Μια ανάλυση της κατάστασης στο Ιράν από μια αναρχική κομμουνιστική σκοπιά.
Αναδημοσίευση από το Libcom: http://libcom.org/news/iran-working-class-raises-its-head-07012018. Το πρωτότυπο άρθρο από στο: https://communistanarchism.blogspot.co.uk.
Αφότου ο “μετριοπαθής” κληρικός Χασάν Ρουχανί επανεξελέγη στις ιρανικές προεδρικές εκλογές το 2017, το καθεστώς του, που είχε προωθήσει νεοφιλελεύθερες ιδέες, συνέχισε στην ίδια πορεία. Ο τομέας της δημόσιας υγείας χτυπήθηκε τόσο πολύ που σχεδόν δεν υπάρχει πλέον, και η εξασφάλιση δουλειάς και η ασφάλεια στους χώρους εργασίας έχουν εξαφανιστεί. Πολλές δουλειές είναι τώρα επισφαλείς (συμβάσεις μικρής διάρκειας κ.λπ) ενώ οι επαγγελματίες γιατροί, τεχνικοί κ.λπ, έχουν δεί τα στάνταρ της διαβίωσής τους να πέφτουν δραστικά. Ενώ η πρωτεύουσα Τεχεράνη έχει αφεθεί να αναπτύσσεται, πολλές μεγάλες και μικρές πόλεις στην περιφέρεια έχουν δει τις συνθήκες να χειροτετεύουν, και το ίδιο ισχύει για τις παροχές/φροντίδα στις διάφορες εθνοτικές ομάδες εντός του Ιράν.
Πολύς κόσμος έχει αναγκαστεί να περικόψει δραστικά τις αγορές τροφίμων που προηγουμένως θεωρούνταν ουσίωδη (γαλακτοκομικά και κρεατικά). Η ανεργία αυξάνεται ασταμάτητα. Υπάρχει ένα ολόκληρο τμήμα των νέων που έχουν γεννηθεί τη δεκαετία του 1980, πολλοί από τους οποίους είναι απόφοιτοι των κολλεγίων και των πανεπιστημίων που δεν έχουν καταφέρει να βρουν δουλειά ή αν έχουν βρει κερδίζουν πολύ μικρούς μισθούς. Η ανεργία φτάνει το 40% και περισσότερο μεταξύ των νέων. Την περασμένη χρονιά έγινε ένας αριθμός από χαμηλών τόνων και με ελάχιστη κάλυψη διαδηλώσεων, πορειών και καθιστικών διαμαρτυριών. Αυτές περιλαμβάνανε τους οδηγούς των λεωφορείων που υποστήριζαν τις ανεξάρτητες συνδικαλιστικές οργανώσεις τους, συνταξιούχους που διαμαρτύρονταν εναντίον των αυξανόμενων επιθέσεων στα επιδόματά τους, δασκάλους και νοσηλευτές που διαμαρτύρονταν εναντίον των εργασιακών συνθηκών τους, και φοιτητές που αντιτίθενταν στην ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης.
Ο Ρουχανί προώθησε ένα καινούριο σχέδιο για απλήρωτη μαθητεία στην οποία οι φοιτητές αντιτέθηκαν έντονα. Ένας από τους ακτιβιστές ηγέτες των οδηγών λεωφορείων φυλακίστηκε και αντιμετωπίστηκε με αποκρουστικό τρόπο.
