Ας μοιραστούμε την ντροπή: ένα γράμμα από διεθνιστές στην Κίνα

Ομάδα διεθνιστών από την ηπειρωτική Κίνα1

το κείμενο σε pdf

 

Chuang: Όπως σημειώσαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας, το κινεζικό κράτος και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν λογοκρίνει κάποιο από το περιεχόμενο που ασκεί κριτική στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (αν και αυτό γίνεται με έναν ασυνεπή τρόπο, καθώς το ίδιο το κράτος δεν έχει ακόμα πάρει μια ξεκάθαρη στάση στο ζήτημα). Εν τω μεταξύ, λάβαμε το παρακάτω γράμμα από μια ανώνυμη ομάδα που αυτοονομάζεται “Κινέζοι διεθνιστές από την ενδοχώρα”. Προσφέρει μια καλή οπτική για το πώς γίνεται αντιληπτή η πρόσφατη σύγκρουση από την κινεζική αριστερά. Όπως και με άλλες μεταφράσεις που έχουμε δημοσιεύσει, η θέση που εκφράζεται εδώ ανήκει στους συγγραφείς. Παρ’ όλο που είμαστε συμπαθείς προς το πνεύμα θα πρέπει να είναι καθαρό, από τη γλώσσα και τη διατύπωση που χρησιμοποιείται στο κείμενο, ότι αυτή δεν είναι μια δήλωση από το Chuang και δεν θα έπρεπε να απεικονίζεται ως τέτοια. Ένας από τους στόχους μας είναι να βοηθήσουμε στην αύξηση της ορατότητας άλλων ομάδων και ατόμων στην Κίνα που καταπιάνονται με αντίστοιχες ανησυχίες, οπότε είμαστε χαρούμενοι που φιλοξενούμε το γράμμα αυτό (προχωρήστε προς το τέλος της σελίδας για το πρωτότυπο κείμενο στα Κινεζικά).

 

1.

Ως διεθνιστές, είμαστε σταθερά αντίθετοι την εισβολή της Ρωσίας, στον ίδιο βαθμό που είμαστε αντίθετοι στην απερίσκεπτη και επικίνδυνη επέκταση του ΝΑΤΟ. Αυτό που υποστηρίζουμε δεν είναι η κυβέρνηση της Ουκρανίας, αλλά το δικαίωμα του ουκρανικού λαού να είναι ελεύθερος από κάθε ιμπεριαλιστική παρέμβαση.

Ο Πούτιν υποστήριξε την ανεξαρτησία των δύο δημοκρατιών στο Ντονμπάς, ισχυριζόμενος την προστασία των ανθρώπων εκεί από την ουκρανική κυβέρνηση. Αναμφίβολα, τα τελευταία οχτώ χρόνια οι κάτοικοι του Ντονμπάς έχουν ζήσει σε έναν ατέλειωτο πόλεμο. Αυτό για το οποίο οι άνθρωποι διψούν είναι ειρήνη και όχι αυτό που κάνει ο Πούτιν, δηλαδή να επεκτείνει απεριόριστα τον πόλεμο. Δεν θα αρνηθούμε τον διωγμό των τοπικών πληθυσμών από την ουκρανική κυβέρνηση, ούτε θα αρνηθούμε την παρουσία νεο-ναζί στην Ουκρανία (όπως ακριβώς και στη Ρωσία), ούτε θα αρνηθούμε την ύπαρξη προοδευτικών, αντιφασιστικών προσπαθειών στον ένοπλο αγώνα των λαών στην περιοχή του Ντονμπάς. Αλλά αν το καθεστώς του Πούτιν εννοεί πραγματικά να προστατεύσει τους λαούς του Ντονμπάς, όπως ισχυρίζεται, θα πρέπει να τα κάνουμε εντελώς καθαρό: πόσοι από όσους αντιπροσωπεύουν τους κατοίκους του Ντονμπάς δεν έχουν πεθάνει στα χέρια των σωβινιστών της Μεγάλης Ρωσίας και του ύπουλου στρατού του Πούτιν;

Η “αποναζιστικοποίηση” της Ουκρανίας ακούγεται περισσότερο σαν ανέκδοτο, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Πούτιν και οι ακόλουθοί του έχουν υπάρξει οι πιο φανατικοί υποστηρικτές της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς την προηγούμενη δεκαετία. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το μόνο που θα κάνει θα είναι να επανενδυναμώσει τον ριζοσπαστικό εθνικισμό μέσα στη χώρα.

Ο Πούτιν θέλει να κάνει δημοφιλή την ιδέα ότι η Ουκρανία είναι μια χώρα που κατασκευάστηκε από τον Λένιν και τη Σοβιετική Ένωση. Όμως, όπως έχουν επισημάνει άλλες προοδευτικές ομάδες, ποιο έθνος-κράτος δεν είναι προϊόν κατασκευής; Στο όνομα της “αποκομμουνιστικοποίησης”, αυτό που επιθυμεί πραγματικά ο Πούτιν είναι να απαλείψει την εθνική κυριαρχία της Ουκρανίας ακόμα-ακόμα και την εθνική της ταυτότητα, συγκαλύπτοντας παράλληλα την φιλοδοξία του να ξαναχτίσει μια μονοεθνική Ρωσική αυτοκρατορία. Είναι αλήθεια ότι η Ουκρανία δεν θα είχε σχηματιστεί στα τωρινά της σύνορα χωρίς την λενινιστική αρχή της εθνικής αυτοδιάθεσης – καθώς και των αρχών της ισότητας των εθνοτήτων και της ελευθερίας της πολιτικής απόσχισης. Αλλά αυτό που ο Πούτιν δεν τολμά να παραδεχτεί είναι ότι χωρίς μια τέτοια αρχή, η Σοβιετική Ένωση δεν θα είχε κερδίσει από την αρχή την εμπιστοσύνη των δημοκρατιών που την συγκροτούσαν και ότι η 70χρονη ένωση των σοσιαλιστικών δημοκρατιών δεν θα είχε υπάρξει καθόλου.

Η ρητορική είναι υποκριτική και εύθραυστη μπροστά στις πραγματικές γεωπολιτικές δυνάμεις. Στις δεκαετίες που πέρασαν, ανησυχίες για τα “ανθρώπινα δικαιώματα” και “γενοκτονίες” χρησιμοποιούνται συχνά για να δικαιολογούν πολέμους που ξεκίνησε η Δύση. Δεν χρησιμοποίησε και η Ρωσία, φαινομενικά στην αντίπαλη πλευρά, την ίδια ακριβώς ρητορική στην περίπτωση του Ντονμπάς; Παρομοίως, για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έσπευσαν γρήγορα να επιβάλλουν κυρώσεις, με βάση ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, πού είναι οι κυρώσεις σε βάρος του Ισραήλ όταν έχει υπό κατοχή την Παλαιστίνη και έχει επιβάλει απαρτχάιντ; Πού είναι οι κυρώσεις εναντίον της Σαουδικής Αραβίας που εξακολουθεί να εισβάλει στην Υεμένη προκαλώντας μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή; Για να μην σημειώσουμε ότι πολλές αναλύσεις έχουν επισημάνει από καιρό πως οι οικονομικές κυρώσεις, ενώ μπορούν πραγματικά να αποδυναμώσουν τη δυνατότητα του ρωσικού καθεστώτος να χρηματοδοτεί την πολεμική του μηχανή, θα επιφέρουν μεγαλύτερες επιπτώσεις στον απλό λαό απ’ ό,τι στην ισχυρή ελίτ της Ρωσίας. Αυτό που είναι καθαρό είναι ότι ο δικτάτορας δεν νοιάζεται ποτέ αν ο λαός του υποφέρει.

2.

Αυτός δεν είναι ένας πόλεμος ανάμεσα στους Ρώσους και τους Ουκρανούς. Είναι ένας πόλεμος ανάμεσα στον Πούτιν και τον Μπάιντεν και τις υπερδυνάμεις πίσω από αυτούς. Είναι ένας πόλεμος που δεν θα έχει νικητή αλλά θα δημιουργήσει αμέτρητα θύματα.

Είναι ένας πόλεμος ανάμεσα σε ανθρώπους με απλή δικαιοσύνη και ένα κράτος που λατρεύει την ισχύ. Στη Ρωσία, βλέπουμε αμέτρητες αντιπολεμικές φωνές από καθημερινούς ανθρώπους. Δεν είναι ατρόμητοι. Ο καθένας έχει βαθιά επίγνωση ότι ρισκάρει να συλληφθεί επειδή κρατάει ψηλά ένα πλακάτ με το σύνθημα “Όχι στον πόλεμο”, ότι οποιαδήποτε έκφραση απόψεων που διαφωνούν με αυτές του καθεστώτος μπορεί να τον οδηγήσει στη φυλακή, ότι το καθεστώς εκμεταλλεύεται την έκτακτη κατάσταση για να εντείνει την καταστολή των αντιφρονούντων και ότι περισσότερα από 1700 άτομα συνελλήφθησαν από την αστυνομία για διαμαρτυρία την πρώτη μέρα της έναρξης της εισβολής από τον Πούτιν. Παρ’ όλα αυτά, ντροπή και οργή έχουν βγάλει αναρίθμητους Ρώσους έξω στους δρόμους, ξανά και ξανά. Οι διαμαρτυρίες ενάντια στο καθεστώς του Πούτιν δεν περιορίζονται σε αυτόν τον συγκεκριμένο πόλεμο, αν σκεφτούμε ότι ο ρωσικός λαός είχε ήδη εμπλακεί για πολλά χρόνια σε έναν αόρατο πόλεμο εναντίον της κυβέρνησής του σχετικά με την διάχυτη διαφθορά της Μόσχας, την συμπαιγνία με τους ολιγάρχες της ενέργειας, την χειραγώγηση της δημοκρατίας και την χρήση γκάνγκστερ για επιθέσεις στην αντιπολίτευση. Πόσο άτοπο είναι για ένα καθεστώς να ισχυρίζεται ότι θα σώσει ένα άλλο έθνος όταν την ίδια στιγμή καταπιέζει τον δικό του λαό;

Αυτός δεν είναι μόνο ένας πόλεμος επί του πεδίου, είναι επίσης ένας πόλεμος πληροφορίας στο διαδίκτυο. Οι άνθρωποι καταλήγουν να αντιπροσωπεύονται από τα κράτη τους και η ίδια πληροφορία ή έννοια μπορεί να έχει εντελώς αντίθετη σημασία για τα διαφορετικά στρατόπεδα, ή να βρίσκεται σε ομηρία από διαφορετικές προκαταλήψεις. Και τότε, πάνω στην φρενίτιδα και την ανησυχία, αυτές οι στρεβλωμένες ιδέες μεταφέρονται πάνω από όλα τα σύνορα με τους ανέμους του πολέμου. Ζώντας στην Κίνα, έχουμε βρεθεί σε μια παράδοξη θέση αυτού που τα κρατικά ΜΜΕ αποκαλούν ειρωνικά “γνωσιακός πόλεμος”. Η κινεζική κυβέρνηση έχει καταδικαστεί από τη διεθνή κοινότητα για την αμφιλεγόμενη στάση της: υπερασπιζόμενη την ειρήνη από την μια πλευρά, ενώ δυναμώνει τους δεσμούς της με τη Ρωσία, από την άλλη. Στο μεταξύ, κάτω από την προπαγάνδα των κυρίαρχων ΜΜΕ και την όλο και περισσότερο ισχυρή λογοκρισία εδώ και πολλά χρόνια, οι Κινέζοι πολίτες του διαδικτύου2 θεωρούνται δυστυχώς αυτή τη στιγμή από τον κόσμο ως οι μεγαλύτεροι και πιο ηχηροί υποστηρικτές του Πούτιν. Προοδευτικές αντιπολεμικές φωνές φιμώνονται και διαδηλωτές τιμωρούνται. Όντας ντροπιασμένοι, καταδικάζουμε με δύναμη την μηχανή προπαγάνδας που, για μια ακόμα φορά, “δείχνει ένα ελάφι και το αποκαλεί άλογο”. Την στιγμή που η ρωσική εισβολή είχε μόλις ξεκινήσει, η κυβέρνησή μας ήταν απασχολημένη να ασκεί διώξεις στον δικό της πληθυσμό, σε μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις κοινής γνώμης που έχει γνωρίσει η Κίνα τα πρόσφατα χρόνια. Ολόκληρο το έθνος ήταν σοκαρισμένο από τις αποκαλύψεις αναρίθμητων περιπτώσεων εμπορίου σάρκας γυναικών που είχαν βασανιστεί και αντιμετωπιστεί ως σκλάβες του σεξ επί δεκαετίες. Αυτά τα εγκλήματα είχαν εξελιχθεί σε μια κοινωνική νόρμα με την συμπαιγνία των τοπικών κυβερνήσεων.

Θα ζούμε για πολύ καιρό σε μια εποχή μετα-αλήθειας στα χρόνια που έρχονται, στην οποία συναισθηματικές διαιρέσεις θα αναλάβουν τον ρόλο της “κοινής λογικής” στη δημόσια ζωή. Συνεπώς, υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα του ουκρανικού λαού να καθορίσει την μοίρα του και το δικαίωμα του ρωσικού λαού και των άλλων λαών που ζουν κάτω από αυταρχικά καθεστώτα, να εκφράζουν τις διαφωνίες τους με την κυβέρνησή τους καθώς και να επιδεικνύουν την αλληλεγγύη τους με εκείνους που έχουν δεχτεί την εισβολή. Η “ντροπή” είναι ένα κοινό συναίσθημα που έχει εκφραστεί στη Ρωσία στις πρόσφατες αντιπολεμικές πορείες στους δρόμους και στο διαδίκτυο. Και εμείς, οι Κινέζοι διεθνιστές, μοιραζόμαστε αυτή την ντροπή.

3.

Ο ουκρανικός λαός έχει τις δικές του επιθυμίες και έχει το δικαίωμα να αποφασίσει για τη μοίρα του χωρίς καμμιά παρέμβαση από τον Δυτικό ή τον Ανατολικό ιμπεριαλισμό. Θα πρέπει να απελευθερωθεί από οποιαδήποτε ζημιά γίνεται στο όνομα της “προστασίας” ή της “διάσωσης”. Όμως, την ίδια στιγμή, πρέπει να καταλάβουμε την πολυπλοκότητα και τη βαναυσότητα της διεθνούς πολιτικής, ιδιαίτερα όταν ο ουκρανικός λαός είναι παγιδευμένος ανάμεσα σε δυο αυτοκρατορίες. Αντιμέτωπος με τον πόλεμο ενάντια στην ανθρωπότητα, την εισβολή, ακόμα και την απειλή των πυρηνικών όπλων.

Η ουδετερότητα είναι υποκριτική κάτω από τις σημερινές πιεστικές συνθήκες. Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας έχει γίνει ασταμάτητος, οπότε η αντίθεση στον πόλεμο αυτοάμυνας της Ουκρανίας θα αντέφασκε με τον ισχυρισμό των ακτιβιστών, που είναι ενάντια στον πόλεμο, να σταθούν στο πλευρό των θυμάτων. Πρέπει να σταθούμε στο πλευρό του ουκρανικού λαού που υπερασπίζεται τη χώρα του, στο πλευρό των λαών της Ρωσίας και της Λευκορωσίας που διακινδυνεύουν τις ζωές τους διαδηλώνοντας ενάντια στο κράτος τους, και στο πλευρό των ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο που διψούν για ειρήνη και καταδικάζουν τον πόλεμο. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να σεβαστεί και να ανταποκριθεί στα αιτήματα του ουκρανικού λαού και να προσφέρει πρακτική βοήθεια, και αυτό πρέπει να περιλαμβάνει και εμάς. Πιστεύουμε ότι τα Νατοϊκά στρατεύματα δεν θα αλλάξουν την κατάσταση, και το μόνο που θα κάνουν είναι να αυξήσουν την πιθανότητα ενός παγκοσμίου πολέμου – που είναι το τελευταίο πράγμα που θέλουμε να δούμε. Μοιραζόμαστε την άποψη όσων έχουν προηγηθεί από μας, αντιιμπεριαλιστών με αίσθημα υπευθυνότητας, οι οποίοι στα αντιπολεμικά κινήματα στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ δεν καλούσαν την Σοβιετική Ένωση να παρέμβει ως αντίβαρο στην ισχύ των ΗΠΑ, αλλά υποστήριξαν την παράδοση από αυτήν όπλων στην βιετναμέζικη αντίσταση. Σήμερα, υπάρχουν επίσης και κυβερνοόπλα. Ομάδες χάκερ προκαλούν διακοπές σε ιστοτόπους της ρωσικής κυβέρνησης και στα καθεστωτικά ΜΜΕ, σε δικτυακούς τόπους χαρτογράφησης, προκαλώντας παρεμβολές στην πορεία των ρωσικών στρατευμάτων στο πολεμικό πεδίο, και σε αρένες κοινής γνώμης, σε ένδειξη αλληλεγγύης στα θύματα της εισβολής. Αυτές οι προσπάθειες διαμορφώνουν από κοινού το κυβερνοέδαφος της προοδευτικής πλευράς σε αυτόν τον πόλεμο. Οι διεθνιστές έχουν ένα βασικό καθήκον να υπερασπιστούν εκείνους που σύρονται σε δίκαιους πολέμους αντίστασης για να αγωνιστούν ενάντια στους εισβολείς.

Δεν μπορείς να καταστρέψεις τη μαγεία με μαγεία. Αυτό στο οποίο καλούμε δεν είναι ένα φευγαλεό αντιπολεμικό πάθος ή ένα είδος καταύπασης πυρός, που συγκαλύπτει πιο βαθιές και αόρατες συγκρούσεις, αλλά την εγκατάλειψη των ψυχροπολεμικών λογικών και των ρητορικών θεατρινισμών. Θα πρέπει να γίνουν πρακτικές προσπάθειες για να οικοδομηθεί ξανά η ειρήνη στην Ουκρανία, και όχι μόνο σε αυτήν, και για να απορριφθούν όλες οι πολιτικές ηγεμονικής ισχύος και κρατικής ηγεμονίας, για το ξερίζωμα όλων των ψευδαισθήσεων σχετικά με τον πόλεμο.

Μια ομάδα διεθνιστών από την ηπειρωτική Κίνα

1η Μαρτίου 2022

1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://chuangcn.org/2022/03/letter-from-china-ukraine.

2 Στμ. Αποδίδουμε έτσι τον αγγλικό όρο netizens.

Βγείτε στους δρόμους ενάντια στον Πόλεμο

ένα κάλεσμα από τη Ρωσία για διαδηλώσεις ενάντια στην εισβολή στην Ουκρανία

Autonomous Action1

το κείμενο σε pdf

Το κάλεσμα που ακολουθεί εμφανίστηκε αρχικά στα Ρωσικά στο avtonom.org, την πλατφόρμα που προέκυψε από το απλωμένο σε ολόκληρη τη Ρωσία αναρχικό δίκτυο Αυτόνομη Δράση (Autonomous Action).

Οι Ρώσοι σύντροφοι αναφέρουν ότι, σύμφωνα με έναν καινούριο νόμο που ψηφίστηκε αυτή την εβδομάδα, όσοι κρίνονται ένοχοι για διάδοση παραπληροφόρησης σχετικά με την εισβολή στην Ουκρανία μπορεί να τιμωρηθούν με πολυετή φυλάκιση. Αυτό, κατά τα φαινόμενα, περιλαμβάνει όσους απλά αναφέρονται στην εισβολή ως “πόλεμο” και όχι ως μια “ειδική επιχείρηση”, όπως επιμένει ότι κάνει η κυβέρνηση του Πούτιν. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διαδηλωτές δείχνουν τεράστιο θάρρος βγαίνοντας στους δρόμους.

Η επόμενη μέρα μαζικών διαμαρτυριών έχει οριστεί για αυτήν την Κυριακή, 6 Μαρτίου. Ελπίζουμε οι προσπάθειες [των Ρώσων διαδηλωτών] να αγκαλιαστούν από διαδηλωτές σε ολόκληρο τον κόσμο, ασκώντας πίεση από όλες τις πλευρές στην ρωσική κυβέρνηση, την παγκόσμια καπιταλιστική τάξη, αυτούς που κερδοσκοπούν από τον πόλεμο και όλες εκείνες τις άλλες δυνάμεις που υποθάλπτουν την εισβολή.

Για να υποστηρίξετε τους διαδηλωτές στην Ρωσία, κάντε μια δωρεά στον Αναρχικό Μαύρο Σταυρό στην Μόσχα εδώ. Για να υποστηρίξετε τους αναρχικούς στην Ουκρανία, κάντε μια δωρεά εδώ ή εδώ. Υπάρχει επίσης μια δομή αλληλεγγύης για την υποστήριξη των προσφύγων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία.

Η Άνοιξη έρχεται: βγείτε στους δρόμους ενάντια στον Πόλεμο

Ο ρωσικός στρατός έχει εισβάλει στην Ουκρανία. Ο Πούτιν έχει χάσει τα μυαλά του και ο στρατός του βομβαρδίζει άμαχους και σκοτώνει παιδιά. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την χώρα για να ξεφύγουν από τους “ελευθερωτές” του Πούτιν.

Αρνούμαστε να υποταχθούμε στην ρωσική στατιωτική λογοκρισία. Το λέμε ανοιχτά και καθαρά: αυτός είναι πόλεμος. Αυτός είναι ένας κατακτητικός πόλεμος και ο ρωσικός στρατός τον διεξάγει. Με όπλα στα χέρια, οι Ουκρανοί υπερασπίζονται με επιτυχία τους εαυτούς τους από τους εισβολείς, αλλά εμείς, που είμαστε μέσα στη Ρωσία, δεν μπορούμε να σταθούμε μακριά από αυτά τα γεγονότα. Πρέπει να δείξουμε σε μας τους ίδιους, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, ότι είμαστε ενάντια σε αυτόν τον πόλεμο, ότι μόνο ο Πούτιν και η συμμορία του τον χρειάζονται. Το να είμαστε ενάντια στον πόλεμο είναι γνήσιος αντιφασισμός αυτήν ακριβώς την στιγμή.

Στις 6 Μαρτίου, αυτή την Κυριακή, είναι η μέρα γενικών αντιπολεμικών δράσεων στη Ρωσία. Βγείτε στην κεντρική πλατεία της πόλης σας! Ένα από τα σημεία συνάντησης στη Μόσχα είναι η Πλατεία των σιδηροδρομικών σταθμών στις 3 το μεσημέρι. Υπάρχουν επίσης συναντήσεις στις 7 το απόγευμα και σε άλλες χρονικές στιγμές. Αποφασίστε και οργανωθείτε οι ίδιοι, ενώστε τις δυνάμεις σας με τους φίλους σας. Το σημαντικό είναι να βγούμε στους δρόμους.

Οι ρωσικές αρχές αυτή τη στιγμή είναι σε πανικό. Έχουν συνειδητοποιήσει ότι χάνουν αυτόν τον πόλεμο. Αυτός είναι ο λόγος που απειλούν υστερικά διαδηλωτές ενάντια στον πόλεμοείτε με απέλαση, είτε με καταναγκαστικές απολύσεις, είτε με άμεση στρατολόγηση, είτε με φυλακή. Μην τους φοβάστε. Οι Ουκρανοί στις πόλεις τους βγαίνουν στους δρόμους με γυμνά χέρια για να διαμαρτυρηθούν εναντίον των εισβολέων. Στέκονται απέναντι σε στρατιώτες με πυροβόλα, απέναντι σε τανκ. Πώς μπορεί κανείς να φοβάται τον σκουριασμένο μηχανισμό της ρωσικής αστυνομίας;

Απαιτούμε έναν άμεσο τερματισμό του πολέμου. Απαιτούμε την άμεση και άνευ όρων απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Αυτή είναι η βασική συνθήκη για οποιαδήποτε περαιτέρω δράση: η επιθετικότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας πρέπει να σταματήσει. Πρέπει να σταματήσουμε τις σφαγές των ανθρώπων. Ναι, ο Πούτιν δεν μας ρώτησε όταν σχεδίασε αυτή την εισβολή – αλλά δεν τον σταματήσαμε έγκαιρα. Οπότε είναι σημαντικό να το κάνουμε έστω τώρα.

Φυσικά, ο κύριος στόχος μας τώρα είναι να σταματήσουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αλλά έχουμε να πολεμήσουμε και για το μέλλον της Ρωσίας. Δεν έχει απομείνει πολύς χρόνος για αυτόν τον διαταραγμένο δικτάτορα. Ο μικρός νικηφόρος πόλεμός του δεν πήγε σύμφωνα με το σχέδιό του και τώρα η απομάκρυνσή του είναι μόνο ζήτημα χρόνου και συγκεκριμένων μέσων. Αλλά τι θα γίνει μετά, μετά τον Πούτιν;

Τα εδάφη της “Ρωσικής Ομοσπονδίας” είναι τώρα σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Η πτώση του καθεστώτος Πούτιν ίσως πυροδοτήσει τη διαδικασία της απελευθέρωσης. Σίγουρα, δεν θα οδηγήσει αμέσως στα αναρχικά ιδεώδη – αλλά τουλάχιστον η Ρωσία δεν θα είναι πλέον σε πόλεμο με τον υπόλοιπο κόσμο και με τον ίδιο τον πληθυσμό της. Σε αυτό το κύμα αλλαγών, θα υπάρχουν ευκαιρίες για σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα προς την κατεύθυνση μεγαλύτερης αποκέντρωσης – για παράδειγμα με την πλήρη κατάργηση του προεδρικού συστήματος και την μετάβαση σε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία, κάτι για το οποίο μιλάμε εδώ και πολύ καιρό.

Όμως, υπάρχει και μια άλλη πιθανότητα στο “τι θα ακολουθήσει” μετά τον Πούτιν: να μετασχηματιστεί το καθεστώς σε ένα καθεστώς “χρυσαλλίδα”, σε ένα ακόμα πιο αυταρχικό καθεστώς – το πλήρες κλείσιμο όλων των συνόρων και την παύση των διεθνών σχέσεων. Το μπλοκάρισμα του μισού Διαδικτύου σήμερα στη Ρωσία είναι μόνο το πρώτο σημάδι. Δεν θα έχουν απομείνει πλέον οποιεσδήποτε δυνάμεις για επιθετικούς πολέμους, αλλά αυτό δεν θα κάνει τα πράγματα ευκολότερα για τους κατοίκους: θα βρεθούν σε ένα κράτος που θα θυμίζει αυτό της Βόρειας Κορέας. Και δεν υπάρχει κανένα απολύτως αναρχικό κίνημα στη Βόρεια Κορέα. Κανένα.

