Ξεσπάσματα, “μαζέματα”και εξάντληση (συνέχεια)

Ξεσπάσματα, “μαζέματα”και εξάντληση (συνέχεια)

Rolan Simon

Συνέχεια του άρθρου¹ του Rolan Simon, με τον ίδιο τίτλο, που δημοσιεύθηκε στις 24/05/2016, σχετικά με το κίνημα Nuits Debouts και το κίνημα ενάντια στον νόμο (El Khomri) για τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία, μεταφρασμένο από τα γαλλικά από το Des Nouvelles Du Front².

(και πάλι σχετικά με το κίνημα αγώνων ενάντια στον Εργασιακό Νόμο)

Η θέση μας για την “εξάντληση” του κινήματος [εναντίον του νόμου για τα εργασιακά] συγκέντρωσε την προσοχή μερικών αναγνωστών που ανακάλυψαν το μικρό μας κείμενο, δημοσιευμένο στο dndf.org: “Débordements, imbordements et épuisement”³. Μερικά πρόσφατα γεγονότα, μπλοκαρίσματα και απεργίες μοιάζουν να ακυρώνουν αυτή την άποψη. Είναι αλήθεια ότι το κίνημα επανακάμπτει αλλά πώς έγινε αυτό; Δεν είναι παράξενο που αυτή η “εξάντληση” έχει συγκεντρώσει κάποια προσοχή, γιατί στο τέλος της ημέρας αυτό που έχει σημασία είναι οι πρακτικές, τα ζητήματα, οι δράσεις και οι απόψεις που έχουμε και/ή δημιουργούμε και οι τρόποι που αυτές οι απόψεις ενεργούν. Όμως, παρά την προσοχή που συγκέντρωσε, αυτή η θέση, για την “εξάντληση”, δεν ήταν η “κεντρική θέση” του κειμένου.

Το κεντρικό θέμα αυτών των λίγων γραμμών ήταν το αθέμιτο των εργατικών αιτημάτων το οποίο, εξαιτίας μιας απλής επιβεβλημένης κατάστασης (ο υπουργός Sapin μόλις πρόσφατα διακήρυξε ότι “οι απαιτήσεις δεν ήταν ποτέ θεμιτές”), γίνεται με έναν μερικό, τραυλό και σπασμωδικό τρόπο η πραγματική κατανόηση του κινήματος. Το προβληματικό όριο όλων αυτών ήταν ένα περιεχόμενο που “επέπλεε σαν μια συνείδηση που απελευθερώνει τον εαυτό της από τα όριά της”, σαν αυτή η συνείδηση “να ξεπέρασε τις κανονικές συνθήκες παραγωγής της”. Είναι το περίφημο “γυάλινο φράγμα”⁴ της παραγωγής με το οποίο συγκρούονται πολλοί σύγχρονοι γενικοί αγώνες, που τώρα βρίσκουν τον εαυτό τους μέσα στο “βασίλειο” της αναπαραγωγής.

Από αυτά που αναφέρουμε παραπάνω, κάποια πράγματα πρόκειται να αλλάξουν. Αλλά πρέπει να αποφύγουμε να το δούμε αυτό σαν κάτι απλό, γραμμικό και μονόπλευρο. Απεργίες και μπλοκαρίσματα συμβαίνουν στην ώρα τους, εξαφανίζονται και μετά επανεμφανίζονται. Ξανά και ξανά, λες και το κίνημα αναζητεί τον λόγο ύπαρξής τους. Πρέπει καταρχάς να παρατηρήσουμε ότι αυτό που είναι σε κίνηση και που μοιάζει να αντικρούει την θέση μας για την “εξάντληση” βασίζεται σε “συντεχνιακά” αιτήματα. Έτσι, σε πρώτη ματιά, τίποτα δεν μοιάζει να μπορεί να μας αποτρέψει να σκεφτούμε ότι αυτή η πορεία δράσης και η “επανάκαμψη” του κινήματος θα μπορούσε να είναι η εξαφάνιση αυτού που έχει ήδη εμφανιστεί και έχει απλά χαρακτηριστεί ως η πρώτη φάση του κινήματος. Στην πραγματικότητα, αυτό που έχει ήδη εμφανιστεί παραμένει η βασική τάση, αλλά χωρίς να παραμένει ήρεμα εντός του στόχου της “διάσχισης” του γυάλινου φράγματος, κάτι που σημαίνει ότι πηγαίνει πέρα από τον σχηματισμό των συνθηκών της ύπαρξής του.

