της Romina Akemi1
το κείμενο σε pdf
Με τις εξελίξεις να τρέχουν στη Βολιβία, προσφέρουμε αυτό το σύντομο σχόλιο από μια συντρόφισα της αναρχικής ομοσπονδίας Black Rose/Rosa Negra στη Λατινική Αμερική σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση.
Δεν πρόκειται να προσφέρω ένα πιασάρικο2 σχόλιο για την κατάσταση στη Βολιβία. Αλλά μπορώ να προσφέρω μια γνώμη ως ιστορικός που έχει σπουδάσει τη βολιβιανή ιστορία και ως μια επαναστάτρια.
Πρώτον, θέλω να υπογραμμίσω ότι το πραξικόπημα στη Βολιβία είναι κάτι περισσότερο από την ανατροπή του Έβο Μοράλες, Όπως και το πραξικόπημα στη Χιλή το 1973 ήταν κάτι περισσότερο από την ανατροπή του Αλλιέντε. Υπάρχει ένας λόγος που χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν, εκτελέστηκαν και εξορίστηκαν: το στρατιωτικό πραξικόπημα είχε σαν στόχο να εξαφανίσει μια ολόκληρη γενιά σοσιαλιστών και κομμουνιστών. Το πραξικόπημα στη Βολιβία οργανώθηκε από την λευκή ελίτ της Σάντα Κρουζ, που είχε μισήσει τον Έβο Μοράλες από την πρώτη μέρα. Μόνιμα τον αποκαλούν “βρωμο-ινδιάνο” δημόσια και στις πολιτικές εκδηλώσεις. Το γεγονός της ύπαρξης αναφορών για το κάψιμο της σημαίας Wiphala3, κοινωνικών κέντρων ιθαγενών, και συλλήψεις αυτόχθονων που είναι είτε μέλη της Γερουσίας είτε της κυβέρνησης Μοράλες, καταδεικνύει με ποιο τρόπο αυτή η νέα κυβέρνηση στην εξουσία κινητοποιείται από τον ρατσισμό ενάντια στους αυτόχθονες Βολιβιανούς. Νομίζω ότι ο κόσμος θυμάται ότι ήταν οι οργανώσεις αυτόχθονων καλλιεργητών κόκας καθοδηγούμενες από γυναίκες που έφεραν τον Μοράλες στην εξουσία και που, επίσης, οργάνωναν μαζικές πορείες κριτικάροντας την κυβέρνησή του τα πρόσφατα χρόνια.
Δεύτερον, το γεγονός ότη η ακροδεξιά στη Βολιβία έχει μπορέσει να εκμεταλλευτεί τον λαϊκό θυμό της αριστεράς εναντίον της εξουσίας του Μοράλες είναι μια ιστορία που επαναλαμβάνεται σε άλλες χώρες στη Λατινική Αμερική που ήταν μέρος της “Ροζ Παλίροιας”4. Το έχουμε δει αυτό στη Βραζιλία, τη Νικαράγουα, και τη Βενεζουέλα. Έλεγα σ’ έναν σύντροφο χτες ότι αν η Bachelet [πρώην πρόεδρος του κεντροαριστερού Σοσιαλιστικού Κόμματος, προκάτοχος του τωρινού προέδρου Sebastián Piñera] ήταν αυτή τη στιγμή πρόεδρος στη Χιλή, τότε ίσως να είχαμε μια πιο πολύπλοκή κατάσταση εκεί. Αλλά, καθώς η εξέγερση έγινε στη διάρκεια μιας δεξιάς κυβέρνησης που έχει αρνηθεί να συμβιβαστεί με τα λαϊκά αιτήματα, τα αιτήματα της άκρας αριστεράς διαδίδονται και “μολύνουν” ακόμα και μετριοπαθή κόσμο. Οι ισχυρισμοί εναντίον της κυβέρνησης Μοράλες σχετικά με εκλογικές απάτες είναι το πιο πιθανόν έγκυρες/βάσιμες και αντιπροσωπεύουν μια ανικανότητα από την πλευρά του και τους υποστηρικτές του να κερδίσουν έναν τομέα στης κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που απογοητεύτηκαν από την εξουσία του.