Τώρα, στις επόμενες μέρες και εβδομάδες, έχουμε όλοι ένα μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας. Το αυταρχικό καθεστώς του Πούτιν έχει κάνει ένα μοιραίο λάθος και παραπαίει. Αν ο ψυχοπαθής στο Κρεμλίνο δεν πατήσει το πυρηνικό κουμπί, δεν θα ζήσει για πολύ. Και τώρα όλα εξαρτώνται από εμάς, τους κατοίκους της Ρωσίας. Αν παραμείνουμε σιωπηλοί, τότε η ατζέντα θα βρεθεί γρήγορα στον έλεγχο απομονωτιστών και συντηρητικών, που αποτελούν την πλειοψηφία στα ανώτερα στρώματα της εξουσίας. Αλλά αν είμαστε ενεργοί, θα νικήσουμε. Ένας σκουριασμένος Λεβιάθαν δεν χρειάζεται παρά να τον σπρώξουμε για να σωριαστεί σε σκόνη.

Βγείτε στους δρόμους στις 6 Μαρτίου. Αν δεν μπορείτε να βγείτε έξω στις 6 Μαρτίου, βγείτε μιαν άλλη μέρα. Αν δεν μπορείτε να βγείτε καθόλου, διαμαρτυρηθείτε κατά του πολέμου με άλλους τρόπους: μοιράστε φυλλάδια και αφίσες, κολλήστε αυτοκόλλητα, γράψτε “Όχι πόλεμος” στις ιατρικές μάσκες, κρεμάστε πόστερ από τα μπαλκόνια. Τέλος, μιλήστε με ανθρώπους. Αυτό είναι τώρα πιο σημαντικό από τις σπουδές, πιο σημαντικό από τη δουλειά, πιο σημαντικό από οτιδήποτε στον κόσμο. Τώρα αποφασίζεται η μοίρα όχι μόνο της Ουκρανίας αλλά και της Ρωσίας. Καθορίζεται το μέλλον μας – και μόνο εμείς θα είμαστε υπεύθυνοι για το ποιο θα είναι αυτό.

 

Ο Χειμώνας τελειώνει. Η Άνοιξη έρχεται.

Αυτόνομη Δράση

“Αν θες ειρήνη, προετοιμάσου για πόλεμο” (Ρωσία, Ουκρανία, NATO, ΕΕ)

Gruppen Gegen Kapital Und Nation1

 

το κείμενο σε pdf

 

Το παρόν κείμενο είναι μια μετάφραση του “Si vis pacem para bellum – Wer Frieden will rüste sich zum Krieg2 (Platon, Cicero, Russland, Ukraine, NATO, EU)” που δημοσιεύτηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022.

“Αν μιλάς, δεν πυροβολείς”, λέει η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock. Μπορεί να καθησυχάζεται κανείς από αυτό, μιας και σπάνια έχουν υπάρξει τόσες υψηλού επιπέδου συναντήσεις και τηλεδιασκέψεις ηγετών κρατών από ολόκληρο τον κόσμο όπως την άνοιξη του 2022. Όμως, η σύνδεση ανάμεσα στη διπλωματία και τον πόλεμο είναι μάλλον διαφορετική από αυτό που οι επικεφαλείς (κύριοι και κυρίες) του πολέμου ισχυρίζονται. Διπλωματικά, λένε ο ένας στον άλλον αυτό που θέλουν και καθορίζουν “κόκκινες γραμμές” που, αν ξεπεραστούν, τότε είναι πρόθυμοι να κηρύξουν πόλεμο.

Το παρόν κείμενο αφορά τους λόγους που η Ρωσία, η Ουκρανία και οι χώρες του ΝΑΤΟ “ανεβάζουν στροφές” προετοιμαζόμενες για πόλεμο. Για να το δούμε αυτό, δεν χρειάζεται να ψάξουμε για κρυφά συμφέροντα που εργάζονται μυστικά πίσω από το προσκήνιο, αλλά μπορούμε να στηριχτούμε αποκλειστικά στις επίσημες ανακοινώσεις. Μας δίνουν όλα όσα χρειαζόμαστε για να καταλάβουμε τους λόγους που έχουν. Φυσικά, πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα σε αυτά που οι ηγέτες των κρατών επικοινωνούν μεταξύ τους και αυτά που ανακοινώνονται κυρίως προς τους ίδιους τους πληθυσμούς τους. Ότι η αντίπαλη πλευρά λέει ψέμματα, εξαπατά, είναι ο μοναδικός επιτιθέμενος και, συνεπώς, απλά “σατανική”, είναι αυτό που καθένας ακούει στην εγχώρια προπαγάνδα. Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν μας λέει τίποτα για τον πόλεμο, εκτός από το ότι το δικό μας κράτος είναι “καλό” και ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο από το να “αντιδράσει” με προετοιμασίες ακόμα και πράξεις πολέμου, παρ’ όλο που πραγματικά δεν το θέλει. Για πολύ κόσμο, αυτοί είναι ηθικοί λόγοι για να “κάνουν τον σταυρό” τους για το κράτος τους, να δαιμονοποιήσουν το άλλο, να δεχτούν εκούσια τις επερχόμενες οικονομικές δυσκολίες ή να προσφέρουν τον εαυτό τους ως κρέας για τα κανόνια.

Το παρόν κείμενο ασχολείται περιθωριακά μόνο με αυτές τις δικαιολογήσεις του πολέμου. Εδώ σας ζητάμε απλά να αναβάλλετε για λίγα λεπτά το ερώτημα ποιος είναι καλός ή κακός και απλά να αναρωτηθείτε: Τι συμβαίνει; Μετά από αυτό, μπορείτε να επιστρέψετε στα ερωτήματα ποιον να υποστηρίξετε – και εμείς, θα κάνουμε ένα spoiler εδώ, προτείνουμε: Κανέναν.

Τι απαιτεί η Ρωσία, τι απαιτεί η “Δύση”;

Οι πρωταγωνιστές λένε μεταξύ τους τι θέλει ο καθένας από τον άλλον. Οι απαιτήσεις, και οι απαντήσεις σε αυτές, καταγράφονται σε μια λίστα εδώ στην αρχή, πρώτον για να διαγράψουμε το εύρος όλων όσων παίζουν έναν ρόλο και, δεύτερον, για να καταστήσουμε ξεκάθαρο ότι καμμιά από αυτές τις απαιτήσεις δεν είναι καινούριες, είναι γνωστές εδώ και πολύ καιρό. Είναι σημαντικό να κάνουμε αυτή την παρατήρηση επειδή εξηγεί ότι οι δυνητικοί λόγοι για πόλεμο βρίσκονται βαθύτερα από οποιαδήποτε συγκεκριμένα γεγονότα της άνοιξης του 2022.

  1. Η Ρωσία απαιτεί:

    • Ένα τέλος στην επέκταση του NATO προς τα ανατολικά. Τουλάχιστον η Ουκρανία δεν θα πρέπει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ· αλλά αυτό αφορά επίσης τη Γεωργία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, την Σουηδία και την Φινλανδία.

    • Υλοποίηση της Συμφωνίας του Μινσκ, δηλαδή πρωτίστως: απευθείας διαπραγματεύσεις με τους αυτονομιστές και τη διασφάλιση του καθεστώτος αυτονομίας. Η Δύση πρέπει να ασκήσει πίεση στην Ουκρανία για την προώθηση αυτού του στόχου.

    • Τερματισμό του εξοπλισμού της Ουκρανίας από τις Δυτικές δυνάμεις.

    • Τερματισμό του εξοπλισμού των άλλων Ανατολικο-ευρωπαϊκών κρατών που είναι μέλη του ΝΑΤΟ και παύση των ΝΑΤΟϊκών ασκήσεων εκεί.

    • Ιδιαίτερα, τερματισμό της στάθμευσης στις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη συγκεκριμένων οπλικών συστημάτων – αίτημα που συνοδεύεται από την κατηγορία ότι η στάθμευση αυτών των συστημάτων υπονομεύει κάποιες συμφωνίες που έχουν γίνει στο παρελθόν.

Αυτά όλα συνοψίζονται στο αίτημα για εγγυήσεις ασφαλείας στην Ευρώπη και για τη Ρωσία. Επιπρόσθετα, υπάρχουν αιτήματα για ζητήματα της μορφής:

  • Απευθείας διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ (και όχι μόνο με τη Γερμανία ή τη Γαλλία).

  • Απευθείας διαπραγματεύσεις με το ΝΑΤΟ αντί, για παράδειγμα, εντός του πλαισίου του ΟΑΣΑ3.

  1. Τι απαιτεί η Δύση από τη Ρωσία ή πώς η Δύση αντιδρά στις απαιτήσεις της Ρωσίας

    • Μη τερματισμό της “πολιτικής των Ανοιχτών Θυρών”: αν ένα κράτος σκοπεύει να υποβάλλει αίτημα ή υποβάλλει αίτημα για να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ και τα μέλη του ΝΑΤΟ συμφωνούν, τότε αυτό το κράτος αποκτά την προοπτική της ένταξης.

    • Η Ρωσία θα πρέπει να αναγνωρίσει το δικαίωμα των λαών στον αυτοκαθορισμό = απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από την Κριμαία, από την Ανατολική Ουκρανία καθώς και από την Γεωργία (από την σκοπιά της Ρωσίας: από την Αμπχαζία και την Νότιο Οσσετία) και τη Μολδαβία (από την σκοπιά της Ρωσίας: από την Υπερδνειστερία).

    • Οι ρωσικές ασκήσεις κοντά στην Ανατολική Ευρώπη θα πρέπει να σταματήσουν.

    • Ιδιαίτερα, τερματισμό της στάθμευσης στα σύνορα με τις Ανατολικο-ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ συγκεκριμένων οπλικών συστημάτων – αίτημα που συνοδεύεται από την κατηγορία ότι η στάθμευση αυτών των συστημάτων υπονομεύει κάποιες συμφωνίες που έχουν γίνει στο παρελθόν.

Όπως σημειώθηκε ήδη, καμμιά από αυτές τις απαιτήσεις από τη Ρωσία ή το ΝΑΤΟ δεν είναι καινούριες. Οι αντίπαλοι τις θέτουν επίμονα ο ένας από τον άλλον επί χρόνια. Ένα πράγμα, όμως, μπορεί να έχει αλλάξει τώρα: Οι ΗΠΑ, ή μάλλον ο καινούριος πρόεδρος, μιλάει με μεγαλύτερη ευθύτητα στον Πούτιν και παίρνει το ζήτημα πιο σοβαρά – χωρίς να υπαινίσσεται κάποιον συμβιβασμό.

Όλες οι πλευρές διαβεβαιώνουν ότι δεν θέλουν πόλεμο. Αλλά οι απειλές αφθονούν.

Ρωσία: “Δεν θέλουμε πόλεμο, δεν τον χρειαζόμαστε καθόλου”.

Η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt συνοψίζει ως εξής τις δηλώσεις του Ρώσου πρέσβη στα Ηνωμένα Έθνη την 1η Φεβρουαρίου 2022:

 

“Η Ρωσία δεν θέλει να ξεκινήσει έναν πόλεμο στην Ουκρανία έστω και αν αποτύχει στις εγγυήσεις ασφαλείας που απαιτεί από το NATO και τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον πρεσβευτή της στα ΗΕ. “Μπορώ να το αποκλείσω αυτό”, είπε στην Νέα Υόρκη ο εκπρόσωπος της Ρωσίας στα ΗΕ, Vasily Nebenzua, σύμφωνα με το πρακτορεο Ιντερφάξ. Ακόμα και αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις για την ασφάλεια στην Ευρώπη, δεν θα υπάρξει ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, είπε. Ο Nebenzua είχε κατηγορήσει τις ΗΠΑ, στην συνάντηση στα ΗΕ την Δευτέρα, ότι προσπαθεί να προκαλέσει πόλεμο στην Ευρώπη. Η Ρωσία βλέπει τον εαυτό της να απειλείται από τα όπλα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και ως εκ τούτου ζητά εγγυήσεις ασφαλείας. Την ίδια ώρα, η ηγεσία της Μόσχας δεν αποκλείει την παρέμβαση στην σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία αν το Κίεβο προσπαθήσει να πάρει πίσω τις αποσχισθείσες περιοχές στο Ντονμπάς βίαια με μια στρατιωτική επιχείρηση. Η Ρωσία θα μπορούσε να εισβάλλει εκεί, επικαλούμενη το στρατιωτικό της δόγμα να προστατέψει τους πολίτες της”.

 

Ο Ρώσος πρεσβευτής στα ΗΕ δηλώνει ότι οι απαιτήσεις απέναντι στο ΝΑΤΟ δεν συνδέονται με μια απειλή πολέμου αλλά, βάζοντας ένα ΑΛΛΑ στο τέλος. Με την στρατιωτική δράση από την πλευρά του Κιέβου κατά των ανατολικών επαρχιών, η Ρωσία δίνει σίγουρα στον εαυτό της έναν μάλλον ευέλικτο λόγο για να μπει στον πόλεμο: γιατί είναι φανερό ότι η κυβέρνηση στο Κίεβο στοχεύει να πάρει πίσω τις αποσχισθείσες δημοκρατίες και για αυτόν τον λόγο αναπτύσσει τα στρατεύματά της και εξοπλίζεται. Είναι γνωστό γεγονός ότι ο πόλεμος διεξάγεται σταθερά στις γραμμές του μετώπου μέσα στην Ουκρανία.

Σε αυτή τη βάση, η Ρωσία έχει πραγματικά δηλώσει μια απειλή πολέμου. Η Ρωσία μπορεί να αποφασίσει ότι η Ουκρανία επιθυμεί να πάρει πίσω τις ανατολικές επαρχίες με πολεμικές επιχειρήσεις ανά πάσα στιγμή: αυτό είναι ένα ερώτημα που τίθεται απλά μέσα στη δική της δικαιοδοσία λήψης αποφάσεων. Η Ρωσία θα μπορούσε να το έχει εμπεδώσει αυτό σαν γεγονός εδώ και αρκετά χρόνια και θα μπορούσε εξίσου εύκολα να το εδραιώσει σήμερα όπως και σε ένα δεκαπενθήμερο ή έναν χρόνο.

Συνδέοντας τις απαιτήσεις από το ΝΑΤΟ με αυτή την περίσταση για να μπει στον πόλεμο, κάτι που μπορεί να έχει μια ευρεία ερμηνεία, η Ρωσία καθιστά καθαρό το εξής στη Δύση: αντιδράστε στις απαιτήσεις μας, διαφορετικά θα πάρουμε το ελεύθερο να αλλάξουμε αποφασιστικά την κατάσταση στην Ουκρανία όχι μόνο έμμεσα, με παραδόσεις όπλων, αλλά άμεσα με τη ρωσική στρατιωτική δύναμη.

Αν η Ρωσία αισθάνεται ότι υπάρχει εξαιρετικά μεγάλη στρατιωτική εμπλοκή από την πλευρά του Κιέβου στα σύνορα των ανατολικών επαρχιών (ή ελάχιστος σεβασμός από την πλευρά του ΝΑΤΟ για τις απαιτήσεις της), τότε έχει αρκετές επιλογές: αύξηση της ένοπλης βοήθεια στις επαρχίες αυτές, αποστολή εκεί μισθοφόρων ή ακόμα και δικών της στρατιωτών. Αν, με τη σειρά του, το Κίεβο χρησιμοποιούσε αυτές τις ενέργειες ως λόγο για εντατικοποίηση της στρατιωτικής του δράσης, η Ρωσία θα μπορούσε τότε να διεξάγει πόλεμο στη δυτική Ουκρανία (ή να αποτρέψει στρατιωτικά την κυβέρνηση στο Κίεβο να μετακινήσει στρατεύματα), όχι για να προσαρτήσει ολόκληρη την Ουκρανία αλλά για να οριστικοποιήσει την de facto απόσχιση των ανατολικών επαρχιών.

Εναλλακτικά: να μην κάνει απολύτως τίποτα, να τελειώσει τις μαζικές ασκήσεις γύρω από την Ουκρανία, και στη συνέχεια να τις επαναλάβει απλά σε τρεις ή έξι μήνες. Με αυτόν τον τρόπο, η Ρωσία θα μπορεί να κρατά το ΝΑΤΟ σε επιφυλακή, αλλά παρ’ όλα αυτά να μπορεί να κάνει την μετάβαση σε οποιαδήποτε στιγμή, ή απλά να υποθέσει ότι οι απειλές της κλιμακώνουν τις διαφορές συμφερόντων εντός του ΝΑΤΟ – περισσότερα για αυτό σε λίγο.

NATO: “δεν επιδιώκει σύγκρουση”.

Λοιπόν, ούτε το NATO θέλει έναν πόλεμο, αλλά θέλει και να “υπερασπιστεί” πολλά, και αυτό με μια καθαρή ορμή προς τα μπρος. Εδώ, όμως, οι θέσεις μέσα στο ΝΑΤΟ διαφέρουν λίγο.

Κανείς δεν θέλει να επιτεθεί στη Ρωσία τώρα. Αλλά οι ΗΠΑ, η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες εργάζονται σκληρά για να επανεξοπλίσουν την Ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των νέων χωρών του NATO ώστε σε κάποιο σημείο να απεμπλακούν από το πυρηνικό αδιέξοδο με τη Ρωσία και να διεξάγουν έναν πόλεμο μαζί της που να μπορεί ρεαλιστικά να κερδηθεί με τη βοήθεια ανώτερων οπλικών συστημάτων και χωρίς τεράστιες παράπλευρες απώλειες. Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη εργάζονται για αυτό, αλλά κάποια έχοντας το πόδι στο φρένο – περισσότερα επ’ αυτού σε λίγο.

Η Ουκρανία είναι ευτυχής να επανεξοπλιστεί από τους νατοϊκούς συνεταίρους που ελπίζει να αποκτήσει. Οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και οι Βαλτικές χώρες ανυπομονούν να συμμορφωθούν. Άλλες χώρες είναι πιο προσεκτικές – και πάλι, δείτε παρακάτω.

Αλλά η θέση του ΝΑΤΟ είναι σαφής: δεν θα παρέμβει άμεσα για να υποστηρίξει την Ουκρανία στην περίπτωση στρατιωτικής δράσης από τη Ρωσία. Αν η Ουκρανία γινόταν τώρα ένα μεγαλύτερο πεδίο μάχης, από ό,τι είναι ήδη, τότε μόνο για ένα πράγμα υπάρχει υπόσχεση: σκληρές οικονομικές κυρώσεις κατα της Ρωσίας μέχρι και το σημείο της απειλής της “ατομικής βόμβας” της οικονομικής πολιτικής: τον αποκλεισμό από το σύστημα SWIFT, δηλαδή αποκλεισμό από το διεθνές σύστημα πληρωμών που βασίζεται στις Βρυξέλλες μέσω του οποίου διενεργούνται όλες οι μεταφορές των ιδιωτικών τραπεζών παγκοσμίως. Η Ρωσία θα αποκλειόταν άμεσα από κάθε διεθνές εμπόριο.

Σχετικά με τις οικονομικές κυρώσεις, είναι πάνω απ’ όλα η ίδια η Ευρώπη που καλείται να τις πάρει και στη συνέχεια επηρεάζεται. Από αυτή την άποψη, μερικά κράτη είναι κάπως διστακτικά, ιδιαίτερα η Γερμανία με το πρότζεκτ της για τον αγωγό Nord Stream 2. Πολλά περιστρέφονται γύρω από την πειθάρχηση αυτών των νατοϊκών εταίρων από τις ΗΠΑ, με τους νεώτερους Ευρωπαίους συμμάχους της να πανηγυρίζουν.

Το NATO απαντά στις απαιτήσεις της Ρωσίας να “σταματήσει να εξοπλίζει την Ανατολική Ευρώπη” με μια ενωμένη και επιδεικτική επιπρόσθετη ανάπτυξη στρατευμάτων σε αυτές τις περιοχές. Σχεδόν όλες οι δυνάμεις είναι δεσμευμένες σε αυτό.

Για ποιο είδος ειρήνης είναι όλες οι πλευρές προετοιμασμένες να κηρύξουν πόλεμο ή, αυτή τη στιγμή, να αφήσουν την Ουκρανία να κηρύξει;

Τόσο η Ρωσία όσο και το NATO δεν νοιάζονται για τίποτα λιγότερο από την διατήρηση της ειρηνικής τάξης στην Ευρώπη. Αμφότερες οι πλευρές εξισώνουν αυτή την τάξη με μια “αρχιτεκτονική ασφαλείας”. Η ειρήνη μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν η στρατιωτική δύναμη που θα κινητοποιηθεί από όλες τις πλευρές έχει συνταχθεί όπως πρέπει και έχει αναπτυχθεί σωστά. Εδώ, αυτό που είναι “σωστό” είναι ζήτημα διαφορετικών θέσεων βασισμένων σε εθνικά συμφέροντα. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές αρχής ανάμεσα στη Ρωσία και το NATO, αλλά επίσης και μεταξύ των ίδιων των χωρών του NATO.

Αρκετοί από τους πρόσφατους πολέμους έχουν νομιμοποιηθεί από τη Δύση στη βάση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη λογική ότι μερικοί λαοί πρέπει να υποστηριχθούν και να τους υπερασπιστούμε απέναντι σε έναν δικτάτορα ή ένα άδικο καθεστώς. Απέναντι στους πολέμους αυτούς, η Ρωσία είχε πάντα στηρίξει το δικαίωμα των λαών στον αυτοκαθορισμό (Γιουγκοσλαβία, Συρία). Στη μάχη για την νομιμοποίηση σχετικά με την τρέχουσα τάξη ειρήνης στην Ευρώπη, το ΝΑΤΟ, από την άλλη, αναδεικνύει το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση όταν αυτοί απαιτούν από τη Ρωσία να σεβαστεί τις αποφάσεις των κυβερνήσεων να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα ή το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση δεν είναι άδειες φόρμουλες, είναι πραγματικά αρχές της διεθνούς παγκόσμιας τάξης. Αλλά οι διεθνείς συμφωνίες ή γίνονται σεβαστές από τα κράτη ή όχι. Στο τέλος, εξαρτάται από την οικονομική και στρατιωτική δύναμη των εμπλεκομένων κρατών αν η μια ή η άλλη αρχή θα εφαρμοστεί. Σε κάθε περίπτωση, οι αρχές είναι κατάλληλες για να παρουσιάζεται ένας πόλεμος ως καλός ή όχι…

Όσον αφορά την τάξη στην Ευρώπη, η Ρωσία δεν συντάσσεται απαραίτητα με το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση. Σε μέρη, όπως το Μαϊντάν, όπου μια εξέγερση ανέτρεψε την παλιά κυβέρνηση, η Ρωσία δεν αναγνωρίζει την καινούρια. Δεύτερον, αρνείται ότι μια κυβέρνηση μπορεί να κάνει οτιδήποτε θέλει σε σχέση με την πολιτική ασφαλείας αν δεν λάβει υπόψιν τα συμφέροντα ασφαλείας της Ρωσίας. Έχει χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για να δημιουργήσει προβλήματα στην ειρηνική επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς στην περίπτωση της Ουκρανίας. Στη Μολδαβία και τη Γεωργία, η Ρωσία έχει επί μακρόν υποστηρίξει επαρχίες που στασιάζουν εναντίον του προσανατολισμού προς τη Δύση.

Για να ξετυλίξουμε την κατάσταση, έχει νόημα να ξεκινήσουμε από την ΕΕ.

Η ΕΕ και η ειρηνική διεύρυνση στα Ανατολικά

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης περιελάμβανε την δημιουργία πολλών νέων κρατών και την απόσπαση των κρατών του παλιού ανατολικού μπλοκ από παλιές υποχρεώσεις. Στους υπολογισμούς των διαφόρων κομμουνιστικών και των άλλων καινούριων κομμάτων, ιδιαίτερα στη Ρωσία, οι παλιοί διακρατικοί οικονομικοί κανόνες των σοσιαλιστικών χωρών (Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας – CMEA) θεωρούνταν νεκρά βάρη για τα καινούρια προγράμματα εθνικής αφύπνισης με καπιταλιστικό προσανατολισμό. Την ίδια στιγμή, οι παλιές οικονομικές αλληλεξαρτήσεις θεωρούνταν με τον τρόπο που αναμένεται από κράτη με καπιταλιστικό προσανατολισμό: ως υλικό για την απόσπαση πλεονεκτημάτων για την εθνική οικονομία, αν χρειάζεται εις βάρος των άλλων εθνών.

Αυτό, καθώς και η μεταστροφή την παλιάς σχεδιασμένης οικονομίας σε καπιταλιστική, κατέστρεψε πολλές εθνικές οικονομίες. Έχοντας μόλις εγκαθιδρυθεί ή απαλλαγεί από παλιές υποχρεώσεις, αυτά τα κράτη έγιναν καλές περιπτώσεις για το ΔΝΤ.

Τα κράτη της ΕΕ είδαν σε αυτό μια ευκαιρία. Βαθμιαία, έγινε η παρακάτω προσφορά στα κράτη σε διαδοχικά κύματα διεύρυνσης της ΕΕ: εργαστείτε ώστε να γίνετε μέλη της ΕΕ. Για να το κάνετε αυτό θα πρέπει να υιοθετήσετε όλους τους κανόνες της ΕΕ που υπάρχουν ήδη σαν ένα ολοκληρωμένο πακέτο. Αυτό έχει το πλεονέκτημα ότι κεφάλαιο από την ΕΕ (αν το θέλει) θα έρθει σε σας. Το τίμημα: πρέπει να υιοθετήσετε τους κανόνες της ΕΕ για το ελεύθερο εμπόριο και τα προϊόντα, που είναι ασύμβατοι με τις παλιές οικονομικές σχέσεις σας με τους γείτονές σας στα πιο ανατολικά. Γιατί οι χώρες που είναι μέλη της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ δεν επιτρέπεται πλέον να δημιουργούν τις δικές τους ανεξάρτητες τελωνειακές πολιτικές αλλά πρέπει να τηρούν τους δασμούς που καθορίζονται από την ΕΕ σε σχέση με τις χώρες που δεν ανήκουν σε αυτήν. Συμβιβασμοί είναι εκτός συζήτησης – “απλά” έτσι δουλεύει η ΕΕ.