Η κατάσταση επιβαρύνθηκε με τον σεισμό της 12ης Νοεμβρίου. Αυτοί που επέζησαν αντιμετωπίστηκαν με περιφρόνηση από τους αξιωματούχους, γεγονός που μετέφερε ένα κύμα διάχυτης αηδίας/αποδοκιμασίας ανάμεσα στον ιρανικό πληθυσμό. Η κατάσταση επιδεινώθηκε περισσότερο με την ανακοίνωση του ετήσιου προϋπολογισμού από το καθεστώς Ρουχανί. Οι ζημιές από τους σεισμούς ανέρχοντας στα 600 εκατομμύρια δολλάρια αλλά η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να παράσχει ένα πρόγραμμα ανοικοδόμησης, αφήνοντας αυτό το καθήκον στις ατομικές δωρεές! Από την άλλη, διάφορες υπηρεσίες προπαγάνδας του καθεστώτος έλαβαν ένα κονδύλι 1,5 δισεκατομμυρίου δολλαρίων. Οι τιμές των καυσίμων αυξήθηκαν κατά 50%. Καμμιά χρηματοδότησε δεν δόθηκε για κρατικά προγράμματα κατασκευών.
Επιπρόσθετα, υπήρχε μια αυξανόμενη επίγνωση μιας εκτεταμένης διαφθοράς και καταχρήσεων μεταξύ των αξιωματούχων του καθεστώτος.
Τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο με την πρώτη διαμαρτυρία στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράν, την Mashdad, στις 28 Δεκεμβρίου. Η πόλη είναι ένα προπύργιο των μουλάδων και ένας φορολογικός παράδεισος για τους υπαλλήλους/λειτουργούς του καθεστώτος. Την ίδια στιγμή η πόλη έχει δει μια τεράστια αύξηση των περιοχών με παραγκουπόλεις.
Φαίνεται ότι η αρχική διαμαρτυρία στην Mashdad ξεκίνησε από φονταμενταλιστές αντιτιθέμενους στη “μεταρρυθμιστική” γραμμή του Ρουχανί – με άλλα λόγια σαν αντίθεση στο άνοιγμα του Ιράν στις ξένες επενδύσεις και σε μια συγκριτικά ηπιότερη γραμμή απέναντι στη Δύση. Όμως, σύντομα οι διαμαρτυρίες απλώθηκαν σε άλλες μεγαλύτερες και μικρότερες πόλεις και πήραν έναν διαφορετικό χαρακτήρα. Πολύ έντονα συμμετείχαν στις πορείς πολλοί νέοι, αυτοί με ηλικίες μεταξύ των 15 και 30, που δεν έχουν δουλειά ή προοπτικές δουλειάς ή δουλεύουν σε συνθήκες επισφάλειας. Οι διαμαρτυρίες επικεντρώθηκαν στις οικονομικές συνθήκες, τη διαφθορά της ελίτ και τον προϋπολογισμό. Αρχικά συνθήματα όπως “Κάτω η ακρίβεια!” σύντομα συμπληρώθηκαν με άλλα όπως “Κάτω ο δικτάτορας” και “Θάνατος στον Χαμενεΐ” – ο Αλί Χαμενεΐ είναι ο Ανώτατος ηγέτης του Ιράν. Επιπλέον, πολλοί προβληματίζονται και ανησυχούν με τημ στρατιωτική εμπλοκή του καθεστώτος στη Συρία και το Ιράκ. Η προσπάθεια αυτή του καθεστώτος να αυξήσει την επιρροή του στην περιοχή έχει σαν αποτέλεσμα έναν αυξανόμενο θυμό όχι μόνο σε σχέση με τις ζωές που χάνονται στις περιπέτειες αυτές αλλά και για τα τεράστια ποσά που σπαταλιούνται σε πολέμους ενώ η φτώχεια και η ανεργία αυξάνονται δραματικά στην ίδια τη χώρα. Αυτό έδωσε ακόμα ένα σύνθημα που φωναζόταν στους δρόμους: “Ξεχάστη τη Συρία – σκεφτείτε εμας”.
Ένας άλλος παράγοντας που παίζει ρόλο είναι η απειλή της κλιματικής αλλαγής με την ξηρασία να πλήττει άγρια τις καλλιέργειες. Πριν από δυο καλοκαίρια, η πετρελαιοπαραγωγός πόλη της Bandar-e Mahshahr είχε την εμπειρία θερμοκρασιών που έφτασαν τους 73 (!) βαθμούς Κελσίου. Προβλέπεται ότι αν οι παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα δεν μειωθούν δραστικά μέχρι το 2070 ο Περσικός κόλπος μπορεί να έχει τέτοιες θερμοκρασίες που να είναι αδύνατον να επιβιώσουν οι άνθρωποι.
