Πώς η Ευρώπη εξήγαγε την μεταναστευτική της κρίση στη Βόρεια Αφρική1

των Mark Rice-Oxley και Jennifer Rankin στις Βρυξέλλες

Λιγότεροι άνθρωποι διασχίζουν τη Μεσόγειο, αλλά ως συνέπεια δημιουργήθηκε μια εφιαλτική συμφόρηση.

Κάτι συνέβη στις θανάσιμες διαδρομές των μεταναστών προς την Ευρώπη το 2017. Στέρεψαν. Όχι εντελώς αλλά αισθητά. Στο μέσο του καλοκαιριού, το αποκορύφωμα, χρονικά, των μετακινήσεων στη Μεσόγειο, ο σχετικός αριθμός μειώθηκε μέχρι και 70%.

Αυτό δεν συνέβη τυχαία. Ακόμα και πριν την μαζική άφιξη περισσότερων από ένα εκατομμύριο μεταναστών και προσφύγων στην Ευρώπη το 2015, οι ευρωπαϊκοί φορείς χάραξης πολιτικής έψαχναν απελπισμένα να βρουν λύσεις που όχι απλά θα αντιμετώπιζαν όσους είχαν ήδη έρθει στην Ευρώπη αλλά και θα απέτρεπαν άλλους από το να έρθουν.

Από το Βερολίνο μέχρι τις Βρυξέλλες είναι φανερό: δεν μπορεί να υπάρχει μια ανοιχτή πρόσκληση προς τα εκατομμύρια των δυστυχισμένων της νότιας και ανατολικής περιφέρειας της Ευρώπης.

Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να βρουν τρόπο να εξαγάγουν το πρόβλημα εκεί απ’ όπου ήρθε: κυρίως στη Βόρεια Αφρική. Τα μέσα ήταν διάφορα: η παρενόχληση ανθρωπιστικών αποστολών διάσωσης στη Μεσόγειο, προσφορά βοήθειας στις χώρες της Βόρειας Αφρικής που δεσμεύονται να αναχαιτίσουν τη “ροή” των ίδιων των ανθρώπων, χρηματοδότηση των Ηνωμένων Εθνών για τον επαναπατρισμό μεταναστών που έχουν εγκλωβιστεί στη Λιβύη και ενίσχυση της λιβυκής ακτοφυλακής.

Το αποτέλεσμα είναι η συμφόρηση της μεταναστευτικής κρίσης σε ένα μέρος του κόσμου που έχει τις λιγότερες δυνανατότητες να ανταπεξέλθει σ’ αυτήν. Επικριτές λένε ότι η Ευρώπη προσπαθεί απλά να εξαγάγει το πρόβλημα και να το περιορίσει για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, αλλά ότι αυτή η προσέγγιση δεν πρόκειται να δουλέψει.

“Δημιουργούμε χάος στην ίδια μας την αυλή και θα υπάρξει ένα μεγάλο τίμημα να πληρώσουμε αν δεν το διορθώσουμε”, είπε ένας ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος των προγραμμάτων βοήθειας, που θέλησε να μείνει ανώνυμος.

Η καινούρια σκληροπυρηνική προσέγγιση αποκρυσταλλώθηκε με το Χρηματοδοτικό Ταμείο ΕΕ-Αφρικής τον Νοέμβριο του 2015, όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρόσφεραν ένα αρχικό ποσό 2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την απέλαση ανεπιθύμητων μεταναστών και την αποτροπή ανθρώπων να φύγουν από τον τόπο τους, σε πρώτη φάση. Μοιρασμένο ανάμεσα σε 26 χώρες, το ταμείο πληρώνει για την απόκτηση δεξιοτήτων στην Αιθιοπία και προγεννητικό έλεγχο στο Νότιο Σουδάν, καθώς και παροχή βοήθειας σε μετανάστες εγκλωβισμένους στη Βόρεια Αφρική ώστε να επιστρέψουν στις χώρες τους σε εθελοντική βάση.

Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή επιτροπή έχει υπογράψει συμφωνίες για τη μετανάστευση με πέντε αφρικανικές χώρες, τον Νίγηρα, το Μαλί, τη Νιγηρία, τη Σενεγάλη και την Αιθιοπία. Αυτές οι “συμβάσεις” για το μεταναστευτικό, συνδέουν την αναπτυξιακή βοήθεια, το εμπόριο και άλλες πολιτικές της ΕΕ με την ατζέντα της ΕΕ για την επιστροφή ανεπιθύμητων μεταναστών από την Ευρώπη. Για παράδειγμα, τον πρώτο χρόνο ισχύος της σύμβασης, το Μαλί πήρε πίσω 404 άτομα που επέστρεψαν εκούσια, και δέχτηκε ευρωπαϊκή βοήθεια για να ενισχύσει τις δυνάμεις εσωτερικής ασφάλειας, τον συνοριακό έλεγχο και το χτύπημα των διακινητών.

Επικριτές λένε ότι η ΕΕ “δωροδοκεί” φτωχότερες χώρες για να κάνουν τη διαχείριση των συνόρων για την Ευρώπη. Η στρατηγική της ΕΕ στη Λιβύη αποδείχτηκε επίσης αμφιλεγόμενη, αφότου ΜΚΟ ανακάλυψαν ότι γυναίκες και παιδιά καθ’ οδόν προς την Ευρώπη είχαν χτυπηθεί, βιαστεί και αφεθεί να λιμοκτονήσουν στα “ζωντανά κολαστήρια” των κέντρων κράτησης στη Λιβύη.

Για να ανακαλύψουν περισσότερα σχετικά με τις συνέπειες αυτής της καινούριας προσέγγιση της ΕΕ, έξι ευρωπαϊκές εφημερίδες² συνασπίζονται αυτή τη βδομάδα κάνοντας ρεπορτάζ από την περιοχή. Θα διερευνήσουμε τι γίνεται στη Λιβύη, με ποιο τρόπο η συμφόρηση οδηγεί τους μετανάστες σε διαφορετικές, λιγότερο ταξιδεμένες διαδρομές – και κατά πόσον ο τρόμος στη Μεσόγειο αποτρέπει δυνάμει μετανάστες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στις νοτιότερες περιοχές.