Αν τα κράτη συμφωνήσουν, αυτό θα αυξήσει την πίεση στους εταίρους τους στα πιο ανατολικά. Οι τελευταίοι έχασαν άλλο ένα κομμάτι της εθνικής τους οικονομίας επειδή ο γείτονάς τους εντάθηκε στην ΕΕ οπότε οι προηγούμενοι εμπορικοί κανόνες έπαψαν να ισχύουν. Αυτή ήταν μια καλή βάση για την προσφορά της ΕΕ στους γείτονες αυτούς.

Η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ (ή η προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση) είναι αρκετά παρόμοια με αυτήν της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Αυτό είναι ένα ακόμα “πλεονέκτημα” που η ΕΕ μπορεί να βάλει στο τραπέζι ως προσφορά.

Η ελεύθερη μετακίνηση των εργατών, που κάνει την συμμετοχή στην ΕΕ δελεαστική, είναι ένα πλεονέκτημα για τις χώρες που σκέφτονται να αποκοκτήσουν τουλάχιστον ξένο συνάλλαγμα (δηλαδή παγκόσμιο χρήμα όπως το ευρώ ή το δολλάριο) μέσω των εμβασμάτων προς την πατρίδα που στέλνονται από ομοεθνείς, οι οποίοι έχουν γίνει μετανάστες εργάτες. Για πολύ κόσμο που εξαρτάται από έναν μισθό, η ελευθερία μετακίνησης μοιάζει υποσχόμενη καθώς έχουν μείνει άνεργοι εξαιτίας της μετατροπής της πραγματικά σοσιαλιστικής, σχεδιασμένης οικονομίας, σε μια οικονομία ελεύθερης αγοράς.

Μεταξύ ενός μεγάλου, τουλάχιστον, μέρους του πληθυσμού (ιδιαίτερα στους φοιτητές), η μετακίνηση χωρίς βίζα στην ΕΕ και η επιβολή συγκεκριμένων νομικών στάνταρ σε όρους ελευθερίας της έκφρασης, κατανοούνται να σημαίνουν ότι το “Πάμε στη Δύση” είναι κάτι στο οποίο αξίζει να πρσβλέπει κανείς. Αυτό το σημειώνουμε εδώ γιατί παίζει έναν ρόλο στην εξέγερση στο “Μαϊντάν”.

Ακόμα πιο ανατολικά, η ΕΕ έχει κάποια συγκεκριμένα προβλήματα με τη διαδικασία ειρηνικής κατάκτησης της Ανατολικής Ευρώπης. Στην Ουκρανία, στην Λευκορωσία, στη Δημοκρατία της Μολδαβίας και τη Γεωργία, υπάρχουν αξιοσημείωτα ποσοστά των πολιτικών ελίτ, καθώς και τμήματα του πληθυσμού, που δεν πείθονται τόσο απλά για την ένταξη στην ΕΕ. Στη Δύση, αυτό θεωρείται ως “πολιτική-τραμπάλα”. Ακόμα και αν βρίσκεται στην εξουσία μια κυβέρνηση που περιγράφεται ως “φιλοδυτική”, δεν μπορεί να φτάσει να αποφασίσει μια φιλο-ΕΕ πορεία χωρίς δισταγμούς γιατί αυτό ισοδυναμεί με την διάρρηξη των οικονομικών σχέσεων με τη Ρωσία (αυτό συμβαίνει, όπως σημειώσαμε παραπάνω, εξαιτίας της επιμονής της ΕΕ για την υιοθέτηση του συνόλου των κανόνων της, κάτι που αποκλείει κάθε συμβιβασμό). Συχνά, τα κράτη επωφελούνται ιδιαίτερα από τις συγκριτικά φτηνές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Η Ρωσία, όμως, δεν έχει να προσφέρει στις χώρες αυτές κάποιο μονοπάτι οικονομικής ανάπτυξης, οπότε οι κυβερνήσεις ελίσσονται διαρκώς μπρος και πίσω ανάμεσα στη Ρωσία και την ΕΕ σε σχέση με τα εθνικά συμφέροντά τους.

Σε αυτή τη ανάμεικτη κατάσταση, συνέβησαν λεγόμενες “λαϊκές εξεγέρσεις”, τις οποίες η Δύση αναγνώρισε ως δικαιολογημένες, τις υποστήριξε με υποδομές και, από τη στιγμή που απέκτησαν την εξουσία, με χρήματα και, τελικά, με προμήθειες όπλων.

Σε αυτές τις χώρες, η Ρωσία έχει επέμβει στρατιωτικά αρκετές φορές. Έχει υποστήριξει στρατιωτικά εκείνα τα τμήματα της χώρας που έχουν τοποθετηθεί ως πιο φιλορωσικά. Στην περίπτωση της Λευκορωσίας, η Ρωσία υποστηρίζει την κυβέρνηση.

Κάθε διεύρυνση της ΕΕ είναι μια οικονομική αφαίμαξη για τα συμφέροντα της Ρωσίας. Όλο και περισσότερα κράτη έχουν ξεφύγει από τις συνηθισμένες οικονομικές και εμπορικές σχέσεις τους. Αυτός είναι αρκετός λόγος για τη Ρωσία να απορρίψει την προς ανατολάς διεύρυνση της ΕΕ. Όμως, ένας ακόμα πιο ισχυρός λόγος για απόρριψη είναι η σύνδεση: ΕΕ=ΝΑΤΟ.

Προσφέροντας στρατιωτική υποστήριξη σε συγκεκριμένες περιοχές κρατών, η Ρωσία έχει καταστήσει έτσι ξεκάθαρο το ακόλουθο:

Η “ειρηνική” κατάκτηση της Ανατολικής Ευρώπης, που ήταν αντίθετη στα συμφέροντα της Ρωσίας, βασιζόταν, από τη μια πλευρά, στην οικονομική ανωτερότητα της ΕΕ και τις ισχυρές εθνικές της οικονομίες. Τα κράτη της ΕΕ μπορούσαν να κάνουν από κοινού οικονομικές προσφορές και να δημιουργούν δυσκολίες για άλλα κράτη, προσφορές τις οποίες τα κράτη του πρώην Ανατολικού μπλοκ δεν μπορούσαν να αρνηθούν, ενώ η Ρωσία δύσκολα μπορούσε να προσφέρει κάτι σε αντάλλαγμα εκτός από φθηνό αέριο και πετρέλαιο.

Από την άλλη, η ΕΕ, και οι υπόψήφιες για ένταξη σε αυτήν ανατολικές χώρες, δεν μπορούσαν παρά να είναι θρασείς προς την Ρωσία εξαιτίας του ανταγωνισμού των εξοπλισμών και για όσο αυτός δεν έμπαινε στο παιχνίδι. Η πρόσδεση ολόκληρων χωρών στην ΕΕ, μέσα σε μια βοή οικονομικών προσφορών και εκβιασμών, βασιζόταν πάντα στον σεβασμό της Ρωσίας στην ελευθερία ενός γειτονικού κράτους να κάνει αυτό που θέλει.

Αυτή είναι η μοναδική βάση της ειρήνης και της αρχιτεκτονικής ασφαλείας που η ΕΕ, ιδιαίτερα, θέλει στην Ευρώπη. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί η ΕΕ να ξεδιπλώσει την “μαλακή της δύναμη” με το ζόρι.

Ρωσία

Με τη Γεωργία, τη Μολδαβία, την ανατολική Ουκρανία και τελικά με την προσάρτηση της Κριμαίας, η Ρωσία έχει δείξει στην ΕΕ σε τι βασιζόταν το μονοπάτι της κατάκτησης: ειρηνική πρόοδος μπορεί να γίνει μόνο αν ο αντίπαλος ανέχεται την αυθάδεια και συγκρατείται, ώστε να αντισταθμίσει την οικονομική του κατωτερότητα με την στρατιωτική του ανωτερότητα.

Για ένα διάστημα, η Ρωσία κοίταζε απλά “με παράπονο” αλλά στη συνέχεια, με τον Πούτιν στην εξουσία, άλλαξε τη στρατηγική της. Η Ρωσία δεν έχει ένα εναλλακτικό οικονομικό μπλοκ με το οποίο θα μπορούσε μα προσδέσει την Ανατολική Ευρώπη ξανά στην ίδια. Έχει, όμως, ένα ατού στα χέρια της εξαιτίας της σοβιετικής της ιστορίας4 και από αυτό αντλεί μια διεκδίκηση: μια χώρα – όπως η Ουκρανία – δεν πρέπει να εδραιώσει τη δική της ασφάλεια σε βάρος των συμφερόντων ενός άλλου κράτους – δηλαδή της Ρωσίας.

Αυτή η αρχή είναι η ρωσική τάξη ειρήνης και αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη, και η οποία είναι διαμετρικά αντίθετη στην ευρωπαϊκή και νατοϊκή τάξη. Η Ρωσία έχει μια ρεαλιστική εκτίμηση για αυτόν με τον οποίο πρέπει να μιλήσει σχετικά: τις ΗΠΑ.

ΗΠΑ

Από την άλλη, οι ΗΠΑ επιδιώκουν μια έννοια οικονομικής πολιτικής παρόμοιας με αυτήν της ΕΕ, αλλά σε μια παγκόσμια κλίμακα: βασισμένες στην οικονομική τους δυνατότητα (ιδιαίτερα ως εκδότης του παγκόσμιου νομίσματος, του αμερικάνικου δολαρίου), κάνουν προσφορές στα κράτη του κόσμου και τα οδηγούν σε δοκιμασίες ώστε να υιοθετούν κανόνες ελεύθερου εμπορίου (οι οποίοι έχουν θεσμοθετηθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου). Οι ΗΠΑ ήταν βέβαιες ότι το παγκόσμιο εμπόριο θα μπορούσε να δημιουργήσει καλές συνθήκες ανάπτυξης για το αμερικανικό κεφάλαιο παγκοσμίως, παράγοντας έτσι αμερικανική ανωτερότητα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

Όταν κυρίαρχα κράτη σνόμπαραν, για λόγους αρχών, κάθε διάλογο για την οικονομική χρήση της επικράτειάς τους (αυτό είναι που έκανε το πρώην Ανατολικό μπλοκ), οι ΗΠΑ απειλούσαν ή προχωρούσαν σε πόλεμο για να επιβάλλουν βίαια μια αλλαγή στη λογική του κράτους εκεί. Έτσι η ακόλουθη εξίσωση έχει γίνει η λογική του κράτους για τις ΗΠΑ: για να επιβάλλουμε κανόνες στον κόσμο των κρατών, που να εξασφαλίζουν την ανωτερότητα του αμερικανικού κεφαλαίου, θα πρέπει την ίδια στιγμή να είμαστε η στρατιωτική υπερδύναμη5.

Από αυτή την άποψη, μετά την εξαφάνιση του πρώην Ανατολικού μπλοκ, υπήρχε μια εντελώς διαφορετική άποψη σχετικά με τις προσπάθειες διεύρυνσης της ΕΕ: είναι καλές επειδή βοηθούν να αποδυναμωθεί ένας μείζων παράγοντας που προκαλούσε αναστάτωση: η στρατιωτικά παγκόσμια δύναμη Ρωσία, η μοναδική χώρα προς το παρόν που έχει ακόμα τόση στρατιωτική ικανότητα ώστε ένας πόλεμος εναντίον της δεν να μην μπορεί να κερδηθεί χωρίς τεράστιες παράπλευρες ζημιές.

Υποσημείωση για τις διαφορετικές πολιτικές των Αμερικανών προέδρων

Ο Ομπάμα αποκάλεσε τη Ρωσία μια “περιφερειακή δύναμη”. Αυτή, φυσικά, δεν ήταν αληθινή δήλωση αλλά εξέφρασε έναν ισχυρισμό για το ποιο θα έπρεπε να είναι το σωστό στάτους για τη Ρωσία· ένα στάτους που θα έπρεπε να επιφέρουν οι ΗΠΑ.

Ο Τραμπ υιοθέτησε μια διαφορετική οπτική. Για αυτόν η ΕΕ, και η Γερμανία ιδιαίτερα, ήταν ένας αντίπαλος επειδή δεν θα αναπήραγαγαν την οικονομική ανωτερότητα των ΗΠΑ χωρίς δυσκολία, αντίθετα θα την υπονόμευαν. Η Γερμανία, είπε, εκμεταλλευόταν ξεδιάντροπα τους κανόνες που οι ΗΠΑ είχαν θέσει για τον εαυτό τους. Και στρατιωτικά, επίσης, η Γερμανία δεν θε συνεισέφερε τίποτα. Οπότε, ακολούθησε την παρακάτω γραμμή: ας αφήσουμε την Ευρώπη να διαχειριστεί η ίδια το άρπαγμα εδαφών προς τα ανατολικά. Δεν θα ξοδεύονται πια άλλα χρήματα των Αμερικάνων φορολογουμένων για αυτό. Τα χρήματα αυτά χρειάζονται, πρώτα απ’ όλα, στην μάχη εναντίον της Κίνας. Αυτή η γραμμή υιοθετείται σήμερα από τους Ρεπουμπλικάνους.

Φυσικά, οι στρατιωτικές δυνατότητες των ΗΠΑ έχουν επίσης αναπτυχθεί σημαντικά υπό την ηγεσία του Τραμπ, και έτσι ο Μπάιντεν μπορεί να επανφέρει στην ατζέντα την παλιά γραμμή για την Ρωσία: “To NATO παραμένει σταθερά προσηλωμένο στις θεμελιώδεις αρχές και συμφωνίες που υποτείνουν την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια6.

ΗΠΑ και ΕΕ

Η ΕΕ έχει ανάγκη το ΝΑΤΟ για το κατακτητικό πρόγραμμά της, και αυτό σημαίνει ουσιαστικά ότι χρειάζεται τις ΗΠΑ. Για το πρόγραμμα της αδιαμφισβήτητης στρατιωτικής τους ανωτερότητας, οι ΗΠΑ χρειάζονται την διεύρυνση της ΕΕ ως ένα μέσο για την αποδυνάμωση της Ρωσίας. Αυτή η ταύτιση συμφερόντων έχει ως αποτέλεσμα την κοινή παρουσία και δράση.

Παρ’ όλα αυτά, επί της αρχής, η ΕΕ είχε ανέκαθεν ως προορισμό να αποτελέσει για τα κράτη-μέλη της (ιδιαίτερα για τις κεντρικές δυνάμεις, τη Γερμανία και τη Γαλλία) μέσο για την χειραφέτησή τους, μακροπρόθεσμα, από τις ΗΠΑ. Από αυτή την άποψη, υπάρχει αυτή τη στιγμή για τη Γερμανία και τη Γαλλία μια δυσάρεστη όψη: από τη στιγμή που η διεύρυνση της ΕΕ περιλαμβάνει στρατιωτικά ζητήματα εναντίον της Ρωσίας, η δυνατότητα δράσης βρίσκεται εξ ολοκλήρου στις ΗΠΑ. Τότε είναι οι ΗΠΑ που θέτουν τον ρυθμό – αυτό ήταν αισθητό με τον Τραμπ και είναι αισθητό και τώρα με τον Μπάιντεν.

Κάτω από το κοινό σχέδιο – κανένας συμβιβασμός με τη Ρωσία όσον αφορά την προς ανατολάς διεύρυνση της ΕΕ – ελλοχεύει ο “μπελάς”: ο έλεγχος σχετικά με την κλιμάκωση με τη Ρωσία δεν είναι καθόλου σε ευρωπαϊκά χέρια.

Αυτή η αντίφαση στο σχέδιο της ΕΕ προκαλεί, τότε, σχετικές διαφωνίες στην συμμαχία του ΝΑΤΟ:

  • Ο Μακρόν λέει ότι τα συμφέροντα ασφαλείας της Ρωσίας μπορούν επίσης να γίνουν κατανοητά. Την ίδια στιγμή, η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στην Ουκρανία και δεν κουράζεται ποτέ να τονίζει ότι η Ευρώπη (υπό τη γαλλική ηγεσία) πρέπει να γίνει στρατιωτικά ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ.

  • Η Γερμανία δεν θέλει να προμηθεύσει “επιθετικά όπλα” στην Ουκρανία και θα προτιμούσε να διατηρήσει τον αγωγό Nord Stream 2 έξω από τις επαπειλούμενες οικονομικές κυρώσεις. Η ΕΕ είναι η κεντρική βάση δύναμης για την Γερμανία ως παγκόσμιας οικονομικής δύναμης. Όμως, στη Γερμανία δεν αρέσει το γεγονός ότι οι ΗΠΑ και η Γαλλία πιέζουν για την στρατιωτική εξασφάλιση της ΕΕ με τον δικό τους τρόπο, γιατί τότε η διεκδίκηση της ηγεσίας δεν θα εξαρτάται από την ίδια.

  • Οι ΗΠΑ προειδοποίησαν ήδη την προηγούμενη χρονιά για μια επικείμενη ρωσική εισβολή στην περίπτωση κάποιων ρωσικών ασκήσεων στα σύνορα με την Ουκρανία. Αυτή τη στιγμή (Ιανουάριος/Φεβρουάριος 2022) υπάρχει ένα συνεχές μπαράζ άμεσων προειδοποίησεων πολέμου. Γάλλοι και Γερμανοί πολιτικοί θεωρούν ότι αυτές είναι “υπερβολικές”, σταδιακά, όμως, αυτή η θέση υιοθετείται.

  • Κάθε γεωπολιτικό ζήτημα ανωτερότητας και υποταγής διακλαδίζεται περαιτέρω. Όταν οι ΗΠΑ παρεμβάλλονται περισσότερο, η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες βλέπουν μια ευκαιρία να ξεκαθαρίσουν στη Γερμανία και τη Γαλλία: μέσα στην ΕΕ θέλετε να είστε οι ηγεμονικές δυνάμεις, αλλά εμείς δεν το αναγνωρίζουμε αυτό επί της αρχής.

  • Η Βρετανία έχει μακροχρόνιους δεσμούς με τις ΗΠΑ, περισσότερο από όσο με τη Γερμανία και τη Γαλλία. Αυτή η θέση έχει υπάρξει ανέκαθεν μια προσπάθεια για να αλλάξει το ζήτημα της ηγεμονίας στην Ευρώπη περισσότερο σε όφελος του Ηνωμένου Βασιλείου. Με το Brexit, το ΗΒ ακολουθεί αυτή τη στρατηγική ακόμα πιο εντατικά και ενεργεί ως υποκινητής εναντίον της Ρωσίας.

Και τώρα τι;

Ρωσία, Γερμανία και ΗΠΑ είναι κράτη που αντλούν την ισχύ τους από τις εθνικές τους οικονομίες. Για να τις βελτιώσουν και να χρησιμοποιήσουν ξένες χώρες για αυτόν τον σκοπό, συνάπτουν διεθνείς συμφωνίες σε βάρος των συμφερόντων των άλλων κρατών. Συνεπώς, αυτές οι συμφωνίες (και οι αντίστοιχες συμμαχίες) θα πρέπει να διασφαλιστούν στρατιωτικά. Αυτές οι συγκρούσεις συμφερόντων φτάνουν στο επίπεδο του ανταγωνισμού των εξοπλισμών, που με τη σειρά του συνεπάγεται ότι οι στρατιωτικές συμμαχίες πρέπει να διασφαλιστούν με το ζόρι. Αυτός είναι ο γενικός λόγος για την κλιμάκωση της πολεμικής κατάστασης στην Ουκρανία. Είναι ένα θέατρο “αντιπροσώπων” για δικαιώματα στον κόσμο που τα κράτη διεκδικούν για τον εαυτό τους και ζητούν να αναγνωριστούν από τους αντιπάλους. Εδώ οι αντίπαλοι δεν διαφέρουν μεταξύ τους και η συστράτευση είναι εντελώς ανέφικτη. Από την άλλη, υπάρχουν πολλά που μπορούν να ειπωθούν εναντίον κοινωνιών που ο τρόπος παραγωγής τους απαιτεί την προσπάθεια υποταγής ξένων κρατών.

Για το φιλελεύθερο κοινό της Γερμανίας, που αυτή τη στιγμή φωνάζει ιδιαίτερα όταν έρχεται η κουβέντα στις προκλήσεις κατά της Ρωσίας και την συστράτευση με τη γερμανική οπτική, θα πρέπει να τονίσουμε για μια ακόμα φορά:

Μια γερμανική κυβέρνηση (άσχετα από τον συνασπισμό) που κομπάζει για το ότι η γερμανική οικονομία είναι για μια ακόμα φορά παγκόσμια πρωταθλήτρια, ή πρόκειται να γίνει, για το ότι έχει ή πασχίζει να έχει την τεχνολογική πρωτοκαθεδρία, που κάνει σχέδια για ολόκληρες περιοχές του κόσμου ως προμηθευτών πρώτων υλών για την καινούρια στατηγική χρήση υδρογόνου, που θέλει να θέσει το ευρώ ως παγκόσμιο χρήμα – μια τέτοια κυβέρνηση ξέρει ότι αυτό μπορεί να το πετύχει εναντίον της Κίνας και των ΗΠΑ μόνο με την ΕΕ. Η καθολικά χαίρουσα εκτίμησης πρώην Καγκελάριος Μέρκελ διακήρυξε:

“Αν αποτύχει το Ευρώ, τότε αποτυγχάνει η Ευρώπη (…) Λέω ότι θα υποστούμε καταστροφή μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Θα ζημιωθούμε με την έννοια ότι δεν θα είμασταν πλέον ένας υπολογίσιμος παράγοντας στον κόσμο (…). Αν και γινόμαστε ήδη ένα ολοένα και μικρότερο κομμάτι του κόσμου, δεν θα έχουμε πλέον την σπουδαιαότητα να αξιώνουμε οι ίδιοι αυτό που είναι σημαντικό για μας. Αυτός είναι ο λόγος που η ιδεά μιας ενωμένης Ευρώπης έχει τόσο μεγάλη σημασία”. (Ομιλία της Μέρκελ στην επετειακή τελετή για τα 70 χρόνια του CDU, 29 Ιουνίου 2015).

 

Η Μέρκελ θέλει να παραμείνει η Γερμανία ένας παράγοντας με σημασία στον κόσμο, δηλαδή μια παγκόσμια δύναμη. Για αυτήν, κάτι τέτοιο είναι εφικτό μόνο με την ΕΕ. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος που μπορεί η Γερμανία να επιβεβαιώσει τον εαυτό της. Αυτός είναι ο τρόπος που και η σημερινή κυβέρνηση βλέπει τα πράγματα. Ξέρει ότι η Γερμανία μπορεί να πετύχει με την ΕΕ μόνο με το ΝΑΤΟ. Αυτό το εθνικιστικό πρόγραμμα αγωνίζεται, φυσικά, για “ειρήνη και ελευθερία”, τι άλλο; Παγκόσμια ειρήνη για την ελευθερία του γερμανικού κράτους να διεκδικεί τα συμφέροντά του, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της γερμανικής οικονομίας να καταστήσει τον κόσμο αγορά της. Αυτό το σχέδιο περιλαμβάνει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, πόλεμο.

1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://antinational.org/en/if-you-want-peace-prepare-for-war-Ρωσία-ukraine-nato-eu. Το όνομα της ομάδας στα Ελληνικά σημαίνει: Ομάδες ενάντια στο Κεφάλαιο και το Έθνος, https://antinational.org. Tα κείμενα στα Αγγλικά: https://antinational.org/en.

2 Στμ. “Si vis pacem para bellum:Αν θες ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο, η περίφημη φράση του Βιργίλιου, διατυπωμένη και στα Γερμανικά.

3 Στμ. Ο ΟΑΣΑ, Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Organisation for Economic Co-operation and Development)

4 Είναι, βασικά, μια αντίφαση ότι μια οικονομικά αδύναμη χώρα είναι, αν είναι δυνατόν, η νούμερο 2 στρατιωτική δύναμη στον κόσμο..

5 Για το ελεύθερο εμπόριο ως ένα μέσο στα χέρια των οικονομικά ισχυρότερων κρατών και την ανάγκη για την στρατιωτική προστασίας τέτοιν κανόωνων δείτε το: “Τι είναι ο ιμπεριαλισμός;

6 Η απάντηση του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ στη Ρωσία· τελευταία πρόσβαση στις 13 Φεβρουάριος 2022.

Ουκρανία: “Αν, αν μη τι άλλο, θέλει κανείς να είναι υλιστής”

η πλήρης εκδοχή, αναθεωρημένη και επαυξημένη

Από έναν σύντροφο του Il lato Cattivo1

το κείμενο σε pdf

Για την χρησιμότητα ή την ματαιότητα των διεθνιστικών καλεσμάτων

Οι εκκλήσεις για λιποταξία, ηττοπάθεια και σαμποτάζ του πολέμου που απευθύνονται αυτές τις μέρες από πολλούς κύκλους και στις δυο πλευρές, είναι σίγουρα η μόνη βιώσιμη θέση, από την ταξική σκοπιά. Συνεπώς, είναι αξιέπαινες και αξίζει να τις μοιραστούμε – και σίγουρα πιο αξιόλογες από τον μονόπλευρο αντιιμπεριαλισμό εκείνων που αισθάνονται υποχρεωμένοι κάθε φορά να υποστηρίζουν τον “ασθενέστερο” ιμπεριαλισμό. Αυτό ισχύει, τουλάχιστον, επί της αρχής. Αλλά τέτοιες εκκλήσεις διακινδυνεύουν να είναι, επί της ουσίας, αν όχι “ιδεολογικές”, τουλάχιστον εντελώς στείρες. Για αυτό υπάρχουν βασικά δυο λόγοι, οι οποίοι που μπορούν, όμως, να συνοψιστούν σε έναν:

1. Σε αντίθεση με το 1914, δεν υπάρχει σήμερα οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα – νοούμενο ως το σύνολο των πολιτικών και συνδικαλιστικών αιτημάτων μιας εργατικής τάξης που αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως μια διακριτή κρατική οντότητα, με συμφέροντα διακριτά (τουλάχιστον εν μέρει) από αυτά των άλλων τάξεων, στο οποίο να απευθύνονται οι εκκλήσεις αυτές. Αντίθετα, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση πολύ πιο κοντινή σε αυτήν του 1939, όταν το επαναστατικό προλεταριάτο, στις χώρες που είχε κάνει φανερή την παρουσία του, είχε από καιρό ηττηθεί – με τις εξεγερτικές προσπάθειές του να έχουν κατασταλεί αιματηρά από δημοκρατικές ακόμα και σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις – και το ρεφορμιστικό εργατικό κίνημα είχε καταστραφεί (Γερμανία, Ιταλία) ή οριστικά ενσωματωθεί στο κράτος (με μερικές αξιέπαινες αλλά ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα, μα όλα, τα ιστορικά επαναστά ρεύματα έχουν ανέβει στο τραίνο του Αγγλο-ρωσικο-αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, στο όνομα της πάλης απέναντι στου φασισμού). Εκείνη την εποχή, με λίγες αξιοθαύμαστες αλλά μειοψηφικές εξαιρέσεις, όλα – πραγματικά όλα – τα ιστορικά ρεύματα του διεθνούς εργατικού κινήματος, συμπεριλαμβανομένων των αναρχικών και των Τροτσκιστών, μεταπήδησαν στο όχημα του Αγγλο-ρωσο-αμερικανικού ιμπεριαλισμού, στο όνομα της “πάλης ενάντια στον φασισμό”. Η μεγάλη διαφορά, σε σύγκριση με σήμερα, είναι όχι μόνο ότι δεν οδεύουμε προς έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο – τουλάχιστον όχι στο άμεσο μέλλον – αλλά ότι οι λόγοι για την απουσία ενός οργανωμένου εργατικού κινήματος με την “κανονική” έννοια είναι πολύ πιο “δομικοί”.