Αλλά οι διαμαρτυρίες είναι διάτρητες από αντιφάσεις με τους πολιτικούς να προωθούν την αστική δημοκρατία σε μια προσπάθεια να σφετεριστούν τις διαμαρτυρίες, καθώς και υποστηρικτές του εκθρονισμένου Σάχη και διάφορων άλλων αντιδραστικών θρησκευτικών ρευμάτων. Σε αυτό αντιτέθηκε μεγάλο μέρος της νεολαίας που συμμετείχε στις πορείες. Αντιδραστικά συνθήματα που εμφανίστηκαν όπως: “Ούτε Γάζα, ούτε Λίβανος, θα πεθάνω μόνο για το Ιράν” ή “Είμαστε Άριοι, δεν προσκυνάμε Άραβες”, είχαν τον αντίλογο από συνθήματα όπως: “Από τη Γάζα μέχρι το Ιράν, κάτω οι εκμεταλλευτές”. Άλλα συνθήματα αναφέρονταν στον σχηματισμό λαϊκών συμβουλίων ή φέρονταν ενάντια στην ψευδοαντίθεση μεταξύ των μεταρρυθμιστικών και των φονταμενταλιστικών τάσεων του καθεστώτος.
Δεκάδες χιλιάδες έχουν πάρει μέρος τις διαδηλώσεις και τουλάχιστον 21 άτομα έχουν σκοτωθεί από τις βάναυσες δυνάμεις ασφαλείας, ενώ αρκετοί συνελλήφθησαν. Το καθεστώς ισχυρίζεται ότι νίκησε, με τον στρατηγό Mohammad Ali Jafari, ηγέτην των Φρουρών της Επανάστασης, μιας παραστριωτικής δύναμης που έχει διατηρήσει το καθεστώς στην εξουσία επί δεκαετίες, να λέει: “Σήμερα ανακοινώνουμε το τέλος της στάσης”. Όμως, έκτοτε, διαμαρτυρίες εξακολουθούν να ξεσπούν. Το καθεστώς έχει προσπαθήσει να κατηγορήσει τις διαμαρτυρίες ως κατευθυνόμενες από τις ΗΠΑ και τα φιλικά τους κράτη του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Πράγματι, ο Τραμπ μέσω του Twitter εξέφρασε την “υποστήριξή” του στους διαδηλωτές. Η ανάδυση της ιρανικής εργατικής τάξης σε όλες αυτές τις διαμαρτυρίες διαψεύδει όλες αυτές τις κατηγορίες. Ο Τραμπ φρόντισε/επέβλεψε ώστε οι πλούσιοι στις ΗΠΑ να ανταμοιφθούν με τεράστιες φορολογικές περικοπές. Το να καλυφθούν αυτές σημαίνει μια τεράστια επίθεση στη δημόσια υγεία, την κοινωνική ασφάλιση και άλλα επιδόματα πρόνοιας. Και φυσικά υπάρχουν πολλοί ισχυρισμοί για διαφθορά εναντίον του καθεστώτος Τραμπ. Πόσο διαφορετική είναι η κατάσταση των αμερικανών εργατών από αυτήν των ιρανών;
Ανάλογα και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανάχιου εγκωμίασε τους διαδηλωτές. Και πάλι, πόσο διαφορετική είναι η κατάσταση των εργατών στο ισραηλινό κράτος όταν χιλιάδες διαμαρτύρονται ενάντια στην διαφθορά της διοίκησης του Νετανάχιου την ίδια στιγμή με τις διαμαρτυρίες στο Ιράν;
‘Εχουμε επίσης “αντιιμπεριαλιστές” αριστεριστές που τσιρίζουν, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, υπονοώντας ότι οι διαμαρτυρίες χειραγωγούνται από τη ΣΙΑ, και υποστηρίζουν σιωπηλά το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν.