Σε αυτό το “πέρασμα” (του “γυάλινου φράγματος”) το “δεν απαιτούμε τίποτα”, οι συλλογικότητες του αγώνα και οι “Nuits Debout” αφήνουν πίσω της αφηρημένη γενίκευσή τους. Φυσικά μέσα σε αυτή την αφηρημένη γενίκευση ήρθαν στο προσκήνιο ο άνεργοι, οι χωρίς χαρτιά, οι μη-λευκοί των προαστίων, οι γυναίκες, οι εργασιακές συνθήκες, η στέγαση, η εισβολή των εμπορευμάτων στις ζωές μας, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η αγροτική παραγωγή στα χωριά κ.λπ. Αλλά καμμιά από αυτές τις “αιτίες”, όσο πραγματική και να είναι, δεν είχε στην περατότητά της οποιαδήποτε ύπαρξη από μόνη της, ούτε ήταν εκεί ως στιγμή μιας ολότητας που επρόκειτο να εμφανιστεί, ως μια στιγμή που θα είχε ήδη προαναγγείλει μια τελική σύγκλιση, είτε εικονικά είτε δυνητικά, αρκεί να συμπεριλαμβανόταν [στην ολότητα αυτή]. Έννοιες της “ιδιότητας του πολίτη”, του “είμαστε ο λαός”, του “είμαστε μαζί” κόρεσαν τον λόγο τους. Ποιός ήταν ο εχθρός; Η αστυνομία: που καταλογίζεται σαν εχθρός γιατί απέτρεψε όλα αυτά να λειτουργήσουν από μόνα τους σύμφωνα με την επιθυμία καθενός. “Όλοι μισούν την αστυνομία”, αλλά δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό το να μισεί κανείς τον μπάτσο με το γκλομπ αν δεν μισεί την εξουσία που τον χειρίζεται. Γενικά αυτή η οπτική ήταν στο τέλος μια οπτική από το πουθενά, χωρίς αντιπάλους, χωρίς εχθρούς ή απλά αυτή η οπτική τους αγνόησε με έναν υπέροχο τρόπο. Αλλά η οπτική από το πουθενά δεν εκφράζει απαραίτητα μια κατάσταση που δεν υπάρχει.

Σύμφωνα με μια έρευνα που έκαναν οι κοινωνιολόγοι της EHESS⁵ (ως ενδεικτική θεώρηση), η κοινωνική σύνθεση των “Nuits Debout” είναι περισσότερο διαφοροποιημένη από ό,τι περιγραφόταν αρχικά: περιλαμβάνονται εκεί οι άνεργοι, οι κάτοικοι των προαστίων, εργάτες. Παρ’ όλα αυτά, η μεγάλη πλειοψηφία των συμμετεχόντων είναι απόφοιτοι πανεπιστημίων (όπως παρατηρείται και στη μελέτη και από την δική μας επίσκεψη σε ένα από τα μαζέματα τους). Αν αυτό δεν δημιουργεί παρεμβολές στο να είσαι άνεργος, τότε σίγουρα καθορίζει το συγκεκριμένο κοινωνικό προφίλ από το οποίο προέρχεται η γλώσσα της γενικότερης κοινωνίας, των “Κοινών”, της δικαιοσύνης και της αδικίας. Οι μεσο-αστοί απόφοιτοι των πανεπιστημίων, βρίσκοντας τους εαυτούς τους στην ζωή της κοινότητας, είναι μια ενσάρκωση της αφηρημένης νόρμας της δημοκρατικής ιδιότητας του πολίτη. Οι “Nuits Debout” ξέρουν πολύ καλά να μιλούν για τον εαυτό τους και είναι πολύ φωτογενείς στα μέσα, τα οποία μπόρεσαν να βρουν επιτέλους σε αυτούς το είδος τους. Η φράση “δεν απαιτούμε τίποτα” ήταν μια αφηρημένη γενικότητα που εμφανίζεται, και μερικές φορές δρα, ως ένας “επαναφομοιωτής” του κοινωνικά συγκεκριμένου αναβρασμού. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, τα 2/3 των συμμετεχόντων από το Παρίσι στο “Nuits Debout” δεν είχαν συμμετάσχει σε οποιαδήποτε διαδήλωση εναντίον του Εργασιακού Νόμου.

