το κείμενο σε pdf
Στο μεταφρασμένο άρθρο του Raúl Zibechi, βετεράνου μαχητή από την Ουρουγουάη και αναλυτή των κοινωνικών κινημάτων στη Λατινική Αμερική, που ακολουθεί, ο συγγραφέας υιοθετεί τη θέση ότι η παραίτηση του Έβο Μοράλες ήταν το αποτέλεσμα της περιθωριοποίησης και της καταστολής από την κυβέρνησή του αυτών των ίδιων κοινωνικών κινημάτων που είχαν σχηματίσει τη βάση του Κινήματος για τον Σοσιαλισμό (Movimiento al Socialismo, MAS) του Μοράλες από τη στιγμή που ανέβηκε στην εξουσία. Ενώ τα κινήματα αυτά συνεχίζουν να αντιτίθενται στο σε εξέλιξη πραξικόπημα από την πολιτική αστική τάξη και τις ένοπλες δυνάμεις, αποσύρουν επίσης την υποστήριξή τους από μια ανανεωμένη τέταρτη προεδρική θητεία για τον Μοράλες. Ο Zibechi αδράζει αυτή την ευκαιρία για να προκαλέσει τους αναγνώστες να “δουν πέρα από τους ηγέτες (caudillos)” και να απορρίψουν αποικιοκρατικές και πατριαρχικές μορφές πολιτικής στους αγώνες τους. το κείμενο στα ισπανικά.
Το πλαίσιο γι’ αυτά που συμβαίνουν στη Βολιβία δεν ξεκίνησε με την εκλογική απάτη, ξεκίνησε, μάλλον, με τις συστηματικές επιθέσεις από την κυβέρνηση του Έβο Μοράλες και του Álvaro García Linera3 εναντίον αυτών των ίδιων των λαϊκών κινημάτων που τον έφεραν στην εξουσία, σε τέτοιο βαθμό που, όταν χρειάστηκαν τα κινήματα αυτά για να τους υπερασπιστούν, αυτά απενεργοποιήθηκαν και έχασαν κάθε ηθικό.
Αυτό που προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης του Έβο Μοράλες στη Βολιβία είναι μια εξέγερση από τον λαό της Βολιβίας και των οργανώσεών του. Τα κινήματά του απαίτησαν την παραίτησή του πριν το κάνουν αυτό ο στρατός και η αστυνομία. Ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών στάθηκε στην κυβέρνηση μέχρι το πικρό τέλος.
Η κοινωνική κινητοποίηση και η άρνηση των κινημάτων να υπερασπιστούν αυτό που σε μια άλλη στιγμή θεωρούσαν να είναι η “δική τους” κυβέρνηση ήταν που επίσπευσε την παραίτηση του Μοράλες. Αυτό γίνεται ξεκάθαρο από τις διακηρύξεις της Κεντρικής Εργατικής Ομπονδίας (COB), των δασκάλων και των αρχών του Δημόσιου Πανεπιστημίου του Ελ Άλτο (UPEA), και δεκάδες άλλων οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένων των Mujeres Creando4, που ήταν ίσως η πιο καθαρή απ’ όλες. Η Λατινοαμερικάνικη αριστερά μοιάζει ανίκανη να δεχτεί ότι ένα σημαντικό κομμάτι των λαϊκών κινημάτων απαίτησαν την παραίτηση της κυβέρνησης επειδή δεν μπορεί να δει πέρα από τους ηγέτες (los caudillos).
Η διακήρυξη της Ενιαίας Ομοσπονδίας των Ανθρακωρύχων της Βολιβίας (FSTMB), μιας οργάνωσης που είναι κοντά στην κυβέρνηση, δίνει ένα καθαρό παράδειγμα του τι νιώθει πολύς κόσμος μέσα στις οργανώσεις: “Πρόεδρε Έβο, έχει ήδη κάνει πολλά για τη Βολιβία, βελτίωσες την εκπαίδευση, την υγεία και έφερες αξιοπρέπεια σε πολλούς φτωχούς ανθρώπους. Πρόεδρε, μην αφήσεις τη χώρα σου (τον λαό, el pueblo) να καεί και μην επιτρέψεις περισσότερους θανάτους, πρόεδρε. Ο λαός θα σε σεβαστεί για τη στάση που θα κρατήσεις, η παραίτησή σου είναι αναπόφευκτη, σύντροφε (compañero) πρόεδρε. Πρέπει να αφήσουμε την εθνική κυβέρνηση στα χέρια του λαού”.
