτα να καταστραφεί, και η καταλανική ανεξαρτησία χρειάζεται πολύ περισσότερη υποστήριξη. Τελικά, η αντίθεση στο ισπανικό κράτος από τη θέληση να είσαι ένα άλλο κράτος δεν είναι μόνο αδιάφορο αλλά είναι και μια χαμένη υπόθεση. Από την άλλη, το να φανταζόμαστε μια Καταλωνία που παραμένει ανυπόφορη ως ανωμαλία, μπορεί να υπονομεύσει αποτελεσματικά την νεο-φρανκική νομιμότητα και να συγκροτηθεί σε ένα προχώρημα και κάτι απρόβλεπτ για την Ευρώπη. Αν θέλουμε το δικαίωμα να αποφασίζουμε να μην παραμένει μια κενή εντολή, και η 1η Οκτωβρίου να μην είναι ένα τέλος αλλά μια αρχή, πρέπει να τελειώσουμε οριστικά με τον διαχωρισμό εμείς/αυτοί που καθορίζεται αποκλειστικά με εθνικιστικούς όρους. Η Καταλωνία από μόνη της δεν θα μπορέσει ποτέ να συναντηθεί ξανά. Η καταλανική δημοκρατία μπορεί να γεννηθεί μόνο αν αδελφοποιηθεί με τις άλλες δημοκρατίες και λαούς που ζουν στην [Ιβηρική] χερσόνησο.

Ας ψηφίσουμε λοιπόν, για να σπάσουμε το καθεστώς του 1978, κληρονόμο του φρανκισμού. Ας ψηφίσουμε επειδή σ’ αυτές τις στιγμές η ψηφοφορία είναι μια πρόκληση για το κράτος, και αυτή η πρόκληση θα μας κάνει λίγο πιο ελεύθερους. Αλλά ας μην ξεχνάμε ποτέ το σύνθημα ότι “Κανείς δεν μπορεί να μας εκπροσωπεί” ούτε το γεγονός ότι η ταξική πάλη συνεχίζει να δρα σ’ αυτό που μοιάζει φαινομενικά ομοιογενές.