Τώρα τα αιτήματα έχουν επιστρέψει και παίζουν τον ρόλο τους αλλά πρόκειται για έναν αμφιλεγόμενο ρόλο. Εδώ είναι που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή. Η κατεύθυνση του κινήματος, και το πέρασμά του σε ένα άλλο επίπεδο, αποτελούν μια επιστροφή αλλά αυτό δεν συνιστά απαραίτητα μια αντίφαση στην εξάντληση-εξαφάνιση αυτού που θα μπορούσε να εμφανιστεί ως ένας θεμελιώδης προσδιορισμός της πρώτης φάσης του· η οποία [φάση] θα μπορούσε να περιγραφεί ως η μη-αιτηματική αφηρημένη γενικότητα με όλους τους ιδεολογικούς περιορισμούς, καθώς αυτή η γενικότητα ήταν η ίδια ιδεολογία. H υπέρβαση αυτής της αφηρημένης γενικότητας περνά μέσα από το συγκεκριμένο και αυτή τη στιγμή το συγκεκριμένο παίρνει την μορφή αιτημάτων. Πρέπει όμως να αποφύγουμε να σκεφτούμε ότι το όλον πρέπει να υπάρχει σε κάθε μέρος, ότι το όλον δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να βρίσκεται στην καρδιά κάθε κατάστασης, στην οποία εκτυλίσσεται όχι με όρους ισχύος αλλά με όρους πράξεων. Θα περάσουμε από μια αφηρημένη γενικότητα σε μια “εκφραστική ολότητα”, η ολότητα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής εκφράζει τον εαυτό της σε μια ιεραρχική δομή με θεμελιώδεις προσδιορισμούς και δεσπόζουσες δυνάμεις, τις οποίες καθορίζουν αυτοί οι προσδιορισμοί (δεν είναι αδύνατον ότι ο θεωρητικός στοχασμός, ακόμα και ο πολύ αφηρημένος, θα μπορούσε να είναι χρήσιμος). Είναι με αυτόν τον τρόπο που η “διάσχιση” του γυάλινου φράγματος εμφανίζεται ως καθοριστικό στοιχείο άσχετα από το ποια είναι η γενική κίνηση των αγώνων.

Το ανήκειν στην τάξη ως ένας εξωτερικός περιορισμός είναι μια κατάσταση, μια έξαρση εντός της ταξικής πάλης, στην οποία το συγκεκριμένο και το αίτημα είναι παρόντα και παίζουν τον ρόλο τους. Αυτή η κατάσταση, και αυτή η έξαρση, είναι ένα αποτέλεσμα συγκεκριμένων δυνάμεων και εξαρτώνται από την σχέση ανάμεσα στην πρακτική του προλεταριάτου και την πρακτική του Κράτους και της κυρίαρχης τάξης. Έτσι που για να πάρει αυτή η πρακτική μια μορφή, την πρακτική των αιτημάτων, θα πρέπει ήδη να χρησιμοποιηθεί η διάσχιση του γυάλινου φράγματος ώστε το αίτημα να γίνει μια σειρά ρηγματώσεων. Αυτές οι ρηγματώσεις μπορούν να ειδωθούν από τον ατρόμητο τρόπο με τον οποίο κάποιοι ρίχνονται σε μειοψηφικές δράσεις, με μπλοκαρίσματα που πηγαίνουν πέρα από τον τομέα τους ή ένα συγκεκριμένο επάγγελμα, από την επιθυμία να απεργήσουν σε μια ολόκληρη ομάδα τοπικών επιχειρήσεων, από το “πορώδες” των ορίων ανάμεσα στις στιβαρές πορείες των συνδικάτων και τις “άτυπες πορείες”⁶, από την μη περιθωριοποίηση των πορειών και των ξεσπασμάτων από τους αποκαλούμενους “αλήτες” (casseurs⁷), καθώς και με την σχέση αλληλεπικάλυψης που ενώνει όλα τα επίπεδα των αγώνων. Η αλληλοπλοκή όλων των αιτημάτων έχει σαν αποτέλεσμα να τίθεται σε αμφισβήτηση Το Αίτημα.