Αυτό η θλιβερή έκβαση έχει προηγούμενα που πάνε πίσω, σε μια σύντομη εκδοχή, στην πορεία για την υπεράσπιση του Εθνικού Πάρκου και Περιοχής των Αυτοχθόνων Isiboro-Sécure5 (TIPNIS) το 2011. Μετά την τεράστια δράση, η κυβέρνηση άρχισε να διαιρεί τις οργανώσεις που συγκάλεσαν την πορεία.
Ο Μοράλες και ο García Linera διατήρησαν εξαιρετικές σχέσεις με την τάξη των επιχειρηματιών δημιουργώντας ένα πραξικόπημα εναντίον του Εθνικού Συμβουλίου των Ayllus και Markas του Qullasuyu6 (CONAMAQ) και της Συνομοσπονδίας των Αυτόχθονων Λαών της Βολιβίας (CIDOB), δυο ιστορικών οργανώσεων των αυτόχθονων. Έστειλαν την αστυνομία, έδιωξαν νόμιμους ηγέτες και στη συνέχεια τοποθέτησαν νέους που πρόσκεινταν στην κυβέρνηση, υπό την προστασία της αστυνομίας.
Τον Ιούνιο του 2012 η CIDOB κατήγγειλε “κυβερνητική ανάμειξη με σκοπό τη χειραγώγηση, τη διαίρεση και την επιρροή στις οργανικές και αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των Αυτόχθονων λαών της Βολιβίας”. Μια ομάδα διαφωνούντων, με την υποστήριξη της κυβέρνησης, αρνήθηκε να αναγνωρίσει τις αρχές και συγκάλεσε μια “διευρυμένη επιτροπή” για να εκλέξει νέες.
Τον Δεκέμβριο του 2013, μια ομάδα διαφωνούντων, με συνδέσεις με το Κίνημα για τον Σοσιαλισμό (MAS) εντός της CONAMAQ, κατέλαβε τα γραφεία της, χτύπησε και απομάκρυνε όσους ήταν εκεί, με τη βοήθεια της αστυνομίας. Παρέμειναν εκεί ώστε να παρεμποδίσουν την πρόσβαση στις νόμιμες αρχές που ήθελαν να ανακτήσουν τα κεντρικά γραφεία τους. Το δελτίο τύπου της CONAMAQ έλεγε ότι το πραξικόπημα εναντίον τους έγινε ώστε η οργάνωση να “αποδεχτεί όλες τις πολιτικές εναντίον του κινήματος των αυτόχθονων και του λαού της Βολιβίας χωρίς κανείς να πει τίποτα”.
Στις 21 Φεβρουαρίου, η ίδια η κυβέρνηση κάλεσε ένα δημοψήφισμα ώστε ο λαός να μπορεί να ψηφίσει για την δυνατότητα μιας τέταρτης επανεκλογής για τον Μοράλες. Άσχετα από το γεγονός ότι η πλειοψηφία ψήφισε ΟΧΙ, η κυβέρνηση προχώρησε ακάθεκτη με σχέδια για επανεκλογή.
Και οι δυο αυτές ενέργειες, της αγνόησης της λαϊκής θέληςη και της απομάκρυνσης των νόμιμων ηεγτών των οργανώσεων των κοινωνικών κινημάτων, ήταν πραξικοπήματα ενάντια στον λαό.
Αλλά τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα. Το πρωί της Τετάρτης, 17 Νοεμβρίου του 2017, μέρες πριν το δημοψήφισμα σχετικά με την επανεκλογή, μια διαδήλωση γονιών σπουδαστών έφταση μπροστά στο Δημαρχείο του Ελ Άλτο. Μια ομάδα 100 διαδηλωτών μπήκαν με τη βία στο κτίριο, προκαλώντας μια φωτιά που σκότωση έξι άτομα. Μέλη του MAS είχαν παρεισδύσει σ’ αυτή την κινητοποίηση, κρυβόμενοι πίσω από μια ομάδα γονιών.