2. Ιστορικά, η μεγάλη πλειοψηφία των προλετάριων, στην περίπτωση κάθε πολεμικού τύπου σύγκρουσης, ευθυγραμμιζόταν με το εθνικό τους κεφάλαιο και το ιμπεριαλιστικό μέτωπο του οποίου ήταν μέρος (στην εποχή του ιμπεριαλισμού, κάθε εθνικό κεφάλαιο είναι δυνητικά ιμπεριαλιστικό, όπως και κάθε πόλεμος είναι εξ ορισμού ιμπεριαλιστικός). Ήταν μόνο όταν ο πόλεμος παρατεινόταν επί μακρόν – πέρα από τις προσδοκίες των ίδιων των κυβερνήσεων που τον είχαν προαγάγει – σε βαθμό που να έχει επιπτώσεις στις συνθήκες δουλειάς και ζωής, που [οι προλετάριοι] αντιτέθηκαν σε αυτόν λιγότερο ή περισσότερο σθεναρά (και αυτό όχι πάντα: σκεφτείτε την περίοδο 1943-1945, στην Ιταλία). Οι κυβερνήσεις το ξέρουν αυτό καλά και για αυτό ο ιδεώδης πόλεμος για αυτές είναι ο “κεραυνοβόλος πόλεμος” [blitzkrieg]. Κάτι που παραμένει πάντα αυτό ακριβώς, ιδεώδης.

Αν, αν μη τι άλλο, θέλει κανείς να είναι υλιστής.

Για την χρησιμότητα ή την ματαιότητα των διεθνιστικών καλεσμάτων – υστερόγραφο

“Μια τελευταία σκέψη: σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια διπλά ασύμμετρη σύγκρουση. Από τη μια πλευρα, η σύγκρουση ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία είναι ανελέητη, τόσο οικονομικά όσο και με όρους στρατιωτικής ισχύος – ένας ακόμα λόγος παραπάνω, παρεμπιπτόντως, για τους Ουκρανούς προλετάριους να λιποτακτήσουν (η πρόθεση της Δύσης να καταστήσει την Ουκρανία ένα είδος νέου Αφγανιστάν είναι προφανής, με την ελπίδα ότι η Ρωσία θα καταλήξει να βαλτώσει εκεί, παρατείνοντας έτσι την σφαγή επ’ άπειρον). Από την άλλη, η Ουκρανία αντιπροσωπεύει την αιχμή του ευρωαμερικανικού ιμπεριαλισμού, στην παρούσα ιστορική του τάση να επεκτείνει την επιρροή του προς ανατολάς, μειώνοντας τη Ρωσία σε έναν ηπιότερο ρόλο2 (διαβάστε: πολιτική του περιορισμού). Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι οι δυο χώρες που εμπλέκονται άμεσα στη σύγκρουση, η Ρωσία και η Ουκρανία, είναι τουλάχιστον σε φάση υποχώρησης στην παγκόσμια αγορά και στον διεθνή καταμερισμό εργασίας: η Ουκρανία, μετά από χρόνια μιας μεταχείρισης “δακρύων και αίματος”, επιβεβλημένης από τα πλάνα διαρθρωτικών αλλαγών του ΔΝΤ, έχει ξεπέσει στο στάτους μιας υπανάπτυκτης χώρας στον Νότο του κόσμου (κατεστραμμένη οικονομία, μισθοί φτώχειας, πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας και μετανάστευσης). Όσον αφορά τη Ρωσία, σήμερα δεν είναι κάτι παραπάνω από ένας εξαγωγέας πρώτων υλών – με την εξαίρεση των στρατιωτικών, πυρηνικών και φαρμακευτικών βιομηχανιών – στα χέρια μια ολιγαρχίας μεγιστάνων (για να μην σημειώσουμε ότι διαθέτει ένα πυρηνικό οπλοστάσιο που υστερεί μόνο μπροστά σε αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών). Σε αυτό το πλαίσιο, το να προτάσσουμε τον ντεφιτισμό, συνδεόντάς τον ακόμα-ακόμα και με μια επαναστατική προοπτική – στην αέναη και απαράλλακτη επανάληψη του προτύπου του 1917 – δεν είναι μόνο στείρο καθεαυτό, αλλά, επίσης, και λίγο γελοίο”.

Από έναν Ιταλό σύντροφο του “Il lato Cattivo”

1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: http://dndf.org/?p=19975.

2 Στμ. Στο πρωτότυπο: en réduisant la Russie à des conseils plus doux.

Ενάντια στις Προσαρτήσεις και την Αυτοκρατορική επιθετικότητα

Autonomous Action1

Χτες, στις 21 Φεβρουαρίου, έγινε μια έκτακτη συνεδρίαση του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας. Ως μέρος αυτής της θεατρικής πράξης, ο Πούτιν ανάγκασε τους πιο κοντινούς του υπηρέτες να “ζητήσουν” δημοσίως από αυτόν να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία των αυτοαποκαλούμενων “λαϊκών δημοκρατιών” του Λουγκάνσκ [ΛΔΛ, Luhansk People’s Republic [LPR]) και του Ντονέτσκ [ΛΔΝ, Donetsk People’s Republic [DPR]) στην ανατολική Ουκρανία.

Είναι αρκετά προφανές ότι αυτό είναι ένα βήμα προς την περαιτέρω προσάρτηση αυτών των περιοχών στη Ρωσία – άσχετα από το πώς θα τυποποιηθεί (ή δεν θα τυποποιηθεί) νομικά. Στην πραγματικότητα, το Κρεμλίνο σταματά να θεωρεί την ΛΔΛ και την ΛΔΝ μέρος της Ουκρανίας και τις κάνει τελικά προτεκτοράτα του. “Πρώτα η αναγνώριση της ανεξαρτησίας, μετά η προσάρτηση”: αυτή η σειρά είχε ήδη δουλέψει το 2014 στην Κριμαία. Αυτό είναι επίσης καθαρό από τις ηλίθιες επιφυλάξεις του Naryshkin στη συνάντηση αυτή του Συμβουλίου Ασφαλείας (“Ναι, υποστηρίζω την είσοδο αυτών των περιοχών στη Ρωσική Ομοσπονδία”)2. Μιας και η συνάντηση, όπως αποδείχτηκε, μεταδόθηκε μαγνητοσκοπημένη [και όχι ζωντανά], και αυτές οι “επιφυλάξεις” δεν κόπηκαν αλλά διατηρήθηκαν – ο υπαινιγμός είναι ξεκάθαρος.

Σε μια “έκκληση στον λαό” το ίδιο απόγευμα, ο Πούτιν φάνηκε να “συμφωνεί” σε αυτά τα αιτήματα και ανακοίνωσε την αναγνώριση της ΛΔΛ και της ΛΔΝ ως ανεξάρτητων κρατών. Για την ακρίβεια είπε τα εξής: “Παίρνουμε ένα μέρος του Ντονμπάς, και αν η Ουκρανία προκαλέσει προβλήματα3, τότε θα έχει αυτή την ευθύνη, δεν θα τη θεωρήσουμε καν ένα κράτος οπότε θα πάρουμε ακόμα περισσότερα”. Σύμφωνα με το διάταγμα του Πούτιν, ρωσικά στρατεύματα εισέρχονται ήδη στις περιοχές της ΛΔΛ και της ΛΔΝ. Αυτή είναι μια καθαρή κίνηση απειλής προς την υπόλοιπη Ουκρανία και ιδιαίτερα προς τα τμήματα του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ που ελέγχονται ακόμα από την Ουκρανία. Αυτή είναι η πραγματική κατοχή [με την έννοια ότι μέχρι τώρα, το Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ ήταν υπό κατοχή διά αντιπροσώπων].

Δεν θέλουμε να παλέψουμε για κανένα κράτος. Είμαστε αναρχικοί και είμαστε ενάντια σε οποιαδήποτε σύνορα ανάμεσα στα έθνη. Αλλά είμαστε ενάντια σε αυτή την προσάρτηση γιατί το μόνο που κάνει δεν είναι παρά να χαράζει καινούρια σύνορα, και η απόφαση αυτή λαμβάνεται αποκλειστικά από έναν απολυταρχικό ηγέτη – τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Είναι μια πράξη ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας από τη Ρωσία. Δεν έχουμε καμμιά αυταπάτη για το ουκρανικό κράτος, αλλά μας είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι ο βασικός επιτιθέμενος σε αυτή την ιστορία – αυτή δεν είναι μια σύγκριση μεταξύ δύο ίσων σατανικών αντιπάλων. Πρώτα απ’ όλα, αυτή είναι μια προσπάθεια από τη ρωσική αυταρχική κυβέρνηση να λύσει τα εσωτερικά της προβλήματα μέσα από έναν “μικρό νικηφόρο πόλενο και την συσσώρευση εδαφών” [μια αναφορά στον Ιβάν τον 3ο].

Είναι αρκετά πιθανό το καθεστώς του Κρεμλίνου να στήσει κάποιο είδος θεάματος με ένα “δημοψήφισμα” στα προσαρτημένα εδάφη. Τέτοιες “παραστάσεις” έχουν ήδη λάβει χώρα στην ΛΔΝ και τη ΛΔΛ το 2014 αλλά, τότε, ούτε η ίδια η Μόσχα δεν αναγνώρισε τα αποτελέσματα. Τώρα, ο Πούτιν αποφάσισε προφανώς να το αλλάξει αυτό. Φυσικά δεν μπορεί να γίνει κανένας λόγος για οποιαδήποτε “ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία” σε αυτές τις περιοχές – είναι κάτω από τον έλεγχο παραστρατιωτικών συμμοριών που εξαρτώνται απόλυτα από τη Μόσχα. Όσοι ήταν αντίθετοι σε αυτές τις συμμορίες και στην ενσωμάτωση στη Ρωσία είτε σκοτώθηκαν είτε αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Συνεπώς, οποιοδήποτε “δημοψήφισμα για την επιστροφή του Ντονμπάς, σαν την επιστροφή ενός χαμένου πλοίου στο φυσικό του λιμάνι” θα είναι προπαγανδιστικό ψέμα. Οι κάτοικοι του Ντονμπάς θα μπορέσουν να διαμορφώσουν την απόφασή τους μόνο όταν τα στρατεύματα όλων των χωρών – και πρώτα απ’ όλα αυτά της Ρωσικής Ομοσπονδίας – φύγουν από αυτές τις περιοχές.

Η αναγνώριση και η προσάρτηση της ΛΔΛ και της ΛΔΝ δεν θα φέρει τίποτα καλό ούτε για τους κατοίκους της ίδιας της Ρωσίας.

Πρώτον, σε κάθε περίπτωση, αυτό θα οδηγήσει σε μια στρατιωτικοποίηση σε όλες τις σφαίρες της ζωής, ακόμα μεγαλύτερη διεθνή απομόνωση της Ρωσίας, κυρώσεις και μια πτώση του γενικού βιωτικού επιπέδου. Ούτε η αποκατάσταση των καταστραμμένων υποδομών αλλά ούτε και η συμπερίληψη “των λαϊκών δημοκρατιών” στον κρατικό προϋπολογισμό θα είναι δωρεάν – και τα δύο θα κοστίσουν δισεκατομμύρια ρούβλια τα οποία θα μπορούσαν, διαφορετικά, να δοθούν για την εκπαίδευση και την υγεία. Μην έχετε καμμιά αμφιβολία: τα γιωτ των Ρώσων ολογαρχών δεν θα γίνουν μικρότερα, αλλά όλοι οι άλλοι θα αρχίσουν να ζουν χειρότερα.

Δεύτερον, η πιθανή επιδείνωση της ένοπλης σύγκρουσης με την Ουκρανία θα σημαίνει περισσότερους νεκρούς και τραυματίες στρατιώτες και άμαχους, περισσότερες καταστραμμένες πόλεις και χωριά, περισσότερο αίμα. Ακόμα και αν αυτός ο πόλεμος δεν κλιμακωθεί σε έναν παγκόσμιο πόλεμο, οι αυτοκρατορικές φαντασιώσεις του Πούτιν δεν αξίζουν για να χαθεί ούτε μια ζωή.

Τρίτον, αυτό θα σημάνει την περαιτέρω εξάπλωση του λεγόμενου “Ρωσικού κόσμου”: ενός τρελού συνδυασμού νεοφιλελεύθερης ολιγαρχίας, σιδερένιας συγκεντρωτικής εξουσίας και πατριαρχικής αυτοκρατορικής προπαγάνδας. Αυτή η συνέπεια δεν είναι τόσο προφανής, όπως η άνοδος της τιμής στα λουκάνικα και οι κυρώσεις στα “έξυπνα” κινητά – αλλά μακροπρόθεσμα, είναι ακόμα πιο επικίνδυνη.

Σας παροτρύνουμε να αντισταθείτε στην επιθετικότητα του Κρεμλίνου με όποια μέσα θεωρείτε κατάλληλα. Ενάντια στην κατάληψη περιοχών κάτω από οποιοδήποτε πρόσχημα, ενάντια στην αποστολή ρωσικού στρατού στο Ντονμπάς, ενάντια στην στρατιωτικοποίηση. Και τελικά, ενάντια στον πόλεμο. Βγείτε στους δρόμους, διαδώστε τον λόγο, μιλήστε στους ανθρώπους γύρω σας – ξέρετε τι να κάνετε. Μην μείνετε σιωπηλοί. Δράστε. Ακόμα και μια μικρή βίδα μπορεί να μπλοκάρει τα γρανάζια μιας φονικής μηχανής.

Ενάντια σε όλα τα σύνορα, ενάντια σε όλες τις αυτοκρατορίες, ενάντια σε όλους τους πολέμους!

Autonomous Action

Πηγή: https://avtonom.org/en/news/against-annexations-and-imperial-aggression

1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: http://libcom.org/news/against-annexations-imperial-aggression-22022022.

2 Sergey Naryshkin, επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος “παραπάτησε” καθώς απαντούσε στο ερώτημα του Πούτιν, προτείνοντας κατά λάθος την απορρόφηση της ΛΔΛ και της ΛΔΝ στη Ρωσία, κάτι για το οποίο υποτίθεται δεν θα έπρεπε ακόμα να μιλήσει φωναχτά.

3 Στμ. Στο πρωτότυπο: “if Ukraine rocks the boat”.

Διαδηλώσεις ενάντια στο Διαβατήριο Υγείας…ένα μη-κίνημα;

Temps Critiques1

το κείμενο σε pdf

Εισαγωγή της Μετάφρασης: Από μια μη-ευρωπαϊκή οπτική, τα συνεχιζόμενα κινήματα ενάντια στο “διαβατήριο εμβολιασμού” μπορεί να είναι εξίσου δύσκολο να τα συλλάβει κανείς όσο το να συλλάβει το θέαμα των Γάλλων χωροφυλάκων, οπλισμένων τόσο με όπλο όσο και με έναν ανιχνευτή ανάγνωσης QR κωδικών, περιτρυγιρισμένων από ένα πλήθος επιβατών λεωφορείου τους οποίους εξανάγκασαν να κατέβουν από αυτό ή το θέαμα των ίδιων χωροφυλάκων μαζεμένων γύρω από έναν ανοιχτό χώρο εστίασης στη Μασαλλία να σκανάρουν την κάρτα εμβολιασμού όλων των πελατών. Παρακάτω, έχουμε μεταφράσει μια ανάλυση των συνεχιζόμενων διαδηλώσεων στη Γαλλία ενάντια στο υγειονομικό πάσο που δημοσιεύτηκε από την ομάδα Temps Critiques τον Αύγουστο. Στο κείμενο αυτό βρίσκουμ<ε – πρώτα απ’ όλα – την ανάλυση σε βάθος μιας μάχης σε εξέλιξη στον απόηχο του μεγαλύτερου κινήματος που έχει δει η Γαλλία “μετά το 1968” (δηλαδή, τα “Κίτρινα Γιλέκα”), και ως εκ τούτου μια προσπάθεια να καταπιαστούμε με συνεχιζόμενες, έντονες διαδηλώσεις που μοιάζουν δυνητικά περισσότερο εθιμικές παρά στρατηγικές από μια πολιτική άποψη. Καθώς χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο αρχίζουν να βλέπουν όλο και πιο παρατεταμένες συγκρούσεις στον δρόμο, η θεωρητικοποίηση κινημάτων και του απόηχού τους γίνεται αναγκαία. Δεύτερον, παρ’ όλο που η διαχείριση της πανδημίας COVID διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα, η ένταση των κρατικών ελέγχων στη Γαλλία απαιτεί μια συζήτηση σχετικά με την κρατική διαχείριση, τα περιοριστικά μέτρα και τα πολιτικά κύματα σοκ της πανδημίας που ίσως είναι ευκολότερο να αποφευχθούν σε φαινομενικά ειρηνικά πλαίσια. Τρίτο, και τελευταίο, το κείμενο καταπιάνεται με το ερώτημα τι συνιστά ένα κίνημα, ένα ερώτημα που θα όφειλε να είναι κεντρικό σε οποιαδήποτε σκέψη και δράση αποκαλεί τον εαυτό της επαναστατική σήμερα.

Ill Will, Σεπτέμβριος 2021

Εισαγωγή στη γαλλική έκδοση: Οι διαδηλώσεις ενάντια στο υγειονομικό διαβατήριο, που γίνονται εδώ και εφτά εβδομάδες και έχουν καταφέρει να διασχίσουν την συνηθισμένη καλοκαιρινή έρημο, έχουν καθεαυτές κάτι ξεχωριστό. Μερικοί βρίσκουν σε αυτές την ανάδυση ενός αυθόρμητου, θυμωμένου κινήματος όπως αυτό των Κίτρινων Γιλέκων· άλλοι, την ανάδυση μιας λαϊκιστικής βάσης ενός πρωτο-φασιστικού κινήματος που διασπείρει σύγχυση2. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει κάτι χωρίς προηγούμενο σε αυτές (μοναδικό σε κάθε πόλη, όπως στο Παρίσι όταν, στις 28 Αυγούστου, έλαβαν χώρα τέσσερις διαφορετικές διαδηλώσεις αλλά, επίσης, μοναδικό και σε κάθε πορεία) που απαιτεί ερμηνεία. Έτσι, δημοσιεύουμε εδώ την ακόλουθη ανάλυση από τους φίλους μας στο Temps critiques – μια ανάλυση που δεν είναι σίγουρο ότι μοιραζόμαστε αλλά που έχει αξία στην συνέχιση και διεύρυνση της συζήτησης.

Lundi matin, Αύγουστος 2021.

Για το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, η απόφαση να πραγματοποιούν τις διαδηλώσεις τους τα Σάββατα ήταν κάθε άλλο παρά χωρίς σημασία: σηματοδοτούσε μια ρήξη με την συνδικαλιστική και εργατίστικη παράδοση που θέλει τις διαμαρτυρίες να γίνονται σε εργάσιμες μέρες. Όμως, αυτό που διακυβεύεται στην τωρινή περίπτωση δεν είναι “το κοινωνικό ζήτημα”, χωρίς να είναι όμως ούτε ένα κοινωνιακό ζήτημα3. Στις διαμαρτυρίες αυτές, ένα είδος μη-ταυτοποιημένου αντικειμένου απαιτεί αναγνώριση. Θα ξεκινήσουμε από αυτό το σημείο.

Ας αρχίσουμε με την αξιοπρόσεκτη γεωγραφική και κοινωνιολογική ποικιλομορφία των διαδηλώσεων: κάτοικοι από τις μεγάλες μητροπόλεις, “υπαιθρο-αστοί”4 από τις περιφέρειες, και κάτοικοι μικρών χωριών και των γύρω περιοχών τους, είναι επίσης παρόντες, όπως φανερώνεται από δεκάδες διαδηλώσεις που καλούνται σε ολόκληρη τη Γαλλία. Παρά την τάση των ΜΜΕ να επιμένουν ότι οι διαδηλωτές είναι πιθανότερο να προέρχονται από τα λιγότερο μορφωμένα, αν όχι τα λιγότερο προνομιούχα, στρώματα, υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία ηλικιακού, έμφυλου και κοινωνικού υποβάθρου. Αυτή η ποικιλία εκφράζεται συγκεκριμένα από το γεγονός ότι μεταξύ των διαδηλωτών κανείς δεν θα βρει μόνο, ούτε κυρίως, τους μη-εμβολιασμένους, εχθρικούς προς τα εμβόλια για την COVID και, a fortiori, προς τα εμβόλια γενικά, αλλά επίσης και εκείνους που είναι εμβολιασμένοι και εχθρικοί προς το υγειονομικό πάσο έστω και αν, για πραγματιστικούς λόγους, είναι εφοδιασμένοι με αυτό.

Η ποικιλομορφία αυτών που συμμετέχουν, και των κινήτρων τους, σημαίνει ότι η μετωπική αντίθεση στο υγειονομικό πάσο συνιστά το μοναδικό σημείο ενότητας μεταξύ των διαδηλωτών, πολλοί/ες εκ των οποίων αντέδρασαν ατομικά στα κυβερνητικά μέτρα για τη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και δεν έχουν παράδοση στην κοινωνική πάλη. Με αυτή την έννοια, μπορούμε να μιλήσουμε για ένα “μάζεμα” θυμωμένων ατόμων χωρίς ένα προφανές ή άμεσο πολιτικό δυναμικό, έστω και αν η αντίθεση στον Μακρόν έχει βοηθήσει στην αποκρυστάλλωσή του.

Ενώ η πλειοψηφία του πληθυσμού μοιάζει να έχει εγκαταλείψει κάθε πιθανότητα να καταλάβει το οτιδήποτε μπροστά στην χαοτική πορεία της διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης από το κράτος, και των πολυάριθμων αντιφατικών της εντολών, αυτή η δυσφορία αρχίζει να δίνει τη θέση της σε στάσεις άρνησης που σταδιακά έχουν εξελιχθεί από ιδιωτική δυσαρέσκεια σε δημόσια έκφραση. Αλλά καθώς ούτε η αντιπολίτευση ούτε τα συνδικάτα έχουν οποιοδήποτε εναλλακτικό πλάνο, αυτές οι διαδηλώσεις θυμού παραμένουν ιδιαίτερα μειοψηφικές. Αυτό ισχύει ακόμα και σε σύγκριση με τον αριθμό των διαδηλωτών στη διάρκεια του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων, παρά το γεγονός ότι τα σημερινά μέτρα επηρεάζουν πολύ περισσότερο κόσμο και σε διάφορα επίπεδα. Η διαφορά εδώ δεν είναι μόνο ποσοτική. Ακόμα και αν ήταν μια ψευδαίσθηση, τα Κίτρινα Γιλέκα όντως αισθάνονταν σαν να συγκροτούν “τον λαό” όταν φώναζαν το σύνθημα “Είμαστε όλοι/ες Κίτρινα Γιλέκα”, επειδή αισθάνονταν θύματα της πολιτικής των ισχυρών, και ήταν αυτή η αρχική θέση του θύματος που κατάφεραν, τουλάχιστον εν μέρει, να ξεπεράσουν μέσα από το κίνημα και την κοινότητα του αγώνα. Αυτό δεν συμβαίνει με τις τωρινές διαδηλώσεις, που ξέρουν ότι είναι μια μειοψηφία και ότι δεν είναι κατά κανένα τρόπο “θύματα” εκτός, ίσως, μιας πολιτικής την οποία αντιλαμβάνονται ως ασυνάρτητη και αυταρχική. Είτε σωστά είτε λαθεμένα, οι περισσότεροι βγάζουν το συμπέρασμα ότι είναι ακριβώς αυτή η έλλειψη συνοχής που καθιστά την εν λόγω εξουσία μη-νομιμοποιημένη5.

Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση φανερώθηκε με την πρώτη και απλούστερη ντιρεκτίβα της, που εκδόθηκε προς τους ηλικιωμένους: μην πάτε στον γιατρό· μείνετε σπίτι και πάρτε μια παρακεταμόλη· αν τα συμπτώματά σας χειροτερέψουν, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή καλέστε ένα ασθενοφόρο”. Σαν αποτέλεσμα, λίγοι άνθρωποι πήγαν αρχικά στον γιατρό και η εισαγωγή στο νοσοκομείο και τις ΜΕΘ, που ακολούθησε, θα μπορούσε, ίσως, να είχε αποτραπεί. Με αυτό το επίπεδο ασυναρτησίας, είναι δυνατό να καταλάβουμε γιατί μερικοί πρότειναν την χλωροκίνη…Έκτοτε, οι αρχές εστίασαν αποκλειστικά στην επιβολή ενός μοναδικού πρωτοκόλλου για εμβολιασμό – αυτό που προτάθηκε από επιστημονικές επιτροπές – σε αντίθεση προς μια ευρεία ποικιλία πιθανών μορφών θεραπείας, συμβατών δυνάμει με τον εμβολιασμό, οι οποίες θα είχαν λάβει υπόψιν την καθημερινή φροντίδα που παρέχουν οι θεράποντες γιατροί. Αντίθετα, τα Περιφερειακά Συμβούλια Υγείας (Agence Régionale de Santé, ARS) και η υπηρεσία Κοινωνικής Ασφάλισης έδωσαν εντολές στους γιατρούς να ευθυγραμμιστούν με την καμπάνια εμβολιασμού6, που εκείνη τη χρονική στιγμή δεν ήταν ακόμα υποχρεωτικός.