Πάνω σε αυτή τη βάση, εκτυλίσσεται, μέσα στις συνθήκες της εμφάνισης της πραγμάτωσης του ταξικού ανήκειν ως ενός εξωτερικού περιορισμού, μια “διαλεκτική” (αν και φευγαλέα) ανάμεσα στα αιτήματα και τις αντιδράσεις της κυρίαρχης τάξης. Το σημάδι της εμφάνισής της [της διαλεκτικής] θα γινόταν (πέρα από τις απεργίες και τα ξεσπάσματα) ένα σύνολο πρακτικών που θα τροποποιούσε την χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών, των διυλιστηρίων κ.λπ. με σκοπό την επέκταση και και την τροποποίηση των αγώνων που είναι ήδη σε εξέλιξη· πέρα από κάθε διαχειριστική ανησυχία καθώς και πέρα από οποιαδήποτε συγκεκριμένα αιτήματα. Αυτή η “ιδιοποίηση” των εργαλείων αγώνα δεν είναι μια μορφή ιδιοκτησίας. Η “ιδιοποίηση” αυτή δεν είναι ποτέ μια δραστηριότητα που θεσμοποιεί τον εαυτό της, μάλλον εμπίπτει στον κοινοτιστικό ορισμό της χρήσης του.

Οι πρακτικές δυνατότητες μιας τέτοιας κατάστασης πρέπει να φωτίζουν, στη “διάσχιση” του γυάλινου φράγματος, τις ρηγματώσεις, και στην συνέχεια, μια καταβύθιση σε αυτά τα αιτήματα, επειδή είναι αυτά τα αιτήματα που εκκίνησαν για μια ακόμα φορά το κίνημα. Πρέπει, αναδεικνύοντας και υπογραμμίζοντας με έντονο τρόπο, να εργαστούμε για την εμφάνιση της απουσίας άλλων ρηγματώσεων εντός των αιτημάτων που διατυπώνονται, συμπεριλαμβανομένων της ασθενούς επιβεβαίωσης των αυτόνομων γυναικών εντός του κινήματος καθώς και της ημι-απουσίας οποιασδήποτε συζήτησης για την φυλετικοποίηση της εργασίας στην καθημερινή της ύπαρξης, υπό το κεφάλαιο και τον κόσμο του. Η ανάδειξη της αδυναμίας ή της απουσίας αυτών των ρηγματώσεων εντός των διατυπωμένων αιτημάτων σημαίνει ήδη την ανάδειξη της παρούσας αστάθειας επειδή η σύγκλιση δεν είναι απαραίτητα (δυστυχώς, ίσως) η λεωφόρος που οδηγεί το προλεταριάτο να αμφισβητήσει την ίδια την ύπαρξή του και την αντίφασή του εντός του κεφαλαίου. Με αυτή την έννοια, το κάλεσμα για ή ακόμα η πραγματοποίηση μιας “Γενικής Απεργίας” θα μπορούσε να είναι τόσο αμφιλεγόμενη όσο οποιαδήποτε σύγκλιση.