Αυτό είναι το στυλ μιας κυβέρνησης που κλαίγεται για “πραξικόπημα”, αλλά επανειλημμένα έχει καταστείλει οργανωμένα κομμάτια του λαού που αντιστάθηκαν στις εξορυκτικές πολιτικές της.
Για την πλειοψηφία του λαού στη Βολιβία, οι εκλογές της 20ης Οκτωβρίου ήταν νοθευμένες. Οι πρώτες καταμετρήσεις έδειχνα ότι θα υπήρχε επαναληπτικές εκλογές. Η καταμέτρηση σταμάτησε, όμως, χωρίς καμμιά εξήγηση και τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν την επόμενη μέρα έδειξαν ότι ο Έβο είχε κερδίσει τον πρώτο γύρο, προηγούμενος με μια διαφορά μόλις 10% από τον επόμενο αντίπαλό του, χωρίς να έχει κερδίσει πάνω από το 50% των ψήφων.
Σε διάφορες περιοχές της χώρας υπήρχαν συγκρούσεις με την αστυνομία. Διαδηλωτές έκαψαν τρία περιφερειακά γραφεία του Εκλογικού Δικαστηρίου, στις περιοχές Potosí, Sucre και Cobija. Οργανώσεις πολιτών κάλεσαν για γενική απεργία διαρκείας. Στις 24 Οκτωβρίου, ο Μοράλες κατήγγειλε ότι ήταν σε εξέλιξη ένα “πραξικόπημα” από τη δεξιά της χώρας.
Την Δευτέρα, 28 Οκτωβρίου, οι διαμαρτυρίες εντάθηκαν, στήθηκαν οδοφράγματα και διαδηλωτές συγκρούστηκαν με την αστυνομία, υπήρχαν επίσης μάχες ανάμεσα σε υποστηρικτές της κυβέρνησης και μέλη της αντιπολίτευσης. Όπως και σε άλλες στιγμές, ο Μοράλες και ο García κινητοποίησαν φιλικές κοινωνικές οργανώσεις για να αντιπαρατεθούν με άλλες καθώς και με εκείνους που αντιπολιτεύονταν την κυβέρνησή τους.
Στις 2 Νοεμβρίου υπήρξε μια σημαντική εξέλιξη. Ο Luis Fernando Camacho, πρόεδρος της Πολιτικής Επιτροπής της Σάντα Κρουζ, που ήταν σε συμμαχία με την κυβέρνηση του Μοράλες, κάλεσε την αστυνομία και τον στρατό να “σταθούν στο πλευρό του λαού” και να εξαναγκάσουν την παραίτηση του προέδρου, επικαλούμενος τον Θεό και τη Βίβλο. Την Παρασκευή, 8 Νοεμβρίου, στασίασαν οι τρεις πρώτες αστυνομικές δυνάμεις, στην Cochabamba, την Sucre και την Santa Cruz· στην Λα Πας ένστολοι αστυνομικοί ενώθηκαν και αναμείχθηκαν με τους διαδηλωτές. Δυο μέρες αργότερα, με τη χώρα κινητοποιημένη, ο Έβο παραιτήθηκε προφορικά (αν και όχι γραπτά).
Σ’ αυτό το εξαιρετικά πολωμένο σενάριο, πρέπει να επισημάνουμε τον αξιοσημείωτο ρόλο του φεμινιστικού κινήματος στη Βολιβία, ιδιαίτερα της συλλογικότητας Mujeres Creando, η οποία ηγήθηκε του συντονισμού των γυναικείων οργανώσεων στις μεγαλύτερες πόλεις της Βολιβίας.
Στις 6 Νοεμβρίου, εν μέσω της βίαιης πόλωσης, η María Galindo (των Mujeres Creando) έγραψε στην εφημερίδα Pagina 7: “Ο Fernando Camacho και ο Έβο Μοράλες συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο”. Και συνέχισε: “Και οι δυο αποκαλούν τον εαυτό τους ως μοναδικό αντιπρόσωπο του’λαού’. Και οι δυο σιχαίνονται τις ελευθερίες για τις γυναίκες και τα queer άτομα. Και οι δυο είναι ομοφοβικοί και ρατσιστές, και οι δυο χρησιμοποιούν αυτή τη σύγκρουση για να προσπαθήσουν να αποκτήσουν το πάνω χέρι”.