Μέχρι εκείνο το σημείο, και αν πρόκειται να πιστέψουμε τις δημοσκοπήσεις, ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού εξακολουθούσε να τρέφει αμφιβολίες. Αναδύθηκε έλλειψη εμπιστοσύνης προς τα εμβόλια και αντίθεση στο υγειονομικό διαβατήριο – και όχι απλά στην ιδιωτική σφαίρα. Πρώτα, μέσα σε οικογένειες, όπου και δημιούργησε διαιρέσεις που η πρώτη καραντίνα δεν είχε αποκαλύψει· ύστερα, στα κοινωνικά μέσα, όπου εμφανίστηκε η ανάδυση ευρέως διαφοροποιούμενων κριτικών, εν μέρει επειδή τα κοινωνικά μέσα είναι επίσης ένα μέρος στο οποίο οι άνθρωποι “απελευθερώνονται”, κάτι που περιλαμβάνει και το να “παρασύρονται” από θεωρίες συνωμοσίας. Ο κρατικός έλεγχος αυτών των κοινωνικών δικτύων κατέληξε να γίνει ένα ιδιαίτερα φλέγον ζήτημα καθώς το περιεχόμενό τους δεν αναδύθηκε εντελώς στη δημόσια σφαίρα αλλά έδωσε ζωή σε ένα “underground” ενός καινούριου είδους. Αυτά που λέγονται εκεί συχνά ξεφεύγουν από κάθε είδος ελέγχου ή λογοκρισίας, η οποία είναι έτσι κι αλλιώς δύσκολο να επιβληθεί έξω από “ανελεύθερα” καθεστώτα (για να μιλήσουμε την πολιτικο-μηντιακή προπαγανδιστική γλώσσα7). Είναι ένα πρόβλημα που σιγοκαίει για σχεδόν είκοσι χρόνια αλλά είχε παραμείνει στην σκιά εξαιτίας του φαινομενικά ακίνδυνου (λόγω της περιθωριακότητας) χαρακτήρα των συζητήσεων που αναπτύσσονταν εκεί. Αν το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είχε ήδη αποδείξει ότι τα κοινωνικά μέσα μπορεί να είναι το εκκολαπτήριο για κάτι άλλο εκτός από βλακώδεις συζητήσεις και ψευδείς ειδήσεις – επειδή το κίνημα σταδιακά ξεπέρασε τον καταπιεσμένο λόγο του εμφανιζόμενο καθαρά στο φως της μέρας – η πανδημία και τα μυστήριά της έχουν παγώσει για σχεδόν δύο χρόνια τώρα οποιοδήποτε κίνημα ή πρακτική, ενώ έδωσε στη συζήτηση στα κοινωνικά μέσα απόλυτη ελευθερία να συγκροτήσουν ένα είδος αντι-λόγου που είναι περισσότερο αντισυστημικός παρά κριτικός.

Παρ’ όλα αυτά, οι υπάρχουσες εξουσίες κατέγραψαν ένα ικανοποιητικό επίπεδο αποδοχής των μέτρων περιορισμού από την πλευρά του πληθυσμού που πίστευε στην αποτελεσματικότητά τους, μαζί με αυτό και των περιοριστικών μέτρων που συνδυάστηκαν με κοινωνικά μέτρα για να προσφέρουν μια μεγαλύτερη αποζημίωση για την μερική ανεργία. Η άφιξη στην αγορά εμβολίων, που υποτίθεται θα έλυναν κάθε πρόβλημα, θα έπρεπε να ενισχύσει ακόμα περισσότερο αυτή την ικανοποίηση. Αντί γι’ αυτό, οι ίδιες εξουσίες αιφνιδιάστηκαν από την εμφάνιση – στο περιθώριο, οπωσδήποτε, αλλά υποστηριζόμενης από την επιμονή της πανδημίας – μιας αντίθεσης, μιας ενόχλησης ή ακόμα και ανταρσίας εναντίον των περιοριστικών μέτρων που έχουν χάσει τη δύναμη να πείθουν στην πορεία μιας πανδημίας που τώρα θεωρείται ότι δεν έχει τέλος.

Οι αρχές έχουν αργήσει να συλλάβουν τη διαφορά ανάμεσα σε άνευ προηγουμένου περιοριστικά μέτρα και, συνεπώς, με χαρακτήρα εξαίρεσης – που γίνονται πολύ ευκολότερα αποδεκτά με δεδομένο ότι όλες οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν εφαρμόσει ανάλογες πολιτικές – και μέτρα όπως το υποχρεωτικό πάσο υγείας που έχουν συνέπειες στην καθημερινή ζωή και για τα οποία απουσιάζει οποιασδήποτε άμεσα προφανής σχέση με την πανδημία8. Από αυτό το σημείο, το άλμα στην ιδέα ότι αυτά τα μέτρα είναι ελευθεριοκτόνα9 [liberticides]10 δεν απέχει πολύ. Είναι το ίδιο που συμβαίνει με τον καιρό: το “πώς είναι αισθητός” κουβαλά περισσότερο φορτίο από οποιονδήποτε συνειδητό στοχασμό του πράγματος, και το “πώς είναι αισθητός” μπορεί αυθόρμητα να αποκτήσει μια ένταση που απαιτεί μια, σχεδόν χωρίς σκέψη, άμεση αντίδραση. Η πορεία στον δρόμο γίνεται έτσι ένας τρόπος ρήξης με την αορατότητα που καλλιεργείται από τα κοινωνικά μέσα, αφού κανείς ταυτόχρονα και την επιθυμεί αλλά και πάσχει από αυτήν. Την επιθυμεί επειδή δίνει την ψευδαίσθηση ότι θεραπεύει την εξατομίκευση των ατόμων από το κεφάλαιο· και πάσχει από αυτήν επειδή οι πολιτικοί και τα ΜΜΕ απεχθάνονται οτιδήποτε βγαίνει έξω από τα δίκτυα εξουσίας τους και αρνούνται στα κοινωνικά μέσα οποιαδήποτε δυνατότητα παρέμβασης, υποβαθμίζοντάς τα σε υπο-πολιτική. Αλλά η καινούρια αορατότητα που επιτεύχθηκε με αυτές τις διαδηλώσεις έχει μια σχετική μόνο δύναμη, επειδή τα νέα μέτρα δεν είναι σχεδιασμένα για να κρατάνε τον κόσμο κρυμμένο στο σπίτι του, είτε με τον περιορισμό, όπως συνέβαινε με την πρώτη καραντίνα, είτε με την αστυνομική βία που, παλιότερα, είχε σαν στόχο να σταματήσει τα Κίτρινα Γιλέκα από το να διαδηλώνουν. Ο έλεγχος του δημόσιου και του επαγγελματικού χώρου, που εφαρμόζεται στη διάρκεια της παρούσας κυβερνητικής διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης δεν έχει σαν στόχο έναν συγκεκριμένο ενσαρκωμένο εχθρό, ο οποίος πρέπει να πολεμηθεί – γιατί ο εχθρός είναι ο “ιός” – αλλά, μάλλον, έχει στόχο ολόκληρο τον πληθυσμό. Τούτου λεχθέντος, το κράτος δεν σκοπεύει πρωτίστως να ιχνηλατήσει την κίνηση των ατόμων, όπως ίσως στην Κίνα. Ο εξαναγκασμός στον εμβολιασμό, στο πλαίσιο της υγειονομικής κρίσης, δεν είναι ένας σκοπός αλλά ένα μέσο.

Η εξουσία προσπαθεί τώρα να εξουδετερώσει όσους είναι απείθαρχοι (είτε παθητικά είτε ενεργητικά) μπροστά στα τρέχοντα υγειονομικά μέτρα, “στιγματίζοντάς” τους αμέσως με την εμπλοκή τους σε κάποιες δραστηριότητες έξω από το σπίτι τους, είτε καθημερινές είτε όχι. Στην περίπτωση της Γαλλίας – μιας χώρας στην οποία οι διαμαρτυρίες δεν ήταν οι πρώτες στο είδος τους αλλά εμφανίζονται να είναι μεταξύ των πιο εκτεταμένων και των πιο συχνών – μια ομοβροντία μέτρων που είναι πιο περιοριστικά και πιο παραβιαστικά της υπάρχουσας νομοθεσίας σε σύγκριση με άλλες “φιλελεύθερες” δημοκρατίες, βρίσκεται στην καρδιά της σύγκρουσης. Για όσο οι υπάρχουσες εξουσίες αισθάνονται ότι έχουν έχουν την πλειοψηφία με το μέρος τους, αυτό που έχει σημασία είναι ότι όλοι ευθυγραμμίζονται – εξ ού και ο στιγματισμός “εκείνων με ένα κατώτερο μέσο επίπεδο εκπαίδευσης”, όπως οι δημοσκόποι και οι κοινωνιολόγοι αναφέρονται κατ’ ευφημισμόν σε αυτό που δεν είναι στην πραγματικότητα πληβειακό αλλά, παρ’ όλα αυτά, είναι και κάτι λιγότερο από εργατική τάξη. Και όμως, δεν θα είχε προκύψει σε κανέναν (είτε πολιτικούς είτε δημοσιογράφους), τουλάχιστον μετά την Τρίτη Δημοκρατία, να μεμφθεί αυτόν τον κόσμο για την έλλειψη εκπαίδευσής του όταν πήγαινε στην απεργία ή δήλωνε μαζικά ασθένεια11 ή διαδήλωνε την ανυπακοή του όπως το 1968. Είμαστε πίσω, στην εποχή του ταξικού μίσους…στην απουσία τάξεων με την ιστορική και μαρξική έννοια του όρου.

Οι τωρινές διαδηλώσεις δεν βασίζονται σε αντικειμενικά επιδεινούμενες συνθήκες που κάνουν τη ζωή δύσκολη και πάνω στις οποίες έχουν “ενεθεί12 τα κυβερνητικά μέτρα μέχρι η κατάσταση να φτάσει σε ένα σημείο βρασμού – όπως ήταν η περίπτωση των Κίτρινων Γιλέκων. Σίγουρα, όπως μερικοί δημοσιογράφοι και κοινωνικοί επιστήμονες έχουν προσπαθήσει να επισημάνουν, ακόμα και αν ο ιός επηρεάζει τόσο τους πλούσιους όσο και τους φτωχούς, η ευαλωττότητα σε αυτόν και η πρόσβαση σε περίθαλψη δεν είναι οι ίδιες για όλους13. Αλλά δεν είναι αυτό που αναδεικνύεται από τις διαδηλώσεις και, για μας, αυτό δεν είναι καν αξιοπρόσεκτο. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η υποκειμενική εκτίμηση της πανδημίας14. Εκτός από κάποιους ακραίους, υπάρχουν, από τη μια μεριά, επιστήμονες15 και συγκεκριμένοι υλιστές μαρξιστές που έχουν ξαφνικά (στην εξέλιξη της πανδημίας) περάσει από το μίσος προς τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, που κερδοσκοπούν από την καπιταλιστική εκμετάλλευση του “υγειονομικού μας κεφαλαίου”, στην ευλαβική έκφραση σεβασμού στην πρόοδο της επιστήμης (η οποία, στην πορεία, πρέπει να έχει γίνει ουδέτερη) που κατέστησε διαθέσιμο σε χρόνο ρεκόρ το εμβόλιο-θαύμα. Και, από την άλλη, είναι εκείνοι που βρίσκονται λίγο-πολύ σε ολική άρνηση, “μέσοι” άνθρωποι που έχουν εγείρει αμφιβολίες για τις καθυστερήσεις, τις ανατροπές, τα ψέμματα, ίσως, των πολιτικών και των ακαδημαϊκών φωστήρων (μάσκα, όχι μάσκα· μέσα, όχι έξω, μετά έξω· το εμβόλιο είναι ελευθερία, όχι το εμβόλιο προστατεύει αλλά είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε σε ισχύ τους περιορισμούς, το εμβόλιο αποτρέπει…όχι δεν αποτρέπει…κλπ.). Ποιος δεν ήταν έτοιμος να ακούσει τον Raoult ή τον Fouché16 όταν ισχυρίζονταν αρχικά ότι ήταν, πάνω απ’ όλα, αναγκαίο να θεραπευτούν οι ασθενείς – πριν κουραστεί από αυτούς τους ισχυρισμούς, εξίσου προστακτικούς με των επισήμων επιστημόνων; Οι δημοσιογράφοι επέστρεψαν τα πυρά μιλώντας μας για μια “επιστημονική κοινότητα” που δεν υπάρχει. Δεν υπήρχε τίποτα για να δούμε εδώ – μόνο υπακοή. Αλλά ακόμα και οι υγειονομικοί, οι οποίοι (όπως λένε οι εξουσιάζοντες) στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, που ήταν και η πιο έντονη φάση της μάχης ενάντια στον ιό, συμπεριφέρθηκαν “όπως έπρεπε”, είναι τώρα δαχτυλοδειχτούμενοι αν εκφράσουν την ελάχιστη έστω αμφιβολία για την ανάγκη του δικού τους εμβολιασμού και απειλούνται με αναστολή εργασίας αν αρνηθούν.

Αντιμέτωπες με τον πολλαπλασιασμό των υγειονομικών μέτρων και τις δικές τους εμφανείς ασυνέπειες17, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες ποικίλουν ανάλογα με τις επιθυμίες κάθε προσώπου, το πλαίσιο (δουλειά, καθημερινή ζωή, σχόλη) ή την στιγμή. Μεταφέρουν, πάνω απ’ όλα, μια τεράστια ανομοιότητα ανησυχιών, που ποικίλουν από συνωμοσιολογικές ερμηνείες των κυβερνητικών μέτρων, την απόρριψη του εμβολίου, την απόρριψη της ιχνηλάτησης των ατόμων από το κράτος. Παρ’ όλο που οι αντιδράσεις αυτές δεν είναι οι ίδιες, αυτό που έχουν ως κοινό είναι ότι αποτελούν θέσεις που σημαδεύονται από μια απομόνωση από έναν Γαλλικό λαό ο οποίος εμβολιάζεται μαζικά, έστω και αν όχι για τους ίδιους λόγους18.

Όπως και με τα Κίτρινα Γιλέκα, ο αγώνας για ορατότητα μοιάζει να κυριαρχεί μέχρι να αποσπαστεί από οποιοδήποτε ακριβές περιεχόμενο. Εδώ, για παράδειγμα, ακόμα και η άρνηση του υγειονομικού πάσου (από ανθρώπους που το έχουν), αν ληφθεί από μόνο της, μοιάζει σαν αντιπολίτευση στον Μακρόν και σε ό,τι αντιπροσωπεύει. Ο κίνδυνος είναι να γίνει μοναδικός στόχος του κινήματος η επέκταση αυτής της ορατότητας και, συνεπώς, να γίνει ανίκανο να αντιμετωπίσει την ποικιλομορφία ή ακόμα και την ασυμβατότητα των διαφωνιών που εκφράζονται από όσους/ες συμμετέχουν. Με την έννοια αυτή, παραπλανούν τον εαυτό τους σε σχέση με την αντιπολιτευτική τους συναίνεση, η οποία είναι ως επί το πλείστον πλασματική. Περισσότερο πλασματική, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, από αυτήν των Κίτρινων Γιλέκων, των οποίων το κίνημα ακολούθησε μια πορεία βαθμιαίας ταχείας ανάπτυξης19 από τα αρχικά του κίνητρα στην αποστασιοποίησή του από τις επιταγές και τις νόρμες της καπιταλιστικής κοινωνίας, σε αντίθεση (μέχρις ώρας) με το κίνημα ενάντια στο υγειονομικό πάσο.

Είναι η πιθανότητα μιας τέτοιας εξέλιξης, που η κυβέρνηση εξετάζει αυτή τη στιγμή, ακόμα και αν αποδέχεται ένα μεγάλο περιθώριο λάθους βασιζόμενη στην ούτως ή άλλως υπαρκτή διαίρεση μεταξύ των “υπέρ” και των “κατά”. Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι αυτή η διαίρεση υπάρχει δεν είναι λόγος να δεχθούμε τοις μετρητοίς την απεικόνιση από την κυβέρνηση των εμβολιασμένων ως ανθρωπιστών και των μη-εμβολιασμένουν ως εγωιστών. Ο στιγματισμός, η απόδοση φταιξίματος, η διαίρεση – αυτή είναι η μέθοδος που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην πολιτική και ακόμα και οι νεοφώτιστοι του Μακρόν μπορούν να την εκτιμήσουν. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι “φροντιστές” (νοσηλευτές, ASH, και βοηθοί φροντιστές, κυρίως), που είναι αδιαμφισβήτητα το περισσότερο αντιπροσωπευόμενο επάγγελμα στις διαδηλώσεις, και αυτοί που επέδειξαν τον “αλτρουισμό” τους στην πρώτη καραντίνα, μπορούν να “δανείσουν” λίγη κοινή λογική σε αυτό που φαίνεται να υπάρχει παντού. Όσον δε αφορά τα συνδικάτα, η προσπάθεια της CGT και της SUD-Santé να συνδέσουν τον αγώνα ενάντια στον υποχρεωτικό εμβολιασμό και το υγειονομικό πάσο με τον αγώνα εναντίον της διάλυσης του δημόσιου νοσοκομείου, δίνει την εικόνα μιας κοινής τροχιάς. Με δεδομένες τις εντάσεις μεταξύ των συνδικάτων και τον κορπορατισμό του επαγγέλματος, δεν μπορούμε να είμαστε εντελώς σίγουροι ότι δεν υπάρχει επί τω έργω εδώ μια ταχυδακτυλουργία, μια ταχυδακτυλουργία του ίδιου τύπου με αυτήν πίσω από την υποτιθέμενη σύγκλιση των νοσοκομειακών με τα Κίτρινα Γιλέκα πριν από δύο χρόνια. Έχοντας πει αυτό, και ενώ δεν έχουν παρθεί μέτρα για την αντιστροφή της συνεχιζόμενης αποσύνθεσης του δημόσιου νοσοκομείου στη Γαλλία, και των συστημάτων υγείας γενικά σε χώρες όπως η Αγγλία, η Ισπανία ή η Ιταλία, οι δημόσιες αρχές κατηγορούν τώρα όσους δεν συμμορφώνονται στις εντολές ως αυτούς που προκαλούν μελλοντικές καθυστερήσεις σε σοβαρά χειρουργεία στα νοσοκομεία. Είναι επομένως κατανοητό ότι είναι οι ίδιοι οι φροντιστές υγείας, και όχι μόνο τα συνδικάτα τους, που “την έχουν άσχημα”.

Και πάλι, τα ΜΜΕ τείνουν να δίνουν έμφαση στο ότι το επίπεδο αποδοχής των υγειονομικών μέτρων μεταξύ του υγειονομικού προσωπικού συσχετίζεται με το επίπεδο της εκπαίδευσής τους. Από αυτή τη σκοπιά, το κράτος του Μακρόν είναι μοναδικό σε σύγκριση με τον Γκωλικό ή τον Μιττερανικό προκάτοχό του. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε απλά με μια πολιτική κυβέρνηση ή έστω έναν πολιτικό, αλλά μια έκθεση υποτιθέμενων “ηγετών” που έχουν προκύψει από το πουθενά20. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη ότι ο αυθορμητισμός των νέων “μαζών” συνίσταται ουσιαστικά στο να καλεί για την παραίτηση των κυβερνώντων, αν όχι και για την καρατόμηση κεφαλιών.

Παρ’ όλα αυτά, τα ΜΜΕ σημαίνουν, περιστασιακά, συναγερμό. Σε ένα πρόσφατο σημείωμα της σύνταξης η φωνή του κυρίου, η Le Monde, ανησυχεί για την προσέγγιση της κυβέρνησης στην πανδημία. Η προσέγγιση της κυβέρνησης δεν είναι αρκετά εκπαιδευτική· θα ήταν καλλίτερο να εφαρμόζεται η πρόληψη παρά η καταστολή21· οι αυταρχικές αποφάσεις στο πεδίο της υγείας δεν θα μπλοκαριστούν αν η αναγκαιότητά τους επιβάλλεται από μια πολύ μεγάλη πλειοψηφία που αναγνωρίζει την πραγματικότητα της κατάστασης επείγουσας ανάγκης. Αυτό είναι που “δούλεψε” στη διάρκεια της αυτοσχέδιας διαχείρισης στην πρώτη καραντίνα αλλά που δεν θα μπορούσε να διαρκέσει γιατί παρατεταμένες επιχειρήσεις δεν μπορούν πλέον να καταφύγουν σε μια επείγουσα ανάγκη που γίνεται αρκετά σχετική, όπως βλέπουμε, για παράδειγμα, στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων στις 10 και 11 Αυγούστου, και η οποία είναι στην πραγματικότητα περισσότερο ζήτημα μιας “απόλυτης κλιματικής επείγουσας ανάγκης”.

Πίσω από την ρητορική που προσπαθεί να βρει μια αποτελεσματική ισορροπία ανάμεσα στην “διαπαιδαγώγιση” και την εξουσία, υπάρχει ο φόβος για ένα καινούριο κίνημα Κίτρινων Γιλέκων, καθώς τώρα μοιάζει αυτό να έχει αντικαταστήσει τον Μάη του 1968 ως το μέτρο σύγκρισης στην εκτίμηση των απειλών για τη συνέχεια του κράτους. Αλλά δεν υπάρχει κίνημα Κίτρινων Γιλέκων γιατί, προς το παρόν, φαίνεται να υπάρχει μόνο κάποιο είδος άμεσης διαμαρτυρίας που παλεύει να γίνει ένα κίνημα. Δεν βλέπουμε, ως επί το πλείστον, χαρακτηριστικά σύμβολα, μόνο μερικά μεμονωμένα, ούτε συλλογικά πανό ούτε Κίτρινα Γιλέκα σε μεγάλους αριθμούς, έστω και αν κάποιες στιγμές έχει κανείς την εντύπωση ότι (αν και χωρίς τα γιλέκα τους) συνεχίζουν να διαμοφρώνουν τις διαδηλώσεις εναντίον της εξουσίας, γενικά, και στον Μακρόν ειδικότερα. Αν αυτό το τελευταίο ήταν συχνά περισσότερο υπόδηλο παρά ρητό, ο “λαός-σε-σύντηξη22 που [τα Κίτρινα Γιλέκα] αντιπροσωπεύουν. απέχει πολύ από το να βρεθεί στις διαδηλώσεις ενάντια στο υγειονομικό πάσο. Η ιδέα “Είμαστε όλοι Κίτρινα Γιλέκα” έχει γίνει για μια ακόμα φορά αδιανόητη για εκείνα τα άτομα που ο τρόπος που διαμαρτύρονται είναι ουσιαστικά ατομικός. Το κίνημα δεν έχει βρει έναν “αναμεταδότη”, όπως οι κόμβοι [για τα Κίτρινα Γιλέκα], οι οποίοι ευθυγράμμισαν τον τόπο (την περιφέρεια) και τα αρχικά κίνητρα (τιμή των καυσίμων, μετακίνηση), ικανοποιώντας, ταυτόχρονα, την ανάγκη εκείνη που κάθε κίνημα αισθάνεται να βρει μια κοινωνική βάση που να λειτουργεί ως τόπος συζητήσεων, ζωντάνιας και συντροφικότητας, χρησιμεύοντας, επίσης, δυνητικά ως μια τουλάχιστον προσωρινή βάση αντίστασης και μακρόχρονης συνέχισης της πάλης.

Αντιμέτωπα με αυτή την έλλειψη ή κενό, που αντιπροσωπεύεται από την απουσία μιας συλλογικότητας (ενώ υπήρχαν ομάδες Κίτρινων Γιλέκων), πρώην μέλη των Κίτρινων Γιλέκων έχουν γίνει ένα είδος μαχητικής βάσης και μνήμης, που συγκροτεί μια γέφυρα για καινούριους διαδηλωτές που υποστηρίζουν, ή λένε ότι υποστηρίζουν τα Κίτρινα Γιλέκα, και πολλοί από τους οποίους σε αυτή τη φάση διαδηλώνουν για πρώτη φορά. Η αντιπολιτευτική ακολουθία των τελευταίων χρόνων – το κίνημα των πλατειών (παρά τις δυνάμει κριτικές για τον φορμαλισμό του), ο αγώνας ενάντια στον Εργασιακό Νόμο, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, και συγκεκριμένες δράσεις ή πρωτοβουλίες σχετικά με τον αγώνα ενάντια στην μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού – δείχνει την έκταση στην οποία οι διαδηλώσεις από τα “αριστερίστικα” εργατικά σωματεία και συνδικάτα έχουν γίνει υλικό ενός τελετουργικού αρχαϊσμού που ελάχιστα ταρακουνήθηκε από τις μεταμοντέρνες διαστάσεις μιας “κεφαλής της πορείας” που έχει γίνει η ίδια εθιμοτυπική στο σύντομο διάστημα δύο ή τριών χρόνων. Ακόμα και αν οι σημερινές διαδηλώσεις δεν συνιστούν ένα κίνημα, αντηχούν οι ίδιες λίγη από τη δύναμη αυτών των αγώνων των πρόσφατων χρόνων, αν μη τι άλλο στην επανάχρηση συγκεκριμένων συνθημάτων ή στην επιμονή τους για διαδήλωση, είτε αυτό επιτρέπεται είτε όχι, στο πλαίσιο ενός κράτους έκτακτης ανάγκης.