Εισάγοντας και αναδεικνύοντας την σχέση αυτών των ρηγματώσεων με τις πρακτικές της κυρίαρχης τάξης, θα πρέπει να στοιχηματίσουμε στην αδιαλλαξία αυτής της τάξης. Αντιμέτωπη με τα επαπειλούμενα μπλοκαρίσματα και απεργίες στα διυλιστήρια, η Total S.A (Γαλλική πολυεθνική με ολοκληρωμένες εργασίες πετρελαίου και αερίου) ανακοίνωσε ότι θα αναθεωρήσει τις επενδύσεις της στην Γαλλία. Υπάρχω; Είμαι απαραίτητος ως ένας εργάτης της Total ή όχι; – αυτές θα μπορούσαν να είναι οι σκέψεις ενός εργάτη στο Fos-Sur-Mer. Θα πρέπει να στοιχηματίσουμε εξίσου και στην συγκεκριμένη κρίση του Γαλλικού Κράτους, που έχει γίνει ένας “φουσκωμένος ασκός”. Είναι επίσης εντός της σχέσης της καπιταλιστικής τάξης με το Κράτος της που βρίσκεται η διακήρυξη ότι το ανήκειν στην τάξη είναι ένας εξωτερικός περιορισμός· πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η σχέση εμπεριέχει καταστάσεις στις οποίες δημουργείται μια απόσταση ανάμεσα σε πρακτικές βασισμένες σε αιτήματα, μια απόσταση ώστε εντός της βασισμένης σε αιτήματα πρακτικής, ο φορέας, που εκφράζει τα αιτήματα, αμφισβητείται, γιατί αυτός υπάρχει μόνο εξαιτίας της τάξης που ο ίδιος βλέπει μπροστά του. Περνάμε από ένα επιβαλλόμενο αθέμιτο των αιτημάτων σε ένα διεκδικούμενο αθέμιτο, όπου ο ίδιος ο φορέας των αιτημάτων αρχίζει να διερωτάται ποιός είναι. Καθώς η τάση υπάρχει ήδη, δεν είναι αναγκαίο οι πρακτικές, που θα μπορούσαν να οικοδομήσουν αυτή την δυναμική, να αυτονομηθούν από τον λόγο της ύπαρξής τους (να δράς ως τάξη, να διεκδικείς αιτήματα) και να προσπαθούν να προλαμβάνουν την δυναμική που επιδιώκουν να οικοδομήσουν.

Όσο δε αφορά το “Nuits Debout”, είναι εμφανές ότι η γενική αλλαγή στη φύση του κινήματος, του οποίου αποτελούν μια στιγμή, είτε θα τους μετασχηματίσει είτε θα προκαλέσει την εξαφάνισή τους. Αυτό θα αποκαλύψει ακόμα πιο καθαρά πόσο ετερογενείς είναι οι συμμετέχοντες σε αυτό, στην απαίτηση να επαναδιαμορφώσουν τις θέσεις τους σχετικά με πολιτικές, δημοκρατικές, και βασισμένες στην κοινωνία των πολιτών λύσεις. Είτε αυτό θα είναι το τέλος τους είτε θα αλλάξει η κοινωνική τους σύνθεση. Η παρούσα αμφισημία των πρακτικών αιτημάτων θα πρέπει να γίνει το κεντρικό τους προνόμιο. Ή μάλλον, είτε οι συνελεύσεις τους θα περιπέσουν εντελώς σε μια αυτο-αναφορική ιδεολογία μιας Κοινότητας υπό κατασκευή (παράλληλα με την οφθαλμαπάτη των ψηφιακών συσκευών που εξασφαλίζουν την εικονική τους ύπαρξη) κάτω από το κάλυμα της ιδεολογικής επέκτασης των “κοινών”· ή θα εισέλθουν σε μια διαδικασία πολιτικής ανασυγκρότησης a la Podemos (που στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι πιθανό για την Γαλλία· ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία).

Τελειώνοντας θα επιστρέψουμε στην αρχή, καθώς πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα που τέθηκε στην εισαγωγή: η διάσχιση του γυάλινου φράγματος, που ήταν ο δρόμος μέσα από τον οποίο η πρώτη φάση του κινήματος αυτο-συστάθηκε για να βρει τις ίδιες τις συνθήκες της ύπαρξής του, ώστε για να μην είνα πλέον “στον αέρα”, μπορεί κάλλιστα να είναι και το θάψιμό του. Η εξάντληση αυτού που συνέστησε την πρώτη του φάση θα μπορούσε επίσης να το εμποδίσει να φτάσει ένα ψηλότερο επίπεδο. Τίποτα δεν είναι γραμμικό ή μονομερές, αλλά αυτά είναι τα ζητήματα και οι θέσεις που πρέπει να καθορίσουμε.

Μετάφραση: q.