Η Galindo όχι μόνο απαίτησε την παραίτηση της κυβέρνησης και του Εκλογικού Δικαστηρίοθ (που ήταν συνεργό στην απάτη αυτή), αλλά απαίτησε οι νέες εκλογές να γίνουν υπό νέους κανόνες, με την συμμετοχή της κοινωνίας, ώστε “κανείς, ποτέ ξανά, να μην χρειάζεται ένα πολιτικό κόμμα για να ακουστεί και να εκπροσωπηθεί”.
Η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στη Βολιβία αρνήθηκε να μπει στο παιχνίδι πολέμου που ο Morales και ο Garcia Linera έστησαν όταν παραιτήθηκαν στέλνοντας μέλη του κόμματός τους να συμμετάσχουν σε καταστροφές και λεηλασίες (ιδιαίτερα στην Λα Πας και το Ελ Άλτο), πιθανόν για να αναγκάσουν την παρέμβαση του στρατού και να δικαιολογήσουν τους ισχυρισμούς τους για ένα “πραξικόπημα” που δεν υπήρξε ποτέ. Η πλειοψηφία των Βολιβιανών έχουν επίσης μείνει έξω από το παιχνίδι που παίζει η ακροδεξιά, η οποία ενεργεί με βίαιους και ρατσιστικούς τρόπους εναντίον τμημάτων του λαού.
Αν έχει μείνει οποιοδήποτε δείγμα ηθικής και αξιοπρέπειας στην Λατινοαμερικάνικη αριστερά, θα πρέπει να στοχαστούμε πάνω στην εξουσία και τις καταχρήσεις που διαπράτονται στην άσκησή της Όπως μας έχουν διδάξει οι φεμινίστριες και οι αυτόχθονες λαοί, η εξουσία είναι πάντα καταπιεστική, αποικιοκρατική και πατριαρχική. Αυτός είναι ο λόγος που απορρίπτουν τους ηγέτες (caudillos), και που οι κοινότητες εναλλάσσουν την ηγεσία τους ώστε να μην συσσωρεύουν εξουσία.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας σοβαρός κίνδυνος η ρατσιστική, αποικιοκρατική και πατριαρχική δεξιά να καταφέρει να εκμεταλλευτεί αυτή την κατάσταση για να επιβάλλει την εξουσία της και να προκαλέσει μια αιματοχυσία. Οι εκδικητικές κοινωνικές και πολιτικές επιθυμίες της άρχουσας τάξης είναι παρούσες όπως πάντα τα τελευταία 500 χρόνια, και πρέπει να σταματήσουν χωρίς κανέναν δισταγμό.
Δεν θα μπούμε σε ένα παιχνίδι πολέμου που και οι δυο πλευρές θέλουν να επιβάλλουν.
1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://blackrosefed.org/bolivia-the-extreme-right-takes-advantage-of-a-popular-uprising.
2 Ο Raúl Zibechi είναι δημοσιογράφος και λαϊκος δάσκαλος που συνοδεύει διάφορες διαδικασίες “από τα κάτω” στη Λατινική Αμερική. Ένα από τα πιο γνωστά του βιβλία είναι το: Territories in Resistance: A Cartography of Latin American Social Movements, (“Περιοχές σε Αντίσταση: Μια χαρτογράφηση των Λατινοαμερικάνικων κοινωνικών κινημάτων”). Tο παρόν άρθρο μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε στα Αγγλικά από το Toward Freedom με την άδεια του συγγραφέα. Το πρωτότυπο εμφανίστηκε στα Ισπανικά στο Desinformemonos.