Το μέλλον της αντίθεσης στο υγειονομικό πάσο εξαρτάται από την σχέση ανάμεσα στην υποταγή και τον θυμό, χωρίς να διαφαίνεται κάποια συνέχεια πέρα από την επανάληψη του θυμού, αφού και η σύγχρονη κυριαρχία της δικτυακής μορφής του κράτους τείνει να καταπνίγει κάθε διαμεσολάβηση και, επομένως, κάθε προοπτική διαπραγμάτευσης που σε προηγούμενες φάσεις καθιστούσαν εφικτό το προχώρημα όχι σποραδικά αλλά με μια σταδιακά αναπτυσσόμενη πάλη από την οποία μπορούσε να αναδυθεί μια ισορροπία δυνάμεων. Εδώ, σίγουρα ο θυμός συσσωρεύεται αλλά δεν έχει τον χαρακτήρα της “προλεταριακής εμπειρίας” που αντικειμενικοποιούσε την ταξική πάλη και την ενέγραφε σε κύκλους αγώνων και, συνεπώς, σε συνέχειες και ασυνέχειες με περιόδους μεγαλύτερης και μικρότερης έντασης, που διαδέχονταν η μια την άλλη στον χρόνο. Ούτε έχει τον χαρακτήρα λιτανείας του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων, το οποίο, αφού έφτασε, και στη συνέχεια ξεπέρασε, τον ενθουσιασμό του διαστήματος Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου του 2018, είχε την ικανότητα να διατηρήσει τον εαυτό του για ένα χρονικό διάστημα χάρις στις ανταλλαγές και τους δεσμούς που εκκολάφθηκαν στους κόμβους, κάτι που διευκόλυνε άλλες δράσεις όπως αποκλεισμούς, δημιουργία συνείδησης και πέρα από τα Σάββατα των διαδηλώσεων και άλλες μορφές όπως οι γενικές συνελεύσεις – με λίγα λόγια δράσεις που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε “μαχητικές”. Ένα σύμπλεγμα δράσεων και ανθρώπων που παρήγαγαν μια συνείδηση συμμετοχής σε κάτι που ήταν κάτι περισσότερο από ένας συλλογικός αγώνας: μια συλλογική περιπέτεια. Μαζί με την ευρεία υποστήριξη από τον κόσμο, αυτό ήταν που επέτρεψε στα Κίτρινα Γιλέκα να αντέξουν για τόσο καιρό ενάντια στις επιθέσεις (τόσο από τα ΜΜΕ όσο και την αστυνομία) βδομάδα τη βδομάδα.

Εδώ, η αίσθηση ότι τίποτα δεν έχει στην πραγματικότητα ξεκινήσει, δίνει σε κάποιον την εντύπωση ότι η ίδια η χρονικότητα εξαφανίστηκε. Ακόμα και αν οι διαδηλώσεις ενάντια στο υγειονομικό πάσο είναι άμεσα κατά των κρατικών μέτρων και της πρόχειρης διαχείρισης της πανδημίας, δεν έρχονται αντιμέτωπες με το κράτος. Αυτό εξηγεί τη διαφορά στον τρόπο που η αστυνομία αντιμετωπίζει τους διαδηλωτές. Η βίαιη ένταση που κυριάρχησε στις χτεσινές διαδηλώσεις αντικαταστάθηκε σήμερα από ένα απλό θέαμα της σύγκρουσης. Η κατάσταση είναι παράδοξη: το κράτος είναι σε μια κατάσταση εξαίρεσης ακόμα περισσότερο τώρα απ’ ό,τι πριν, αλλά οι αντίπαλοί του δεν είναι εχθροί του κράτους· απλά δεν βρίσκονται στην “ίδια σελίδα”. Σε αυτόν τον βαθμό, οι επαναλαμβανόμενες διαδηλώσεις, στην απουσία οποιουδήποτε αξιοσημείωτου κέρδους από τη μια βδομάδα στην άλλη, είναι προς το παρόν απόλυτα ελεγχόμενες από το κράτος και προς όφελός του. Οι διαδηλωτές εκφράζουν τους εαυτούς τους αλλά παρουσιάζονται ως αυτοί που χαλάνε τη “σωστή στάση” που, στη Νέα γλώσσα23 της κοινωνίας μας, έχει ήδη αντικαταστήσει την παλιά “στάση του πολίτη”. Σε αυτόν τον βαθμό, και όπως έχουμε δει προηγουμένως, αν είμαστε όντως σε ένα κράτος εξαίρεσης από την έναρξη του πολέμου στον τρόμο, την αμφισβητούμενη εφαρμογή του νόμου της “παγκόσμιας ασφάλειας” και, τώρα, την κατάσταση έκτακτης ανάγκης γύρω από την πανδημία, δεν πρόκειται για ένα κράτος εξαίρεσης με την έννοια που θεωρητικοποιήθηκε από τον Καρλ Σμιτ ή τον Τζόρτζιο Αγκάμπεν24.

Ενώ προηγούμενες διαδηλώσεις ήταν είτε αυθόρμητες είτε αναδύονταν μέσα από κοινωνικά δίκτυα, αυτές ενάντια στο υγειονομικό πάσο ήταν περισσότερο οργανωμένες, με την έννοια ότι καλέστηκαν, αν δεν ξεκίνησαν κιόλας, από πολιτικές φράξιες όπως οι “Πατριώτες”, που κατάλαβαν ότι δεν είχαν να κάνουν με μια ή περισσότερες συντονισμένες συλλογικότητες25 και, συνεπώς, επιδίωξαν να εκμεταλλευτούν τις διαδηλώσεις πριν από τις προεδρικές εκλογές, προτείνοντας διαδρομές τις οποίες μπορούσαν να υποβάλλουν επίσημα [στην αστυνομία]. Πέρα από την προσπάθεια πολιτικής διείσδυσης σε μια πολιτική ομάδα26, αυτό που θριάμβευσε εδώ ήταν ένας συγκεκριμένος πραγματισμός σε σχέση με το να επιτραπούν οι διαδηλώσεις και την επιβεβαίωση ότι θα μπορούσαν να προχωρήσουν χωρίς πολλές συγκρούσεις, στο όνομα της ελευθερίας αλλά με σεβασμό στην τάξη. Η στρατηγική, λοιπόν, αυτών των διαδηλώσεων διαφέρει από αυτήν των Κίτρινων Γιλέκων που προσκολλήθηκαν γερά στην ιδέα ότι η διαδήλωση δεν είναι ένα κεκτημένο δικαίωμα, όπως τα συνδικάτα και διάφοροι υποστηρικτές της ελευθερίας νομίζουν, αλλά ένα είδος φυσικού δικαιώματος στην ανυπακοή, στη γραμμή του συντάγματος του 1793, ένα δικαίωμα που δεν είναι διαπαργματεύσιμο. Και για να δειχτεί ότι ο πραγματισμός στην πραγματικότητα ήταν αποκλεισμένος, αυτή η αντίληψη δεν έπαψε να λειτουργεί στις διαδηλώσεις στο Παρίσι που συνεχίστηκαν παρά το γεγονός ότι, νωρίς μετά την Άνοιξη του 2019, δεν ήταν πια δυνατόν να δημιουργηθεί μια “άγρια” διαδήλωση27. Συνεπώς, εντός του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων, και αφήνοντας το Παρίσι στην άκρη, το ζήτημα να παρθεί ή όχι άδεια [για μια διαδήλωση] ήταν το αντικείμενο πολύ έντονων αντιπαραθέσεων που ανανεώνονταν κάθε βδομάδα. Αυτό δεν συμβαίνει στην περίπτωσή μας τώρα. Δεν υπάρχουν κατηλειμμένα μέρη, υπάρχει πολύ λίγος χρόνος συνάντησης και μόνο περιθωριακές δράσεις που προκύπτουν στη διάρκεια της εβδομάδας. Αν και μερικοί αριστεροί ακτιβιστές προσπαθούν να “μπολιάσουν” την έννοια της γενικής συνέλευσης στον αγώνα, ο ξεπερασμένος χαρακτήρας της ήταν ήδη εμφανής σε όλους την περίοδο των Κίτρινων Γιλέκων και, σήμερα, μοιάζει ακόμα πιο αποκομμένη από την ενέργεια των διαδηλώσεων.

Από την περίοδο που τα Κίτρινα Γιλέκα άφησαν το σημάδι τους στο συλλογικό πνεύμα, τα Σάββατα μπορούν να συνυπάρξουν πολλαπλές διαδηλώσεις. Η συνήθεια της διαδήλωσης χωρίς επίσημη δήλωση έχει ανοίξει τη δυνατότητα μάλλον για τη διάχυση ποικίλων πρωτοβουλιών παρά τη συγκέντρωση, κάθε φορά, των δυνάμεων: μια συνύπαρξη όλων των δυσαρεστημένων και εξεγερμένων. Έτσι, στο Παρίσι, στις 21 Αυγούστου του 2021, υπήρχαν τουλάχιστον τέσσερις διαδηλώσεις, κάποιες από τις οποίες είχαν καλέστεί από τα Κίτρινα Γιλέκα. Αυτός ο συνδυασμός ατόμων, περισσότερο ετερογενών παρά σχετιζόμενων, δεν είναι ικανός να βρει μια κοινή γραμμή κατεύθυνσης, καθώς το μείγμα των πιο απίθανων θέσεων γεννά, αντίθετα, μόνο την εντλώς ελάχιστη ενότητα. Αυτή η απουσία κατευθυντήριων γραμμών επιτρέπει στις διαδηλώσεις να επιμένουν πέρα από τις πολιτικές διαιρέσεις και τις ατομικές θέσεις.

Αυτή καθεαυτή η επανάληψη της διαδήλωσης, στο μοντέλο των Σαββάτων των Κίτρινων Γιλέκων, μοιάζει να φέρνει στο τέλος της οποιαδήποτε αναφορά στην ταξική πάλη – ολοκλήρωση μιας τάσης ορατής ήδη στη διάρκεια των Κίτρινων Γιλέκων. Το κόκκινο νήμα έχει εξ ολοκλήρου κοπεί, έστω και αν δεν είναι οι διαδηλωτές που το έκοψαν. Συνεπώς, αναφορές σε προλεταριακά κινήματα δεν απορρίπτονται, όπως είχε συμβεί ίσως στην αρχή του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων – απλά αυτά είναι άγνωστα, κάτι που, από την άλλη, δεν σημαίνει και ότι δεν έχουν ακουστεί πέραν των λίγων πολιτικών ή συνδικαλιστών ακτιβιστών που συμμετέχουν. Το ταξικό φαντασιακό είναι λιγότερο παρόν επειδή κυριαρχεί η αμεσότητα της άρνησης. Η αναφορά στην γαλλική επανάσταση επιμένει, αλλά είναι περισσότερο αναφορά στην επανάσταση του 1792 παρά αυτήν του 1793. Η πρώτη στροφή της Μασσαλιώτιδας τραγουδιέται, λίγο-πολύ, αρκετά συχνά, μια μεμονωμένη τρίχρωμη σημαία κυματίζει, αλλά δεν είναι τίθεται πλέον ζήτημα “να την ακολουθήσουμε”.

Αν το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, όπως έχουμε ήδη πει, προσπάθησε να υπερβεί τα αρχικά του κίνητρα, σήμερα είμαστε σε μια εντελώς διαφορετική κατάσταση ενδεικτική, η ίδια, της φύσης της κεφαλαιοποιημένης κοινωνίας. Οι διαδηλώσεις δεν “γνέφουν” σε οποιαδήποτε “επόμενη μέρα”. Ακόμα χειρότερα, είναι μόνο οι υπάρχουσες εξουσίες και τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα, που έχουν τολμήσει να θέσουν το ερώτημα της “επόμενης μέρας”, επειδή το τέλος της πρώτης καραντίνας άνοιξε τη δυνατότητα να ρωτήσει κανείς κάτι άλλο – και αυτό είναι που έρχεται στο μυαλό ακόμα και αυτών που κυβερνούν. Είτε είναι κανείς υπέρ των διαδηλώσεων σήμερα είτε όχι, το διακύβευμα σε αυτές δεν είναι η επόμενη μέρα αλλά μόνο, πιθανόν, η αντίσταση σε αυτό που θα μπορούσε να γίνει ακόμα χειρότερο.

Αυτό που βρίσκουμε, αντίθετα, είναι μια εντελώς ισοπεδομένη μορφή, είναι η επιταχυνόμενη εικονοποίηση του κόσμου με τον αυξημένο ρόλο των GAFAM [Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft] μέσω της τηλεμετακίνησης, των ελέγχων των κωδικών QR κοκ. Με τον ίδιο τρόπο που “οι νεκροί αρπάζονται από τους ζωντανούς”28 (Μαρξ) στον κόσμο της εργασίας, με την επικράτηση της τεχνοεπιστήμης στην ανάπτυξη του κεφαλαίου, οι τεχνολογίες της πληροφορίας έχουν αρχικά αντικαταστήσει τις κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες εμποδίζονταν από τους περιορισμούς, για να φτάσουν, στη συνέχεια, να τους συνοδεύουν, όπως μπορούμε να δούμε σήμερα με το υγειονομικό πάσο.

26 Αυγούστου 2021

Δημοσιεύτηκε αρχικά στην Lundi matin #302 και στο Temps Critiques. Μετάφραση από το Ill Will.

1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://illwill.com/non-movement.

2 Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης: Τα αριστερά γαλλικά ΜΜΕ και οι ακαδημαϊκοί χρησιμοποιούν τον όρο “confussionisme” για να περιγράψουν το θόλωμα – δυνητικά εσκεμμένο και συχνά συνδεόμενο με θεωρίες συνωμοσίας – των παραδοσιακών διαιρέσεων μεταξύ της ακροδεξιάς και ακροαριστερής πολιτικής σκέψης και ορολογίας.

3 Στμ. Κοινωνικό (Social) είναι ένα επίθετο που σημαίνει αυτό που “ταιριάζει στην κοινωνία και την οργάνωσή της” ή που “χρειάζεται συντροφικότητα και συνεπώς ταιριάζει καλλίτερα με τη ζωή σε κοινότητες”. Από την άλλη πλευρά, κοινωνιακό (Societal), είναι ένα επίθετο που σημαίνει “σχετικό με την κοινωνία ή τις κοινωνικές σχέσεις”. Ακόμα και σήμερα, το κοινωνικό είναι πιθανότερο να εμφανιστεί σε φράσεις που αναφέρονται σε άτομα, όχι ομάδες, όπως στις “κοινωνική προδιάθεση”, “κοινωνική ενασχόληση” και “κοινωνική ζωή”. Το επίθετο κοινωνιακό, από την άλλη, χρησιμοποιείται σε συγκείμενα όπως τα “κοινωνιακή πίεση [πίεση από την κοινωνία] για συμμόρφωση”, παρ’ όλο που ο όρος κοινωνικός διατηρεί ακόμα την ίδια σημασία χρήσης όπως στη φράση “κοινωνικοί θεσμοί”, που αναφέρονται σε διάχυτες παραδόσεις, όχι μέρη που οι άνθρωπο συχνάζουν.

4 Στμ. Στο πρωτότυπο: rurbanites, η λέξη, προφανώς σύνθεση των λέξεων rural και urban, δηλώνει ένα άτομο που ζει σε μια υπαιθροαστική [rurban] περιοχή, μια περιοχή με περιβάλλον υπαίθρου στις παρυφές του αστικού ιστού. Με άλλα λόγια, ένα άτομο που ζει στην ύπαιθρο αλλά δουλεύει στην πόλη.

5 Στμ. Είναι μόνο έτσι; Δεν υπάρχει – από μια μερίδα τουλάχιστον, διαφωνία “επί της αρχής”, ιδεολογική, είτε από την αντιδραστική είτε από τη ριζοσπαστική σκοπιά; Για παράδειγμα, αντιεμβολιασμός, συλλήβδην αντιεπιστημονισμός ή, από τη δική μας σκοπιά, εναντίωση στα ολοκληρωτικού τύπου μέτρα; Δεν νομίζουμε, με άλλο λόγια, ότι ο κόσμος αντιδρά μόνο στην “ασυναρτησία” των μέτρων αλλά και στην ίδια την ουσία τους, όπως την προσλαμβάνει καθένας.

6 Χρησιμοποιούνται και σήμερα ακόμα για τη διανομή δόσεων του AstraZeneca που, δικαιολογημένα ή όχι, δεν προτιμά κανείς.

7 Στμ. Στο πρωτότυπο: political-mediatic Newspeak.

8 Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα αυτά συμβαίνουν στο πλαίσιο ενός κράτους έκτακτης ανάγκης που ξεκίνησε ενάντια στην τρομοκρατία και στη συνέχεια διατηρήθηκε ή ενεργοποιήθηκε εντός του σχεδίου του νόμου της “παγκόσμιας ασφάλειας”.

9 Στμ. Στο πρωτότυπο: libercidal.

10 Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης: ο όρος στα Γαλλικά “liberticide” είναι μια έκφραση της καθομιλουμένης που σημαίνει τον θάνατο των δικαιωμάτων ή των ελευθεριών, ανάλογα με τον όρο πατροκτονία [patricide]. [Στμ. Το αγγλικό κείμενο της παρούσας σημείωσης αναφέρει: “is a colloquialism that means the death of liberties or freedoms”. Αποδίδουμε τους όρους liberties και freedoms, των οποίων η διαφορά είναι όντως λεπτή, ως δικαιώματα και ελευθερίες αντίστοιχα].

11 Στμ. Στο πρωτότυπο: sick-out, μια μορφή απεργιακής δράσης στην οποία όλοι οι εργάτες σε ένα εργοστάσιο δήλώνουν ταυτόχρονα ασθενείς.

12 Στμ. Πρόκειται μάλλον για λογοπαίγνιο! Στο αγγλικό κείμενο: have been grafted, που πιο κυριολεκτικά θα μπορούσε να αποδοθεί και ως “έχουν μπολιαστεί.

13 Στην Le Monde, στις 24-25 Ιουλίου, μια έρευνα από τον γεωγράφο υγείας E. Vigneron σημειώνει μια διαίρεση σχετικά με τα εμβόλια (ανεξάρτητα από την ηλικία) ανάμεσα στη Δύση και τον Βορρά, τις περιοχές που έχουν επηρεαστεί λιγότερο από την πανδημία αλλά έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό εμβολιασμού, και τα Νοτιοανατολικά και Ανατολικά, που έχουν επηρεασεί περισσότεο από την πανδημία αλλά έχουν τους λιγότερους εμβολιασμούς (μια παρατήρηση παράδοξη, αλλά ανοιχτή σε πολλαπλές ερμηνείες)· αλλά, πάνω απ’ όλα, αυτό το χάσμα όσον αφορά τους εμβολιασμούς ακολουθεί το “κοινωνικό χάσμα”: τις πιο εύπορες κοινότητες και τα κέντρα των πόλεων, όπου μπορεί κανείς να βρει τους περισσότερους εμβολιασμένους, και τις λιγότερο εύπορες κοινότητες, τα προάστια και τα banlieues όπου υπάρχουν οι λιγότεροι εμβολιασμένοι.

14 Στμ. Εξαιρετικά λεπτό σημείο – η κατανόηση της υποκειμενικής αυτής εκτίμησης, αυτού που θα λέγαμε ατομικό πυρηνικό συναίσθημα του φόβου μπροστά στην ασθένεια, είναι καθοριστική θεωρούμε ώστε να μην διολισθήσουμε σε μια “μεταφυσικοποίηση” της κριτικής στην κρατική διαχείριση, δηλαδή σε μια στοχοποίηση αυτής της υποκειμενοποίησης.

15 Σε αντίθεση με αυτό που ισχυρίζεται ο επιστημονισμός (που είναι μόνο ιδεολογία), η επιστήμη δεν επιδιώκει καμμιά απόλυτη Αλήθεια, η οποία δεν υπάρχει, αλλά, το πολύ, μερικές και συχνά προσωρινές αλήθειες, οι οποίες δεν είναι παρά “διορθωμένα σφάλματα” (πβλ. Γκαστόν Μπασελάρ, La formation de l’esprit scientifique, Vrin, 1983, σελ. 10 και 239, [Στμ. Στα Ελληνικά:). Αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο δεν είναι αυτή ή η άλλη αλήθεια, ο καρπός μιας επιστημονικής προσέγγισης, αλλά η ίδια η προσέγγιση, η οποία είναι ακριβώς στη θέση να αμφισβητήσει τα ίδια τα προηγούμενα αποτελέσματά της. Το λιγότερο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι τα διάφορα επιστημονικά ή αμυντικά συμβούλια δεν έχουν δείξει μια τέτοια προσέγγιση διαφημίζοντας μόνο την “ειδημοσύνη” τους, η οποία περιορίζεται από την διαίρεση των ειδικεύσεων. Παρ’ όλα αυτά, στην καπιταλιστική κοινωνία, ο “επιστημονισμός” απέχει πολύ από το να έχει την επιρροή που είχε όχι μόνο στην αστική κοινωνία αλλά επίσης και στη διάρκεια των Τριάντα Ένδοξων Χρόνων. Σήμερα τον ανταγωνίζονται οι κριτικές από την οικολογία, θρησκευτικά ρεύματα, εσωτεριστικά ρεύματα, τον νατουραλισμό κλπ. Αυτός είναι ο λόγος που αντιφρονούντες επιστήμονες, διαφωνούντες βιολόγοι και αντι-εμοβλιαστές γιατροί είναι τόσο δημοφιλείς [Στμ. Εξαιρετική παρατήρηση, που αποδομεί το επιφανειακό επιχείρημα των υπερ-επικριτών της επιστήμης για την δήθεν πανίσχυρη και εξουσιαστική θέση των επιστημόνων. Ο επιστημονισμός και η “λατρεία της επιστήμης” δεν είναι καθόλου δημοφιλείς σήμερα].

16 Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης: Ο Louis Fouché λογίζεται ως ένας “αντι-εμβολιαστής γιατρός” από την Le Monde· ο Didier Raoult είναι διάσημος Γάλλος επιστήμονας και ιολόγος, διαβόητος τώρα για την προώθηση της υδροξυχλωροκίνης ως θεραπείας για την COVID.

17 Και όχι μόνο φαινομενικά, καθώς το προσωρινό υγειονομικό διαβατήριο/πάσο που υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Ιουλίου χορηγείται μόνο σε όσους έχουν λάβει τα λιγοστά εμβόλια που έχουν εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (European Medicines Agency, EMA – AstraZeneca, Janssen, Moderna και Pfizer. Και ακόμα και τότε, για το AstraZeneca, αναγνωρίζονται μόνο οι δόσεις που έχουν παραχθεί σε ευρωπαϊκά εργοστάσια. Όμως, οκτώ εμβόλια έχουν ήδη εξουσιοδοτηθεί από τον ΠΟΥ και διανέμονται ευρέως σε ολόκληρο τον κόσμο. Παρ’ όλα αυτά, τα προϊόντα αυτά παραμένουν αποκλεισμένα από το διαβατήριο. Έτσι, εκατομμύρια άνθρωποι που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από άλλα εμβόλια κατά της Covid παραμένουν απαγορευμένοι από την Ευρώπη. Ενώ οι διαδηλωτές κατά του υγειονομικού πάσου στην Ευρώπη αντιδιαστέλλονται με την δεινή κατάσταση των Τυνησίων, θυμάτων της πανδημίας που στερούνται τα εμβόλια, καμμιά σοβαρή και επείγουσα δράση δεν αναλαμβάνεται για την απελευθέρωση των πατεντών. Προς το παρόν, η Αφρική μόνο έχει δικαίωμα πρόσβασης στον μηχανισμό COVAX, ο οποίος βασίζεται στην διανομή έντεκα εμβολίων, οκτώ από τα οποία δεν αναγνωρίζονται διεθνώς. Σύμφωνα με μια μελέτη του Imperial College του Λονδίνου, το κόστος παραγωγής μιας δόσης του εμβολίου της Pfizer vaccine είναι $0.60 (€0.51)· τα επιπλέον κόστη συσκευασίας και ποιοτικού ελέγχου ανεβάζουν την τιμή στα $0.88 (€0.75) (δείτε εδώ). Η Pfizer πούλησε την δόση του εμβολίου της στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια τιμή μονάδας €15.5 πριν ααποφασίσει πρόσφατα να την αυξήσει στα €19.5. Με αυτή την τιμή, οι Τυνήσιοι δεν μπορούν καν να διανοηθούν να εμβολιαστούν.

18 Αυτή η απομόνωση από τους εμβολιασμένους Γάλλους μοιάζει αληθινή, μιας και όσοι μιλούν για την απομόνωση των διαδηλωτών ή την αντίθεση στο υγειονομικό πάσο γενικά, το κάνουν αυτό, από την σκοπιά της δικής τους πολιτικής θέσης, καλυπτόμενοι από το πέπλο της πολιτικής τους ακεραιότητας ώστε να αποκρύψουν το γεγονός ότι αναπαράγουν τον λόγο των υπαρχουσών εξουσιών και του Κράτους. Η θέση του Lorenzo Battisti του συνδικάτου CGT Bank-Insurance μοιάζει, από αυτή την άποψη, παθητική. Το καταληκτικό του επιχείρημα, όμως, αξίζει να σημειωθεί: “Αυτές οι διαδηλώσεις θα έπρεπε να εστιάσουν στην πάλη ενάντι στην ελευθερία της απόλυσης [ενός εργαζόμενου] στην απουσία του υγειονομικού πάσου, και όχι ενάντια στο ίδιο το υγειονομικό πάσο”, πριν το συνηθισμένη επίκληση στην ταξική πάλη: “Ζητάω από όλους/ες να είναι προσεκτικοί/ες όσον αφορά τη συμμετοχή τους σε αυτές τις διαδηλώσεις καθώς αυτό θα μπορούσε να βλάψει μελλοντικά ταξικά κινήματα στα οποία η CGT πρέπει να συμμετέχει” (διαθέσιμο, μεταξύ άλλων, στον ιστότοπο Between the Lines Between the Words).

19 Με την λέξη “transgrowth” [transcroissance] εννοούμε το γεγονός ότι ένα γεγονός μπορεί να ξεπεράσει τιν αρχικό συγκεκριμένο και περιορισμένο χαρακτήρα του. Πιστεύουμε ότι το έχουμε κάνει καθαρό αυτό για την περίπτωση του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων. Είναι μια οπτική που απουσιάζει από τις τωρινές διαμαρτυρίες. Πραγματικά, ο αγώνας ενάντια στο υγειονομικό πάσο δεν μπορεί να οδηγήσει σε τίποτα (ιδιαίτερα αφού υπάρχουν και θα υπάρξουν όλο και περισσότεροι εμβολιασμένοι σε σύγκριση με την πρώτη διαδήλωση στις 14 Ιουλίου) αν δεν συναντήσει τον αγώνα ενάντια στον νόμο της παγκόσμιας ασφάλειας που υιοθετήθηκε πριν μερικούς μήνες, ένας νόμος, όμως, για τον οποίο υπάρχει δυσκολία να προκαλσει ο ίδιος ένα κίνημα συγκεντρώνοντας μόνι τις μαχητικές οργανώσεις και τα απομεινάρια του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων.

20 Οι εταιρείες δημοσκοπήσεων και τα ΜΜΕ το αναγνωρίζουν αυτό με τον δικό τους τρόπο επισημαίνοντας την έλλειψη υποστήριξης προς αυτά ως μια εξήγηση για τις αποτυχίες των αντιπροσώπων του LREM στις δημοτικές ή περιφερειακές εκλογές.

21 Στμ. Δες σχετικά και τις παρατηρήσεις μας στο κείμενο της συνέντευξης με το Chuang https://inmediasres.espivblogs.net/state_of_plague.