Όσο μας αφορά, ως αναρχικοί κομμουνιστές, υποστηρίζουμε την ανάπτυξη των διαμαρτυριών της εργατικής τάξης στο Ιράν. Η καταστολή μπορεί να σταματήσει προσωρινά αυτό το κίνημα αλλά είναι ένα σημάδι της επανεπιβεβαίωσης της τάξης καθώς οι κρίσεις συνεχίζονται σε όλους τους πολιτικούς θεσμούς σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των αριστερών κομμάτων. Η οικονομική κρίση του 2008 είχε σαν αποτέλεσμα μαζικές επιθέσεις στην εργατική τάξη σε ολόκληρο τον κόσμο, επιθέσεις στις συντάξεις και τα κοινωνικά επιδόματα, το πετσόκομα των δημοσίων υπηρεσιών, αυξανόμενες διαιρέσεις μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών και μια μόνιμη απειλή πολέμου. Τώρα οι πιέσεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα αναδυόμενες ξανά εξεγέρσεις.
Τέλος, η επανάσταση του 1979 που ανέτρεψε τον Σάχη γνώρισε τεράστιες διαδηλώσεις, την κατάληψη εργοστασίων και την ανάπτυξη εργατικών συμβουλίων. Θεωρούνταν αδύνατο ότι μια ένα τόσο βαριά εξοπλισμένο καθεστώς όπως αυτό του Σάχη, θα μπορούσε να ανατραπεί· κι όμως αυτό συνέβη. Η υπόθεση προδόθηκε από το σταλινικό κόμμα Tudeh, που είχε μεγάλη επιρροή στην εργατική τάξη. Η απόφαση του Tudeh να συμμαχήσει με τους Σιίτες κληρικούς του Αγιατολάχ Χομεϊνί επειδή θεωρήθηκε ως ένας προοδευτικός ηγέτης μιας δημοκρατικής επανάστασης, του επέτρεψε να ανέλθει στην εξουσία. Ως αποτέλεσμα, το Tudeh και όλες οι αριστερές και προοδευτικές ομάδες σίγησαν/φιμώθηκαν. Οι ισχυρές κοσμικές παραδόσεις του Ιράν καταπνίγηκαν. Ο Χομεϊνί αφομοίωσε μερικά από τα αιτήματα της επανάστασης του 1979 με μια ψευδοσοσιαλιστική ρητορική καλώντας την ίδια στιγμή για εθνική ενότητα και δημιουργώντας ψευδαισθήσεις για κοινά συμφέροντα φτωχών και πλούσιων.
Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί ήταν μισογύνης πρώτης τάξης. Ο Νόμος Οικογενειακής Προστασίας που ήταν ενεργός υπό το καθεστώς του Σάχη ανεστάλη και οι γυναίκες ήταν ακόμα μια φορά στο έλεος των αντρών μέσα στην οικογένεια. Ο ισλαμικός κώδικας ενδυμασίας επιβλήθηκε στις γυναίκες συμπεριλαμβανομένων και των μικρών κοριτσιών από την πρώτη τάξη του δημοτικού. Ενώ αρχικά προώθησε την αύξηση του πληθυσμού, το καθεστώς αντέστρεψε την πολιτική αυτή στη συνέχεια και εισήγαγε ένα εξαιρετικά πετυχημένο πρόγραμμα οικογενειακού προγραμματισμού, που είχε σαν αποτέλεσμα να είναι το Ιράν η χώρα με τον μικρότερο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού στην περιοχή. Το καθεστώς άλλαξε και πάλι την πολιτική αυτή όταν περιέκοψε τη χρηματοδότηση του προγράμματος αυτού το 2012.
Η ηλικία γάμου για τα κορίτσια μειώθηκε στην εφηβεία, την ηλικία των 9 ετών υπό τον ισλαμικό νόμο. Τιμωρία με μαστίγωμα, λιθοβολισμό και αμοιβές εγκλήματος [blood money] εισήχθησαν το 1981 για εγκλήματα όπως η μοιχεία και η παραβίαση του ισλαμικού κώδικα ενδυμασίας.