3 Στμ. Álvaro Marcelo García Linera: πολιτικός από τη Βολιβία, αντιπρόεδρος της χώρας από το 2006. Εξελέγη μαζί με τον πρόεδρο Έβο Μοράλες. Αμφότεροι ανήκουν στο κόμμα Κίνημα για το Σοσιαλισμό (MAS). Είναι ενδιαφέρον εδώ να πούμε, ως ένδειξη της τάσης στην αριστερά που αντιπροσωπεύει το MAS και των υποστηρικτών του, ότι δύο βιβλία του Linera με τους βαρύγδουπους τίτλους “Κράτος, επανάσταση και ηγεμονία” (sic) και “Κράτος, δημοκρατία και σοσιαλισμός. Μια ανάγνωση με αφετηρία τον Πουλαντζά”, έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Α/Συνέχεια της ΚΟΕ, την εποχή που συνέβαλε ολόθερμα στο πρότζεκτ της κυβερνώσας αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ.
4 Στμ. Mujeres Creando, Γυναίκες που Δημιουργούν: αναρχοφεμινιστική συλλογικότητα στη Βολιβία που συμμετέχει σε ένα φάσμα δουλειάς ενάντια στη φτώχεια που περιλαμβάνει προπαγάνδα, θέατρο δρόμου και άμεσες δράσεις. Η συλλογικότητα δημιουργήθηκε από τις María Galindo, Mónica Mendoza και Julieta Paredes το 1992. Η συλλογικότητα τράβηξε τη διεθνή προσοχή εξαιτίας της ανάμειξη της το 2001 στην κατάληψη του Οργανισμού Εποπτείας Τραπεζών της Βολιβίας, από μέλη μιας οργάνωσης οφειλετών σε εταιρείες μικροδανεισμού, απαιτώντας την ολική διαγραφή των χρεών τους.
5 Στμ. Territorio Indígena y Parque Nacional Isiboro Sécure, TIPNIS, Επικράτεια των Αυτόχθονων και Εθνικό Πάρκο Isiboro Sécure, προστατευόμενη περιοχή και περιοχή της αυτόχθονης κοινότητας στη Βολιβία μεταξύ του βόρειου τμήματος του διαμερίσματος Cochabamba και του νότιου τμήματος του διαμερίσματος Beni. Προστατεύει τμήμα του οικοσυστήματος των Βολιβιανών Yungas. Οι αυτόχθονες που μένουν στο Πάρκο ανήκουν στις φυλές Tsimané, Yuracaré, και Mojeño-Trinitario. Οι αγώνες των αυτόχθονων που αναφέρονται στο κείμενο αφορούν στην άρνηση και την αντίστασή τους στην υλοποίηση του σχεδίου κατασκευής αυτοκινητόδρομων στη γη τους το 2011. Η κυβέρνηση Μοράλες προσπάθησε χωρίς επιτυχία να εμποδίσει τη διεξαγωγή της μεγάλης πορείας από το Beni στην Λα Πας που διοργάνωσαν οι μεγαλύτερες οργανώσεις των αυτοχθόνων τον Αύγουστο του 2011, χτυπώντας την στις 25 Σεπτεμβρίου με την αστυνομία και συλλαμβάνοντας εκατοντάδες διαδηλωτές. Η πορεία έφτασε τελικά στην Λα Πας στις 19 Οκτωβρίου, όπου έτυχε θερμής μαζικής υποδοχής. Έκτοτε, η κυβέρνηση Μοράλες προσπάθησε με κάθε τρόπο και με διαρκείς νομοθετικές παρεμβάσεις να κάμψει την αντίσταση των αυτοχθόνων στα “αναπτυξιακά” της σχέδια για το Πάρκο που, εκτός τον αυτοκινητόδρομο, περιλαμβάνουν και την εξόρυξη πετρελαίου σε συνεργασία με την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Βενεζουέλας, τη βραζιλιάνικη PETROBRAS, τη γαλλική TOTAL και άλλες.
6 Στμ. Consejo Nacional de Ayllus y Markas del Qullasuyu, CONAMAQ, Εθνικό Δίκτυο των Ayllus και Markas του Qullasuyu, συνομοσπονδία παραδοσιακών κυβερνητικών σχημάτων των αυτόχθονων κοινοτήτων που μιλούν τις γλώσσες Quechua, Aymara και Uru και ζουν στα υψίπεδα των διαμερισμάτων των περιοχών Λα Πας, Oruro, Potosí, Cochabamba, Chuquisaca και Tarija, στη Βολιβία.