Τρίτον, ως ιστορικός, θέλω επίσης να αναγνωρίσω τη σπουδαιότητα της νίκης του Μοράλες για τους αυτόχθονες. Δεν έχει μοιάζει με την περίπτωση του Ομπάμα. Ο Μοράλες έκανε πραγματικά σημαντικές αλλαγές, ιδιαίτερα με το νέο Σύνταγμα του 2009 που ανακήρυξε τη Βολιβία ως μια Πολυεθνική [Plurinational] χώρα που αναγνώρισε για πρώτη φορά τους αυτόχθονες πληθυσμούς και τις θρησκείες τους. Η επανάσταση του 1953 στη Βολιβία ρίχνει ακόμα βαριά σκιά πάνω στον πληθυσμό ως η πρώτη εξέγερση στην οποία οι αυτόχθονες, σε ένα κατά πλεοψηφία έθνος αυτοχθόνων, απαίτησαν κοινωνικά δικαιώματα. Πριν από την επανάσταση του 1952, οι αυτόχθονες “μισθώνονταν” αποό τους λευκούς γαιοκτήμονες, κοιμόντουσαν έξω στις haciendas, έπαιρναν μισθούς πείνας, ή καθόλου μισθό, και δεν μπορούσαν να ψηφίσουν. Αφού ηττήθηκε η Επανάσταση του 1952 (αλλά χωρίς να ανατραπεί εντελώς) και την εξέγερση που έλαβε χώρα μετά τη δολοφονία του Τσε και των οπαδών του, η συνασπισμός του Μοράλες ήταν η πρώτη απόπειρα των αυτόχθονων, μετά από δεκαετίας, να ξαναδιεκδικήσουν την εξουσία.
Ναι, ήταν μέσα από εκλογές, και, ναι, δημιούργησε κοινωνικές ανισότητες, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης μιας αστικής τάξης αυτοχθόνων, αλά ήταν μια ιστορική και σημαντική κατάκτηση για τις κοινότητες των αυτόχθονων. Τους έδωσε μια αίσθηση περηφάνειας να είναι πολιτικά υποκείμενα, να φοράνε τις ενδυμασίες τους και να μιλούν τη γλώσσα τους. Όταν επισκεφτόμουνα την Αργεντινή πρόσφατα, είδα τουρίστες της φυλής Aymara από τη Βολιβία να τραβάνε φωτογραγίες και να φοράνε τις αυτόχθονες φορεσιές τους. Αυτή η σκηνή θα ήταν εξαιρετικά απίθανη πριν από τη νίκη του Μοράλες. Αν αυτά τα τμήματα της νεόπλουτης τάξης αυτόχθωνων υποστηρίζουν τον Μοράλες ή την νέα κυβέρνηση δεν είναι γνωστό.
Νομίζω ότι θα πρέπει να σταθούμε αντίθετοι στο πραξικόπημα και να υποστηρίξουμε τους αυτόχθονες της Βολιβίας. Αλλά ως επαναστάτες στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουμε ένα ακόμα μεγαλύτερο καθήκον να αντιτεθούμε στον ρόλο των ΗΠΑ – πρωτίστως τη σύνδεσή τους με τον OAS5 – που έκανε εφικτό αυτό το φασιστικό πραξικόπημα.
1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://blackrosefed.org/bolivia-commentary-on-the-coup.
2 Στμ. Στο πρωτότυπο: hot take, ένα σχόλιο που τυπικά γράφεται στα γρήγορα, ως αντίδραση σε ένα πρόσφατο γεγονός, και με πρωταρχικό σκοπό να προσελκύσει την προσοχή.
3 Στμ. Η Wiphala είναι ένα τετράγωνο έμβλημα, που χρησιμοποιείται συνήθως ως σημαία, αντιπροσωπευτική μερικών ιθαγενών λαών των Άνδεων στη σημερινή Βολιβία, Περού, Εκουαδόρ και περιοχές της Αργεντινής, της Χιλής και της Κολομβίας. Το άρθρο 6, παράγραφος ΙΙ του βολιβιανού Συντάγματος του 2009 καθιερώνει την Wiphala ως διπλή σημαία της Βολιβίας, μαζί με την τρίχρωμη σημαία με κόκκινο-κίτρινο-πράσινο.
4 Στμ. Στο πρωτότυπο: Pink Tide.
5 Στμ. OAS (Organisation of American States), ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών, διεθνής οργανισμός (διακρατική συμμαχία) με μέλη του οργανισμού αυτού είναι όλες οι ανεξάρτητες χώρες της Αμερικανικής ηπείρου (πλην της Ονδούρας, η συμμετοχή της οποίας έχει ανασταλεί από το 2009 εξαιτίας του πραξικοπήματος που σημειώθηκε στη χώρα αυτή) και ο οποίος εδρεύει στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ, Ουάσιγκτον. Ιδρύθηκε το 1948 με σκοπούς την αλληλεγγύη και συνεργασία των μελών κρατών στο πλαίσιο του Δυτικού κόσμου. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αυτό σήμαινε κυρίως την αντίθεση στον αριστερισμό και στα διάφορα κινήματα που ξέσπασαν στη Λατινική Αμερική. Από τη δεκεατία του 1990 έχει επικεντρωθεί στον έλεγχο των εκλογικών διαδικασιών στα μέλη κράτη. Στην περίπτωση της τρέχουσας κρίσης στη Βολιβία, η έκθεση που συνέταξε για τις προεδρικές εκλογές της 20ης Οκτωβρίου, με κατηγορίες για διάφορες παρατυπίες στη διεξαγωγή της εκλογικής διαδικασίας, και η οποία δημοσιοποιήθηκε στις 10 Νοεμβρίου, συνέβαλε αποφασιστικά στο να υποχωρήσει ο Μοράλες στις πιέσεις να παραιτηθεί.