Κέντρα ημέρας που χρηματοδοτούνταν από την κυβέρνηση έκλεισαν, καθιστώντας δύσκολο [για τις γυναίκες] να παραμείνουν στη δουλειά. Οι γυναίκες είχαν παίξει έναν σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1979. Ο Χομεϊνί χρησιμοποίησε τη μέθοδο της ενσωμάτωσης [cooption] για να χαλιναγωγήσει αυτή την εξέλιξη. Το δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο διατηρήθηκε όπως και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι οπότε γυναίκες υπηρετούσαν σε κυβερνητικές θέσεις τόσο στο εθνικό όσο και στο τοπικό επίπεδο. Συχνά όμως υποβιβάζονταν ή αποπέμπονταν ή συνταξιοδοτούνταν πρώιμα από αυτές τις θέσεις.
Στη διάρκεια των πρώτων δέκα χρόνων του θεοκρατικού καθεστώτος, το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών έπεσε από το 13% του πληθυσμού στο 8.6%. Ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ σήμαινε ότι οι γυναίκες προέβαλλαν ως νοσοκόμες, γιατροί και σε άλλους υποστηρικτικούς ρόλους. Ο Ραφσαντζανί, ένας από τους θεμελιωτές του καθεστώτος, είχε την ικανότητα να κινητοποιεί τις ψήφους των γυναικών και απεικόνιζε τον εαυτό του ως έναν συγκριτικά φιλελεύθερο όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών. Ήταν αυτός που εισήγαγε το πρόγραμμα οικογενειακού προγραμματισμού.Οι πολιτικές αυτές συνεχίστηκαν και με τον επόμενο πρόεδρο Μοχάμεντ Χαταμί. Οι τάσεις αυτές αντιστράφηκαν με την άνοδο στην εξουσία του Αχμαντινεζάντ. Το πρόγραμμα οικογενειακού προγραμματισμού σταμάτησε.
Υπό τον Ρουχανί επιτράπηκε μια χαλάρωση της στάσης όσον αφορά τον κώδικα ενδυμασίας, αλλά αυτό ήταν ένα αντιστάθμισμα απλά στην κίνηση των δυνάμεων ασφαλείας να πατάξουν οποιαδήποτε ανάπτυξη του φεμινισμού. Όμως, τώρα, οι γυναίκες συμμετέχουν στις διαδηλώσεις. Μια γενναία γυναίκα έβγαλε το hijab [1] της στη διάρκεια μιας πρόσφατης διαδήλωσης και το ανέμιζε σε ένα κοντάρι διαμαρτυρόμενη έτσι για τον κώδικα ενδυμασίας. Ελπίζουμε ότι αυτό είναι ένα σημάδι των πραγμάτων που πρόκειται να έρθουν. Άλλωστε, μια πετυχημένη επανάσταση στο Ιράν εξαρτάται τελικά από τον ρόλο των γυναικώ σ’ αυτήν. Η απελευθέρωση των γυναικών πρέπει να είναι ένα από τα βασικά μοτίβα της επανάστασης αυτής. Η εξουσία των μουλάδων κράτησε για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες και στηρίζεται κυρίως στην καθυπόταξη των γυναικών και της εργατικής τάξης. Την επόμενη φορά που η εργατική τάξη θα μπει στη δράση στο Ιράν, θα πρέπει να σαρώσει τους μουλάδες, είτε αυτοί είναι “φονταμενταλιστές” είτε “μεταρρυθμιστές”.
[1] To hijab (χιτζάμπ) είναι ένα πέπλο που φοριέται από κάποιες Μουσουλμάνες στην παρουσία ενήλικων αντρών εκτός της άμεσης οικογένειας, καλύπτοντας συνήθως το κεφάλι και το στήθος.