22 Στμ. Στο πρωτότυπο: “peuple-en-fusion”.

23 Στμ. Newspeak.

24 Στμ. Πραγματικά, δεν καλύπτουν (απόλυτα, αν μη τι άλλο) οι παλιές αναγνώσεις.

25 Υπάρχουν, όντως, μερικές συλλογικότητες. Για παράδειγμα, στην περιοχή του Παρισιού: η συλλογικότητα “Επιτρέψτε στους γιατρούς να συνταγογραφούν” ή “Το Παρίσι για την ελευθερία” που δημιουργήθηκε από την Sophie Tissier, συντονίστρια της Force jaune [“Κίτρινη Δύναμη”], μια παρισινή ομάδα που χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων την περίοδο αυτή, από την μειοψηφική επιθυμία εντός των Κίτρινων Γιλέκων να καλεί σε διαδηλώσεις· η “Reaction 19“, των δικηγόρων Carlo Brusa, Di Vizio και Virginie Araujo, που οδήγησε από την μία σε μια δράση ενάντια στις απαιτήσεις για τη χρήση μάσκας και την απαγόρευση κυκλοφορίας, και από την άλλη στην αντίθεση στη χρήση της μάσκας στα σχολεία, δράσεις που παρέμειναν όμως ετερόκλητες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Brusa είναι πρώην μέλος της Forza Italia.

26 Ο εισοδισμός του Philippot θα ήταν αδύνατος στο πλαίσιο του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων στο οποίο, ομολογουμένως, παρενέβησαν ακροδεξιά στοιχεία, ιδιαίτερα στο Παρίσι και την Λυών, αλλά ως αντικαπιταλιστές φασίστες και όχι ως δεξιοί πολιτικοί που εξασκούν τον πελατειακό χαρακτήρα της πολιτικής.

27 Σημείωση της αγγλικής μετάφρασης: Η φράση “Μια “άγρια” διαδήλωση [Une manifestationsauvage’”], αναφέρεται σε μια πορεία που είτε δεν έχει άδεια είτε έχει παρεκτραπεί από την διαδρομή που έχει συμφωνηθεί και ελέγχεται από την αστυνομία.

28 Στμ. Στο πρωτότυπο: “the dead seize upon the living”. Γνωστή φράση από την περίφημη “Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη”, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, 2012.

Το Κράτος της Μάστιγας1

Το Chuang συζητά με τους Aminda Smith και Fabio Lanza2,3

το κείμενο σε pdf

Το Chuang είναι μια διεθνής κομμουνιστική συλλογικότητα που δημοσιεύει ένα ομώνυμο περιοδικό και ένα ιστολόγιο4. Το περιεχόμενό τους περιλαμβάνει συνεντεύξεις, μεταφράσεις και πρωτότυπα άρθρα σχετικά με την άνοδο της Κίνας μέσα από τα στοιβαγμένα συντρίμμια της ιστορίας και τους αγώνες αυτών που σύρονται κάτω από αυτά. Μέσα από χρόνια επιτόπιας έρευνας, η συλλογικότητα έχει αναπτύξει μια οξεία κομμουνιστική ανάλυση που δίνει έμφαση στις παγκόσμιες διαστάσεις της κινεζικής εμπειρίας, απαλλαγμένη από τα σύννεφα των αντιπαραθέσεων του 20ου αιώνα και υποστηριζόμενη από την συνεχή προσοχή στις μεταβαλλόμενς συνθήκες της προλεταριακής πάλης στην Κίνα και πιο πέρα. Στις προσεκτικές θωρητικές παρεμβάσεις τους και στα παράθυρα στην καθημερινή ζωή, που είναι ορατή στο ιστολόγιό τους, η συλλογικότητα έχει πάντα τονίσει με έμφαση τα πρακτικά μαθήματα για πολλούς από τους αγώνες που δίνουν προλετάριοι σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα και στο κοντινό μέλλον.

Για το παρόν τεύχος του Brooklyn Rail, οι Aminda Smith και Fabio Lanza πήραν συνέντευξη από το Chuang σχετικά με το πρώτο τους βιβλίο Social Contagion and Other Material on Microbiological Class War in China [Κοινωνική Μόλυνση και άλλο υλικό για τον Μικροβιολογικό ταξικό πόλεμο στην Κίνα], που αναμένεται τον Οκτώβριο ως το πρώτο σε μια σειρά νέων τίτλων από τον ιστορικό εκδοτικό οίκο Charles H. Kerr5. Η Smith είναι ιστορικός με αντικείμενο την σύγχρονη Κίνα και συν-διευθύντρια του PRC History Group, καθώς και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Michigan State University. Ο Lanza είναι καθηγητής της σύγχρονης κινεζικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Το βιβλίο αποτελεί μια επικαιροποιημένη έκδοση του επιδραστικού άρθρου του Chuang Social Contagion” [“Κοινωνική Μόλυνση6] (που δημοσιεύτηκε αρχικά τον Φεβρουάριο του 2020), μετάφραση μιας αναφοράς στα Κινέζικα για τις συνθήκες των εργατών και τους εργατικούς αγώνες κατά τη διάρκεια αλλά και μετά από το αποκορύφωμα της πανδημίας COVID-19 στο εσωτερικό της Κίνας, μια συνέντευξη με δυο ακτιβιστές σχετικά με τις εμπειρίες τους στην Wuhan στη διάρκεια των λίγων πρώτων μηνών του ξεσπάσματος της πανδημίας και ένα εκτενές άρθρο σχετικά με το πώς η άρχουσα τάξη έχει προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει αυτή την καταστροφή σαν μια ευκαιρία για να αναδιαρθρώσει και να επεκτείνει το κράτος σε ώφελος της μακροπρόθεσμης καπιταλιστικής συσσώρευσης. Συνολικά, το βιβλίο παρέχει μια απρόσμενα νέα οπτική στην σχέση ανάμεσα στον καπιταλισμό, την πανδημία και το σχέδιο οικοδόμησης του κράτους στην Κίνα, καθώς και τον ρόλο και την παρέμβαση των απλών ανθρώπων.

Aminda Smith και Fabio Lanza (Rail): Η γενική άποψη για την αντίδραση της Κίνας στην πανδημία, που προάγεται τόσο από τα Δυτικά ΜΜΕ όσο και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) είναι ότι υπήρξε επιτυχημένη εξαιτίας των τεράστιων δυνατοτήτων του κράτους, της αυταρχικής, ακόμα ίσως και ολοκληρωτικής φύσης του, της βαθιάς διείσδυσής του σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής, όλα αυτά χαρακτηριστικά που έκαναν αυτό το μοντέλο αντιμετώπισης μη εφαρμόσιμο και/ή μη αποδεκτό στις ΗΠΑ και την Ευρώπη7. Στο βιβλίο σας, ισχυρίζεστε, αρκετά πειστικά, ότι η πανδημία αποκάλυψε, αντίθετα, την αδυναμία του κράτους8, και ότι το κράτος μπόρεσε τελικά να αντιμετωπίσει την κρίση αναγνωρίζοντας την αδυναμία αυτή και αναθέτοντας αρμοδιότητες και εξουσίες στις τοπικές κυβερνήσεις και σε ad hoc ομάδες εθελοντών. Αυτή είναι μια συναρπαστική θέση, οπότε μπορείτε να εξηγήσετε πώς δομήθηκε η αντίδραση του κράτους, τι απέτυχε και τι δούλεψε τελικά;

Chuang: Αυτή είναι σίγουρα μια διάχυτη άποψη, τόσο στην Κίνα όσο και στο εξωτερικό. Ένας εν μέρει λόγος που αυτή η άποψη ήταν τόσο αποτελεσματική στο να συσκοτίσει τι πραγματικά γινόταν στη διάρκεια της πανδημίας, είναι ότι αυτή η εικόνα του “παντογνώστη” κράτους ήταν ήδη εκ των προτέρω ευρύτατα διαδεδομένη. Μπορούμε ίσως να της δώσουμε ως ψευδώνυνο “κάτι όπως “ο μύθος της ολοκληρωτικής παντοδυναμίας”. Αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτός ο μύθος δεν καλλιεργείται μόνο από τα επίσημα όργανα του κομματικού κράτους στην Κίνα για να προστατεύσει τα συμφέροντά του. Στην πραγματικότητα, καλλιεργείται με ακόμα μεγαλύτερο ενθουσιασμό και ζέση από τα δυτικά ΜΜΕ, για παράδειγμα, μέσα αυτών των σκοτεινού Σινο-φουτουριστικού τύπου άρθρων που σταθερά έχουν αναφορές για το πώς καθένας στην Κίνα έχει ένα “κοινωνικό πιστωτικό σκορ”, που καθορίζει τις επιλογές στη ζωή του, πώς η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου σε κάθε μεγάλη πόλη σου κόβει αυτόματα πρόστιμο για κάθε μικροπαράβαση, ή πώς η κυβέρνηση σχεδιάζει να εγκαταστήσει εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες της σε μακρινές χώρες της Αφρικής. Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι αλήθεια, δεν είναι παρά ένα περιβάλλον διαρκούς βομβαρδισμού με αυτό το είδος περιεχομένου που καλλιεργεί με φυσικό τρόπο μια μυθική εικόνα του παντοδύναμου κράτους9.

Αυτός ο μύθος αποκρύπτει δυο πράγματα. Πρώτον, συσκοτίζει την επίμονη αδυναμία του κράτους και την πραγματικότητα ότι, παρά τις γυαλιστερές γραμμές των ουρανοξυστών, η Κίνα είναι από πολλές απόψεις ακόμα μια σχετικά φτωχή χώρα, ειδικά με όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος. Αν συγκρίνεις πραγματικά βασικά μέτρα – όπως τα συνολικά φορολογικά έσοδα που πηγαίνουν στην κεντρική κυβέρνηση στην Κίνα, με τα συνολικά φορολογικά έσοδα που πηγαίνουν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση στις ΗΠΑ – αυτό γίνεται γρήγορα ξεκάθαρο. Και με όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος η διαφορά μεγενθύνεται εξαιρετικά. Σε ένα άλλο σχετικό παράδειγμα, οι δημόσιες κατά κεφαλήν δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη στην Κίνα είναι χαμηλές ακόμα και σε σύγκριση με άλλες χώρες με παρόμοιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αν και έχουν αυξηθεί. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η κρατική διοίκηση έχει θεμελιωδώς διαμορφωθεί από την αναγκαιότητα της “από μακριά διακυβέρνησης”, καθοριζόμενη από υψηλό βαθμό τοπικής αυτονομίας, βαλκανοποίησης στις δομές διοίκησης και επιτήρησης και ουσιαστικά περιθώρια για διαφθορά. Αυτό έχει δώσει ιστορικά στις χαμηλότερου επιπέδου κυβερνήσεις πολύ μεγαλύτερο περιθώριο και ανεξαρτησία στην Κίνα απ’ όσο έχουν αλλού, και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν υπάρξει στην πραγματικότητα σημαντικά στην ανάπτυξη της εγχώριας καπιταλιστικής τάξης. Η διαφθορά, για παράδειγμα, δεν είναι απαραίτητα “αναποτελεσματική” – είναι ένα πολύ κανονικό κομμάτι της καπιταλιστικής ανάπτυξης γιατί είναι ο τρόπος με τον οποίο γεννιούνται οι καπιταλιστές όταν η αγορά ανοίγει για πρώτη φορά και οι κανόνες “εμπλοκής” δεν είναι καλά καθορισμένοι. Είναι μόνο αφού η συσσώρευση φτάσει ένα συγκεκριμένο κατώφλι που όλα αυτά τα χαρακτηριστικά γίνονται φραγμοί.

Δεύτερον, κάνει επίσης δύσκολο να καταλάβουμε όπως πρέπει ότι η άρχουσα τάξη στην Κίνα έχει εμπλακεί σε ένα αρκετά εκτεταμένο πρότζεκτ οικοδόμησης του κράτους, το οποίο είναι σε εξέλιξη επί δεκαετίες αλλά έχει πραγματικά επιταχυνθεί υπό τον Σι Ζιπίνγκ. Αυτά τα δύο στοιχεία προφανώς συνδέονται, αφού η αναγκαιότητα οικοδόμησης του κράτους προϋποθέτει κάποιο είδος αδυναμίας. Η συσσώρευση έχει προχωρήσει αρκετά ώστε η διαφθορά, οι κακές αλυσίδες μεταφοράς εντολών και η έλλειψη αξιόπιστων καναλιών πληροφορίας να αρχίσουν να γίνονται περισσότερο εμπόδια παρά ωφέλη. Η ραγδαία συσσώρευση χρέους για τις τοπικές κυβερνήσεις, που συνδέεται με διάφορα ενισχυτικά πρότζεκτ υποδομών στη δεκαετία του 2010, ήταν ένα καθαρό σημάδι αυτού του προβλήματος. Η καμπάνια ενάντια στη διαφορά στόχευε στην αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος στα υψηλότερα κλιμάκια, εκκαθαρίζοντας διάφορους νεόπλουτους από τις επαρχίες που δυνητικά αποτελούσαν μια απειλή για την κεντρική κυβέρνηση, και σφίγγοντας τα λουριά στις αλυσίδες μεταβίβασης εντολών και στα κανάλια πληροφορίας από τα πάνω προς τα κάτω. Παράλληλα με αυτό, γίνονται και πολύ πιο πεζά πράγματα, όπως μεταρρυθμίσεις στη μεθοδολογία που χρησιμοποιούσε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία και προσπάθειες για την καλλίτερη ενσωμάτωση και ολοκλήρωση κάθε είδους δημοσίων αρχείων. Παρόμοια, διάφορες καμπάνιες καταστολής εναντίον φεμινιστριών, εργατικών κέντρων και μαοϊκών φοιτητικών ομάδων έδειξαν, επίσης, ότι υπήρχαν αντίστοιχες προσπάθειες ενσωμάτωσης μέσα στο ευρύτερο περιβάλλον αστυνόμευσης. Ο κόσμος συχνά δεν συνειδητοποιεί ότι η Κίνα ήταν ένας τόπος στον οποίο, για δεκαετίες, ήταν αρκετά εύκολο να αποφύγει κανείς τη δίωξη για αρκετά αδικήματα απλά με το να μετακινηθεί σε μια άλλη πόλη – τουλάχιστον μέχρι να αποκτήσει την προσοχή του κεντρικού κράτους – και όπου υπήρχε ένα τρομακτικό περιθώριο προσδιορισμού των ποινών από τις τοπικές αρχές, κάτι που σήμαινε επίσης ότι ήταν εύκολο να απαλλαγεί κανείς από προβλήματα αν είχε σχέσεις με το τοπικό αστυνομικό τμήμα. Και αληθεύει ακόμα ότι η τοπική αστυνομία δεν θα έχει πρόσβαση σε απλές, συνηθισμένες εθνικές βάσεις δεδομένων, οπότε δεν μπορεί πάντα να ελέγξει την άδεια οδήγησης κάποιου, να επεξεργαστεί αποτυπώματα ή να χρησιμοποιήσει το DNA του έστω και αν ίσως αυτή η πληροφορία αρχειοθετείται τοπικά. Αυτό αρχίζει να αλλάζει γρήγορα, αλλά είναι σε τεράστια αντίστιξη τόσο με αυτό που είναι συνηθισμένο σε τόσες άλλες χώρες, όπως και με τον μύθο της ολοκληρωτικής παντοδυναμίας που, φυσικά, υποθέτει ότι αυτά τα συστήματα είναι πιο ολοκληρωμένα και διαδεδομένα στην Κίνα από οπουδήποτε αλλού.

Πώς σχετίζονται όλα αυτά με την πανδημία; Λοιπόν, το προφανές παράδειγμα είναι ότι αυτή η τοπική ανάθεση εξουσίας ήταν καταστροφική. Παρ’ όλους τους μύθους για το πόσο αποτελεσματικός ήταν ο εγκλεισμός, είναι κάπως αστείο αν το καλοσκεφτεί κανείς. Άλλωστε, το ξέσπασμα μιας ασθένειας με μια ξεκάθαρα και γρήγορα ταυτοποιημένη γεωγραφική προέλευση έγινε, τελικά, μια εθνικής εμβέλειας επιδημία και, στη συνέχεια, μια παγκόσμια πανδημία. Πώς μπόρεσε να γίνει αυτό όταν οι γιατροί είχαν ταυτοποιήσει πολύ νωρίς ότι μια καινούρια θανατηφόρα ασθένεια του αναπνευστικού διαδιδόταν στην πόλη; Και όταν αυτή συνδέθηκε στη συνέχεια καθαρά με έναν κορωνοϊό; Σε μεγάλο βαθμό αυτό συνέβη επειδή οι τοπικές αρχές έσπευσαν να αποκρύψουν τις πληροφορίες σχετικά με το ξέσπασμα της ασθένειας καθώς αυτές άρχισαν να βγαίνουν από τα νοσοκομεία, απόκρυψη που περιελάμβανε την απόκρυψη πληροφοριών και από το κεντρικό κράτος, την ίδια στιγμή που δεν έκαναν καμμιά κίνηση για τον περιορισμό των ταξιδιών, το κλείσιμο των επιχειρήσεων ή την ενθάρρυνση χρήσης της μάσκας, όταν αυτά τα μέτρα θα ήταν τα πλέον χρήσιμα. Το βιβλίο περιλαμβάνει μια μεγάλη συνέντευξη με φίλους στην Wuhan, που μας πρόσφεραν ένα λεπτομερές χρονολόγιο των γεγονότων και εξηγούν τι είδους πληροφορίες δίνονταν επιτόπου σε όλην αυτή τη χρονική περίοδο. Για παράδειγμα, επισημαίνουν το παράξενο γεγονός ότι οι φίλοι τους στην Σανγκάη ήξεραν περισσότερα πράγματα, και νωρίτερα, για το ξέσπασμα της ασθένειας από πολύ κόσμο στην ίδια την Wuhan. Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο γεγονός σε αυτήν,την, από πρώτο χέρι, αφήγηση είναι το πώς έγινε αυτή η πολύ ξαφνική αλλαγή πολιτικής, ουσιαστικά μέσα σε μια νύχτα, όπου φαίνεται ότι κάποια υψηλότερη αρχή παρενέβη ώστε να εφαρμοστεί αποφασιστικά το λοκντάουν. Αυτό είναι συνήθως σημάδι ότι έχει εμπλακεί η κεντρική κυβέρνηση, θέτοντας τους τοπικούς αξιωματούχους υπό τις άμεσες εντολές της.

Συνεπώς, από πολλές απόψεις, πρέπει να καταλάβουμε το ξέσπασμα της ασθένειας ως μια τεράστια αρχική αποτυχία – όπως σηματοδοτείται από το γεγονός ότι έγινε μια πανδημία που είναι ακόμα μαζί μας σήμερα – και η οποία τέθηκε υπό έλεγχο στο εσωτερικό μόνο από την συντονισμένη προσπάθεια εκατοντάδων χιλιάδων απλών ανθρώπων, που συχνά δούλευαν εθελοντικά μαζί με τις τοπικές αρχές. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η επιδημία δεν θα είχε ποτέ περιοριστεί χωρίς την προσπάθεια αυτών των εθελοντών. Την ίδια στιγμή, ήταν μια εντελώς ευτυχής συγκυρία ότι το ξέσπασμα συνέβη κυρίως σε μια και μόνο πόλη και, ακόμα περισσότερο, την παραμονή της Γιορτής της Άνοιξης, όταν όλοι είχαν ήδη εφοδιαστεί εν όψει του κλεισίματος των μαγαζιών. Αυτό ελαχιστοποίησε τις άμεσες επιπτώσεις του λοκντάουν και επέτρεψε στο κεντρικό κράτος να επικεντρώσει την μεγαλύτερη πλειοψηφία των πόρων του στην Wuhan (και, σε μικρότερο βαθμό, στο Πεκίνο – όπου και βρίσκεται, στην πραγματικότητα, η κεντρική κυβέρνηση). Την ίδια στιγμή, η κεντρική κυβέρνηση, μέσω του κινεζικού CDC10, κατάλαβε την σπουδαιότητα του ανοίγματος της ροής πληροφόρησης, προσκαλώντας διεθνείς ιατρικούς ερευνητές, μοιραζόμενη άμεσα τα αποτελέσματα της έρευνας για τον καινούριο ιό, και δημιουργώντας γρήγορα εύκολα ανατιθέμενα πρότυπα πρόληψης, με τα οποία είχαν γίνει διάφορα λάθη από την άποψη της ασφάλειας. Παρόμοια, παρενέβησαν για να διασφαλίσουν ότι τα συστήματα παροχής τροφής και ενέργειας εξακολουθούσαν να λειτουργούν. Αυτό είναι το επίπεδο στο οποίο μπορείς να εντοπίσεις μια συγκεκριμένη επιτυχία. Συνολικά, η κυβέρνηση αναγνώρισε την ίδια την ανικανότητά της και πολύ αποτελεσματικά και γρήγορα μεταβίβασε ένα τεράστιο εύρος de facto διοικητικών αρμοδιοτήτων στο κατώτερο επίπεδο διακυβέρνησης, περιλαμβανομένης μιας ολόκληρης σειράς διοικητικών οργάνων που ενισχύθηκαν από τις προσπάθειες εθελοντών.

Rail: Στη διάρκεια της περιόδου του Μάο (για την οποία χρησιμοποιείτε τον όρο “αναπτυξιακό καθεστώς”) το κράτος έκανε μια προσπάθεια να φτάσει στην κοινωνία, μέχρι το επίπεδο της γειτονιάς, μέσω υβριδικών μορφών οργάνωσης όπως οι επιτροπές κατοίκων. Αυτές εξακολουθούν να λειτουργούν, οπότε ποιος ήταν ο ρόλος τους στη διάρκεια της πανδημίας; Είχαν μειωθεί οι οργανωσιακές τους δυνατότητες στη διάρκεια των μεταρρυθμίσεων;

Chuang: Σε αυτό που αποκαλούμε “σοσιαλιστικό αναπτυξιακό καθεστώς(από την δεκαετία του 1950 μέχρι την επανέναρξη της καπιταλιστικής μετάβασης, τη δεκαετία του 1970), υπήρξε μια προσπάθεια μετ’ εμποδίων να επεκταθεί το κράτος στο μέγιστο, μέχρι τα πιο τοπικά επίπεδα της κοινωνίας, καθώς και μια συγκεκριμένη προσδοκία ότι, κάνοντάς το αυτό, το κράτος θα σταματούσε να είναι μια απόμακρη, ξένη παρουσία στις ζωές των ανθρώπων και, αντίθετα, θα γινόταν ένας πραγματικά καθολικός θεσμός. Αυτός ήταν, τουλάχιστον, ο τρόπος που η διαδικασία εκφράστηκε στη θεωρία. Στην πραγματικότητα, αυτό που συνέβη ήταν ένα σταμάτημα και μια γεωγραφικά άνιση επέκταση της κεντρικής εξουσίας, ακολουθούμενη από έναν κατακερματισμό αυτής της εξουσίας σε πολλά αυτάρκη σημεία λήψης αποφάσεων. Τα κύρια σύμβολα αυτού του πειράματος δεν ήταν στην πραγματικότητα οι επιτροπές κατοίκων αλλά, αντίθετα, οι σύνδεσμοι με το κόμμα και τα όργανα σχεδιασμού που σχηματίστηκαν στις επιχειρήσεις και τις επαρχιακές κολλεκτίβες. Στην περίπτωση της υπαίθρου μερικοί από αυτούς τους συνδέσμους διατηρήθηκαν στις μεταρρυθμίσεις που άρχισαν την δεκαετία του 1980 και τυποποιήθηκαν με το νομικό καθεστώς της “αυτονομίας του χωριού”, επικεντρωμένης στην επιτροπή των χωρικών ως θεμελιώδους επαρχιακής διοικητικής μονάδας.

Οι επιτροπές κατοίκων δημιουργήθηκαν αρχικά σε αστικές περιοχές στη διάρκεια του αναπτυξιακού καθεστώτος, αλλά δεν ήταν τα βασικά σημεία τοπικής διοίκησης. Αντίθετα, η καθημερινή διακυβέρνηση είχε κυρίως περάσει στις διάφορες, ως επί το πλείστον αυτάρκεις, επιχειρήσεις της πόλης. Αν ήσουνα ένας κάτοικος των πόλεων εκείνα τα χρόνια, η μεγάλη πλειοψηφία των βασικών καταναλωτικών σου αγαθών – διαμονή, ρουχισμός, φαγητό ακόμα και η διασκέδαση – παρέχονταν δωρεάν μέσω του danwei11, ή μονάδας εργασίας, που συνδεόταν με μια συγκεκριμένη επιχείρηση. Οι επιτροπές κατοίκων δημιουργήθηκαν στην πραγματικότητα με σκοπό να διαχειριστούν το (αρχικά) πολύ μικρό ποσοστό του αστικού πληθυσμού που δεν συνδεόταν με ένα danwei. Προς το τέλος όμως του αναπτυξιακού καθεστώτος, πολλές πόλεις (ιδιαίτερα στον νότο) άρχισαν να γνωρίζουν μια αύξηση του πληθυσμού τους με μετανάστες εργάτες από την επαρχία. Τεχνικά, καθώς αυτοί οι εργάτες δεν είχαν ένα αστικό danwei, ήταν υπό την διοικητική εξουσία της επιτροπής κατοίκων της όποιας περιοχής έμεναν και/ή δούλευαν. Με τον καιρό, όμως, έφτασαν να είναι ένα όλο και πιο σταθερό στοιχείο της πόλης. Καθώς το αναπτυξιακό καθεστώς άρχισε να καταρρέει και ξανάρχισε η καπιταλιστική μετάβαση12, πολλές πόλεις βίωσαν μια ραγδαία επέκταση, τη στιγμή μάλιστα που το παλιό σύστημα πρόνοιας των επιχειρήσεων και των εργασιακών μονάδων αποξηλωνόταν. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν οι περισσότεροι άνθρωποι που ζούσαν στις πόλεις να μην έχουν δεσμούς με οποιαδήποτε τοπική επιχείρηση και συνεπώς να περιέρχονται στην αρμοδιότητα των τοπικών επιτροπών κατοίκων.

Συνεπώς, οι επιτροπές κατοίκων ήταν ένας εντελώς περιθωριακός θεσμός που απλά έτυχε να επιβιώσει από το ξήλωμα του αναπτυξιακού καθεστώτος και αναδύθηκε για να καλύψει μια εντελώς διαφορετική λειτουργία από αυτήν που αρχικά προβλεπόταν να έχει. Από την άλλη, στην πραγματικότητα, το κράτος δεν είχε αρχικά πόρους για να οικοδομήσει την δική του τοπική κυβερνητική υποδομή. Στην πορεία των δεκαετιών του 1980 και 1990, τόσο στις επαρχιακές όσο και στις αστικές περιοχές, υπήρχαν πολλές νόμιμες ευκαιρίες απόδοσης “αυτονομίας” σε τοπικά διοικητικά όργανα και προσδιορισμού των επιτροπών κατοίκων της “κοινότητας/γειτονιάς” (社区) ως της βασικής αστικής διοικητικής μονάδας, ανάλογες με τις επιτροπές χωριού στην ύπαιθρο, όπου αυτές οι μεταρρυθμίσεις συνοδεύονταν από την διεξαγωγή τοπικών εκλογών. Αλλά αυτό όλο γινόταν στο πλαίσιο μιας γενικής “υποχώρησης” της κρατικής δικαιοδοσίας. Είναι μόνο στα πρόσφατα χρόνια που πραγματικά έχει επανέλθει η προσοχή στην οικοδόμηση του κράτους στο τοπικό επίπεδο. Η πανδημία έχει υπάρξει μια τεράστια ώθηση σε σχέση με αυτό, μιας και διαίρεσε με ξεκάθαρο τρόπο τις περιοχές στις οποίες οι επιτροπές κατοίκων ήταν λειτουργικές από αυτές στις οποίες δεν ήταν. Σε πολλά μέρη, οι επιτροπές κάθονταν ουσιαστικά άδειες για χρόνια. Σε άλλες, είχαν λειτουργήσει ως κάτι λίγο παραπάνω από σημεία για τις πιο ήπιες μορφές τοπικής διαφθοράς και δεν είχαν προσφέρει ποτέ πραγματικά δημόσιες υπηρεσίες. Τώρα, είναι, αν μη τι άλλο, καθαρό ότι θα υπάρξει μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια να οικοδομηθούν αυτά τα όργανα, να υπαχθούν σε πιο καθαρές αλυσίδες εντολών, να συνδεθούν πιο στενά με τα τοπικά αστυνομικά τμήματα κλπ.

Rail: Περιγράφετε, με λεπτομέρειες, μια διαδικασία μαζικής κινητοποίησης ως απάντησης στην πανδημία, με ομάδες εθελοντών να παρέχουν κάθε είδους υπηρεσίες, τόσο στον περιορισμό της διάδοσης του ιού όσο και στην παροχή βοήθειας ώστε να επιβιώσουν από την πανδημία, παρ’ όλα αυτά κάνετε ξεκάθαρο ότι αυτή η κινητοποίηση δεν ήταν αναγκαστικά ενάντια στο κράτος, ούτε αντιπροσώπευσε μια απειλή για την νομιμοποίηση του ΚΚΚ, παρά την ανεπαρκή διαχείριση της κρίσης. Επίσης, φαίνεται ότι σε μερικές περιπτώσεις, αυτές οι προσπάθειες αλληλοβοήθειας επαναενίσχυσαν προϋπάρχουσες κοινωνικές διαιρέσεις αντί να προσφέρουν μια ευκαιρία για συμμαχίες μεταξύ κοινωνικών στρωμάτων. Γιατί;

Chuang: Μερικές φορές εθελοντές ενεργούσαν με πλήρη ανεξαρτησία από την κυβέρνηση. Αλλά υπήρξαν κάποιες, πολύ λίγες, περιπτώσεις στις οποίες αντιλαμβάνονταν την δράση τους να βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση προς την κυβέρνηση και, όταν το κράτος παρενέβη, μήνες αργότερα, για να τους ζητήσει να διακόψουν τη δραστηριότητά τους, όλοι το έκαναν. Αυτό δεν σημαίνει πως λέμε ότι η διαδικασία δεν ήταν ακατάστατη ή ακόμα και με ανταγωνιστικές πτυχές κάποιες στιγμές. Σε πολλές περιοχές, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, υπήρχε μια αρκετά επιθετική τοπική κινητοποίηση προσανατολισμένη βασικά στον αποκλεισμό οποιωνδήποτε ξενόφερτων. Αυτό ήταν ορατό στα κινεζικά ΜΜΕ, που έδειχναν μεσήλικες χωρικούς να φυλάνε σε οδοφράγματα με αρχαϊκά κοντάρια (η απεικόνιση μιας τέτοιας σκηνής αποτελεί και το εξώφυλλο του βιβλίου) ή εθελοντές να περιπολούν γειτονιές με drone και να φωνάζουν σε οποιονδήποτε εύρισκαν που δεν ήταν από τη γειτονιά. Αυτές οι εικόνες ήταν δημοφιλείς και πολύ συχνά εύθυμες αλλά, στις ακραίες εκδοχές της, η ίδια αυτή στάση ήταν συχνά επικίνδυνη, ξενοφοβική και βίαιη. Σε μια περίπτωση, ένας μοτοσυκλετιστής αποκεφαλίστηκε επειδή σε ένα χωριό είχαν δέσει συρματόσχοινο κατά πλάτος της εισόδου του ώστε να εμποδίσουν τους ξένους να μπουν στο χωριό. Και όταν η επαρχία Hubei (στην οποία βρίσκεται η Wuhan) ξανάνοιξε, υπήρχαν εκτενείς αναφορές για συγκρούσεις στα σύνορα με την επαρχία Jiangxi στις οποίες εμπλέονταν αστυνομικοί και από τις δυο πλευρές, που μάχονταν μεταξύ τους καθώς η επαρχία Jiangxi θεωρούσε ότι ήταν πολύ επικίνδυνο να επιτρέψει την είσοδο ανθρώπων από την Hubei.

Είναι δύσκολο να τονίσουμε πόσο πολύ διέφερε η βασική στάση του κόσμου στην Κίνα από αυτήν στις περισσότερες χώρες της Δύσης. Ούτε πρόκειται για την περίπτωση που όλοι εμπιστεύονται την κυβέρνηση και προσφέρονταν να βοηθήσουν εξαιτίας μιας κάποιας πίστης στις αρχές. Στην πραγματικότητα, το ακριβώς αντίθετο ήταν η αλήθεια: πολύς κόσμος αισθανόταν ότι έπρεπε να κινητοποιηθεί ως εθελοντής ακριβώς επειδή δεν εμπιστεύονταν ότι το κράτος θα μπορούσε να περιορίσει αποτελεσματικά τον ιό. Όλη τους την ζωή είχαν δει την ανικανότητα και διαφθορά των τοπικών αξιωματούχων από πρώτο χέρι και, επομένως, δεν είχαν εμπιστοσύνη ότι αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να “κάνουν τη δουλειά”. Αν υπήρχε μια ειδοποιός διαφορά, αυτή δεν θα βρεθεί σε κάποια δήθεν υποταγή στο κράτος. Αντίθετα, φαίνεται ότι η κύρια αντίστιξη στο δημόσιο αίσθημα στην Κίνα και στις άλλες χώρες, ήταν η ύπαρξη μιας ευρέως διαδεδομένης έλλειψης πίστης στο κράτος, μια διαίσθηση ότι το πρόβλημα δεν θα αντιμετωπιζόταν απλά αυτόματα από τις κανονικές αρχές και ότι όλοι/ες έπρεπε από κοινού να κινητοποιηθούν ενάντια στον ιό. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η αποτυχία στην ικανότητα του κράτους είχε, σχεδόν, τον εντελώς αντίθετο χαρακτήρα, όπου κανένας δεν ήταν πραγματικά προετοιμασμένος να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα της μειωνόμενης ικανότητας [του κράτους], ιδιαίτερα όταν αυτή έφτασε να κάνει με την διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών. Επομένως, έχουμε μια πολύ διαφορετική στάση στις ΗΠΑ, με κάποιους να επικρίνουν την αντίδραση του συγκεκριμένου κράτους τους σε μικρές διαμαρτυρίες κατά της χρήσης μάσκας και άλλους να υποστηρίζουν τα μέτρα του κράτους ή να ελπίζουν, αλλά από το σπίτι τους, για μια μεγαλύτερη αντίδρασή του.

Rail: Τι ισχύει για τους εργάτες; Άνοιξε η πανδημία νέες δυνατότητες για την κινητοποίηση των εργατών ενάντια στο κεφάλαιο ή περιόρισε περαιτέρω διαδρομές οργάνωσης και δράσης;

Chuang: Παρά την (σχετική) ανάκαμψη της εγχώριας οικονομίας στη διάρκεια του δεύτερου μισού του 2020 και στην τρέχουσα χρονιά, έχουν υπάρξει πολύ λιγότερες εργατικές δράσεις μέχρι τώρα απ’ ό,τι στα προηγούμενα χρόνια. Αυτό δείχνεται στα λιγοστά στατιστικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα από οργανισμούς όπως το China Labour Bulletin (Κινεζικό Δελτίο Εργασίας, CLB), που κατέγραψε λίγο παραπάνω από τον μισό αριθμό συμβάντων το 2020 σε σχέση με τα προηγούμενα χρίνια· αυτοί οι αριθμοί φαίνεται να συμφωνούν με αυτό που εμείς και οι φίλοι μας έχουμε δει οι ίδιοι. Οι τομείς της βιομηχανίας και των εξορύξεων προηγούνται εδώ στη μείωση, συνεχίζοντας μια ήδη πολυετή μείωση των συμβάντων από το αποκορύφωμά τους στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους τομείς ακολούθησαν. Η μείωση των διαμαρτυριών στον τομέας της βιομηχανίας μπορεί ίσως να σχετίζεται και με την έκρηξη της παραγωγής μέχρι το τέλος της χρονιάς, όταν η Κίνα, τα εργοστάσια της οποίας περέμειναν ανοιχτά, όταν τόσα εργοστάσια σε ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο έκλεισαν, είδε αύξηση στους μισθούς και ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό καθώς οι εταιρείες πάσχιζαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες σε εξαγωγές13. Οι εργατικές διαφορές στη βιομηχανία και στις υπηρεσίες άρχισαν να αυξάνονται στα μέσα του 2020 – όπως τεκμηριώνεται στο μεταφρασμένο άρθρο που έγραψαν κάποιοι φίλοι μας και το οποίο αποτελεί το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου – αλλά είναι αμφισβητήσιμο σε ποιον βαθμό ο αριθμός τους αντανακλά τον αριθμό των εργατικών δράσεων. Αν και οι στατιστικές για το σύνολο του 2020 δεν είναι ακόμα διαθέσιμες, φαίνεται ότι οι εργατικές διαφορές, ως ένα γενικό μέτρο της σύγκρουσης, ήταν τουλάχιστον στο ίδιο επίπεδο με αυτές της προηγούμενης χρονιάς. Για παράδειγμα, στο Πεκίνο τα εργασιακά διαιτητικά δικαστήρια δέχτηκαν περισσότερες από 94.000 υποθέσεις στους 10 μήνες από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Οκτώβριο14. Αυτός ο αριθμός συμπίπτει ουσιαστικά με τις 93.000 περιπτώσεις που συλλέχθηκαν στους εννέα μήνες από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2019, αριθμός που αποτελούσε ήδη μια αύξηση 37,4% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά15.

Υπήρξε, όμως, μια περίεργη αύξηση στον αριθμό των εργατών στις κατασκευές που διαμαρτύρονταν για καθυστερούμενους μισθούς το 2020, όπως καταγράφεται από το CLB – τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει ποτέ καταγραφεί από τον οργανισμό από την έναρξη αυτού του σχεδίου χαρτογράφησης το 2011. Και, ίσως ακόμα πιο περίεργα, τους πρώτους μήνες του 2021 υπήρξε μια απουσία της μαζικής ανόδου των διαμαρτυριών των εργατών στις κατασκευές, που συνήθως παρατηρείται πριν την κινεζική Πρωτοχρονιά, όταν οι εργάτες μπλοκάρουν δρόμους, πραγματοποιούν πορείες ή ακόμα και απειλούν με αυτοκτονίες για να κερδίσουν την πληρωμή τους για το τέλος της χρονιάς ώστε να μην ταξιδέψουν πίσω στα σπίτια τους με άδεια χέρια. Αυτό μπορεί εν μέρει να οφείλεται στους περιορισμούς στα ταξίδια λόγω της COVID-19 που, για τους εργάτες, τέθηκαν σε ισχύ στη διάρκεια των διακοπών της Πρωτοχρονιάς. Μερικές εκτιμήσεις έδειξαν ότι ο αριθμός αυτών που ταξίδεψαν μέσα στο 2021 έχει μειωθεί σε ποσοστό μέχρι και 60% σε σύγκριση με το 2019, φτάνοντας σε ένα χαμηλό εικοσαετίας στα καταγεγγραμένα ταξίδια16. Σε αντίθεση, οι εργασιακές δράσεις στον τομέα του εφοδιασμού/logistics, ιδιαίτερα μεταξύ των διανομέων, είναι μια περιοχή που η οργάνωση των εργατών έχει επεκταθεί στη διάρκεια της πανδημίας. Δράσεις στον τομέα της εφοδιασμού αντιπροσώπευσαν, συνολικά, το 20% όλων των εργασιακών δράσεων το 2020, το υψηλότερο ποσοστό εδώ και πολλά χρόνια. Αυτός ο τομέας είναι πιθανόν να παράγει υψηλά επίπεδα “αναστάτωσης” στα χρόνια που έρχονται, καθώς το ηλεκτρονικό εμπόριο συνεχίζει να επεκτείνεται. Ουσιαστικά όλες οι υψηλού προφίλ εργατικές δράσεις που έλαβαν χώρα τον προηγούμενο χρόνο (2020), περιελάμβαναν διανομείς. Εκείνη την περίοδο, μεταφράσαμε ένα, πολύ διαδεδομένο στο διαδίκτυο, άρθρο17, που κυκλοφορούσε ήδη στην Κίνα, για τα χάλια της κατάστασης των διανομέων φαγητού, και το οποίο είχε προκαλέσει μια δημόσια συζήτηση σε εθνικό επίπεδο, φτάνοντας, ακόμα-ακόμα, να εξαναγκάσει σε μερικές δηλώσεις τους δύο γίγαντες της βιομηχανίας, τις εταιρείες Ele.me και Meituan. Αυτές οι δηλώσεις συνοδεύτηκαν, όμως, από αρκετά χλιαρές αλλαγές, με τις δυο εταιρείες να κάνουν μικρές μόνο προσαρμογές, επιτρέποντας στους οδηγούς περισσότερο χρόνο για την παράδοση των παραγγελιών τους χωρίς να κάνουν, όμως, οτιδήποτε για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που βρίσκονται πίσω από τα παράπονα των εργατών.

Τότε, προς τα τέλη του Φεβρουαρίου του 2021, συνελήφθη από τις αρχές ο πιο εξέχων από τους οργανωτές βάσης των διανομέων στην Κίνα, ο Chen Guojiang – γνωστός απλά και ως “Mengzhu” ή “ηγέτης της ομάδας” (盟主) από φίλους και ακτιβιστές – με την πρόθεση, μάλλον, να κρατήσουν τον ευθύ και ειλικρινή σταρ των κοινωνικών μέσων ήσυχο στη διάρκεια του εθνικού συνεδρίου του κόμματος στις αρχές Μαρτίου. Έκτοτε, ο Chen έχει κατηγορηθεί για “παρακίνηση καυγάδων και πρόκληση προβλημάτων” (寻衅滋事), που αποτελεί, για χρόνια και σε ολόκληρη την χώρα, την πιο συνηθισμένη κατηγορία που χρησιμοποιείται για το “μάντρωμα” κάθε λογής ατόμων που ξεσηκώνουν τον κόσμο18. Μερικοί φίλοι μίλησαν με τον Mengzhu πριν από την κράτησή του, μαθαίνοντας για τους τρόπους που οργάνωνε τα πράγματα. Με βάση το Πεκίνο, διατηρούσε ένα τεράστιο δίκτυο από χιλιάδες διανομείς, κυρίως στον βορρά της χώρας. Είχε αναπτύξει αυτό το δίκτυο εν μέρει εξαιτίας της ισχυρής παρουσίας του στα κοινωνικά μέσα, μέσα από ζωντανές ροές βίντεο της ζωής τους. Παρείχε, επίσης, συμβουλές σε άλλους οδηγούς, οργάνωνε ομαδικά γεύματα ακόμα και νοικιάζοντας ένα μικρό διαμέρισμα στο Πεκίνο, με ένα κρεβάτι, στο οποίο οδηγοί, που μόλις έφταναν στο Πεκίνο, μπορούσαν να μένουν δωρεάν για μια-δυο νύχτες, ενόσω έψαχναν για το καινούριο μέρος όπου θα έμεναν. Αυτοί που τον ξέρουν περιέγραψαν επίσης με ποιο τρόπο είχε μετατρέψει την πλατφόρμα του και σε ένα είδος μικρής ατομικής επιχείρησης, κερδίζοντας, εδώ κι εκεί, μικρές αμοιβές, όπως μέσα από την συλλογή μπόνους για την σύσταση οδηγών στην πλατφόρμα του ή από εκδηλώσεις που διοργάνωνε για οδηγούς. Στην περίοδο που ήταν στην πλατφόρμα, ο Mengzhu βοήθησε επίσης στην οργάνωση αρκετών απεργιών από οδηγούς και αναφέρεται ότι είχε επιτυχίες κερδίζοντας διάφορες εργατικές διεκδικήσεις. Ο ίδιος, και άλλοι διοργανωτές απεργιών, είχαν επίσης συλληφθεί από την αστυνομία για κάποιο διάστημα το 2019. Σε συζητήσεις του με φίλους, σημείωνε με έμφαση ότι το οργανωτικό του στυλ δεν μπορούσε να προσομοιωθεί και απέδιδε την ευρύτατη απήχησή του στην προσωπική του εμμονή με τη δικτύωση, το να βοηθά άλλους και να μεταδίδει ζωντανά στο κοινό του. Την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο Chen παραμένει σε κράτηση περιμένοντας ακόμα να δικαστεί19. Φίλοι του έχουν προσπαθήσει να μαζέψουν χρήματα στο WeChat για την κάλυψη των δικαστικών εξόδων αλλά ο σύνδεσμος στην σελίδα της συλλογής των χρημάτων έχει μποκαριστεί από τη λογοκρισία.

Ο Mengzhu προσφέρει μια ενδιαφέρουσα εικόνα της πολύπλοκης και συχνά αντιφατικής πραγματικότητας της εργατικής οργάνωσης στην Κίνα, η οποία σπάνια ταιριάζει με την οφθαλμαπάτη του “εργατικού κινήματος” που προάγεται από πολλούς ακτιβιστές. Στην περίπτωση αυτή, η φήμη από τα κοινωνικά μέσα και, ακόμα-ακόμα, ένα είδος ρηξικέλευθου ήθους μικροεπιχειρηματικότητας, φαίνεται να ήταν καίριας σημασίας για την ανάπτυξη του δικτύου του Mengzhu. Αυτές οι απρόσμενες περιπλοκές είναι, όπως ισχυριζόμαστε, πολύ σημαντικές για την κατανόηση της εργατικής οργάνωσης μακροπρόθεσμα. Τόσο στο πρώτο, όσο και στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού μας, προσπαθήσαμε να δώσουμε έμφαση σε μια ευρύτερη άποψη για την οργάνωση, που πάει πιο πέρα από τα όρια του “εργατικού κινήματος”, άποψη που δρα ως το θεωρητικό υπόβαθρο για τόσες πολλές αναλύσεις της ταξικής σύγκρουσης στην Κίνα20. Στο μέλλον, θα είναι ακόμα πιο σημαντικό να εγκαταλείψουμε κληρονομημένες προϋποθέσεις σχετικά με το πώς πρέπει να μοιάζει ένα “εργατικό κίνημα” ή ακόμα και ένα γενικότερο “κοινωνικό κίνημα”, αν θέλουμε να ελπίζουμε ότι θα καταλάβουμε τον πραγματικό χαρακτήρα του ταξικού πολέμου. Για παράδειγμα, μαζί με την πρόσφατη ανοδική τάση στις εργοστασιακές δράσεις, θα πρέπει ίσως να επισημάνουμε την δυνητική κοινωνική δύναμη του διευρυνόμενου περιθωρίου των άνεργων και υποαπασχολούμενων εργατών, που αυξάνονται αριθμητικά σε ολόκληρη την χώρα. Στα πιο χαμηλά στρώματα, αυτό υποδεικνύεται από την οργάνωση μεταξύ των διανομέων και τις συνεχιζόμενες κατεδαφίσεις που έχουν σαν στόχο τον αποκαλούμενο “κατώτερο πληθυσμό” (低端人口)21. Αλλά είναι επίσης ορατή ανάμεσα σε εκείνους που καταλαμβάνουν οριακά υψηλότερες κοινωνικές θέσεις, όπως στον διάλογο για την “εμπλοκή”/“involution” (内卷) και το εργασιακό ωράριο “996”22 μεταξύ των εργατικών “λευκών κολλάρων” ή ακόμα και στον αυξανόμενο αριθμό διαμαρτυριών από τους ιδιοκτήτες σπιτιών23.

Δεν είναι ακόμα καθαρό πώς θα επηρεάσουν αυτές οι τάσεις τις κοινωνικές εντάσεις. Αλλά η συνεχιζόμενη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης είναι ένδειξη ότι αυτές οι τάσεις θα επιδεινωθούν όλες με την περαιτέρω στασιμότητα. Η έκταση της ανεργίας στην Κίνα την προηγούμενη χρονιά της πανδημίας είναι ελάχιστα κατανοητή ακόμα, αλλά η κατάσταση δεν φαίνεται να έχει βελτιωθεί σημαντικά. Στη διάρκεια του συνεδρίου του Κόμματος τον Μάρτιο του 2021, ο Πρόεδρος του Κόμματος Li Keqiang ανέφερε την δημιουργία θέσεων εργασίας ως την “ύψιστη προτεραιότητα” της κεντρικής κυβέρνησης, μοιάζοντας να υποδεικνύει ότι η απασχόληση δεν έχει ακόμα πραγματικά ανακάμψει από την πτώση. Αυτό επιβεβαιώνεται περαιτέρω από την πραγματικότητα ότι ήταν η εκ νέου έκρηξη της αγοράς ακινήτων – παρά μια αναβίωση της βιομηχανίας – που πρώτη τράβηξε την εθνική οικονομία από το βύθισμά της μετά το λοκντάουν. Εν τω μεταξύ, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας και το πώς τα οικονομικά προβλήματα έχουν επηρεάσει τα πιο καλοβαλμένα “λευκά κολλάρα” ή ακόμα και μικροαστούς, τμήματα της κοινωνίας που αναμφίβολα αισθάνονται την πίεση της απώλειας θέσεων εργασίας και τις περιοκοπές πληρωμών ή την εξαφάνιση των μικροεπιχειρήσεών τους, και όλα αυτά επιπλέον του ήδη μεγάλου βάρους χρεών που κουβαλούσαν πριν από την πανδημία. Αν και αυτές οι κοινωνικές εντάσεις δεν μοιάζουν να κλίνουν εγγενώς “προς τα αριστερά”, όπως οι εργατικοί αγώνες, είναι, παρ’ όλα αυτά, δυνατόν να συνεχίσουν να προκαλούν αναταράξεις και, δυστυχώς, πιο πιθανόν να προσελκύσουν την προσοχή και τη δράση της ελίτ που λαμβάνει τις αποφάσεις. Όπως σημειώσαμε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού μας, η κοινωνική αναστάτωση από τους ιδιοκτήτες σπιτιών μοιάζει να έχει ξεπεράσει τις εργατικές διαμαρτυρίες στα τέλη της δεκαετίας του 2010. Τώρα, στον κόσμο της πανδημίας και μετά από αυτήν, οι ταξικές πολιτικές είναι πιθανόν να πάρουν κάποιες απρόσμενες μορφές, βασιζόμενες σε τέτοιες υποκείμενες κοινωνικές εντάσεις. Είναι αυτή η πραγματικότητα μάλλον – και όχι μια πρόχειρη ιστορική αναλογία – που πρέπει να χρησιμεύσει ως το σημείο αφετηρίας για οποιονδήποτε προσπαθήσει να κάνει εικασίες για το μέλλον της ταξικής σύγκρουσης στην Κίνα.

Rail: Στο τέλος του βιβλίου διατυπώνετε ένα αρκετά ενδιαφέρον και, κάποιος θα μπορούσε να πει, εικοτολογικό, επιχείρημα σχετικά με το μέλλον του κινεζικού κράτους, με την πανδημία να έχει κάνει καθαρή την ανάγκη επαναοικοδόμησής του. Ισχυρίζεστε ότι παρ’ όλο που θα συνεχίσει την βασική του λειτουργία στην υπηρεσία του καπιταλισμού, το κράτος αναδιαρθρώνεται σε κάτι διαφορετικό από τα Δυτικά κράτη ή τα αυτοκρατορικά και σοσιαλιστικά προηγούμενά του, ενώ ανακυκλώνει στοιχεία από όλα αυτά τα μοντέλα. Για ποιες συγκεκριμένες καινούριες ανάγκες και ποιες νέες προκλήσεις αναδιαρθρώνεται αυτό το καινούριο κράτος και σε ποιες ιδεολογικές αρχές βασίζεται;

Chuang: Βασικά, η κεντρική ιδέα εδώ είναι διπλή: πρώτον, ισχυριζόμαστε ότι η Κίνα είναι ακόμα στη διαδικασία της οικοδόμησης ενός κανονικού καπιταλιστικού κράτους. Φυσικά, αυτό δεν είναι κάτι καινούριο, στην πραγματικότητα, και οι πυρηνικές επιταγές του καπιταλιστικού κράτους είναι λίγο-πολύ οικουμενικές, με την έννοια ότι πολλές πτυχές αυτής της διαδικασίας είναι πολύ παρόμοιες της οικοδόμησης του κράτους που συνοδεύουν την καπιταλιστική ανάπτυξη αλλού. Αλλά, κατά δεύτερον, είναι επίσης λάθος να υποθέτουμε ότι το κράτος που οικοδομείται στην Κίνα σήμερα θα προσομοιάζει αναγκαστικά οποιοδήποτε από τα προγενέστερα καπιταλιστικά κράτη που αναδύθηκαν σε περιοχές όπως οι ΗΠΑ, η Ευρώπη ή οι αποικίες τους στις λεπτομέρειες. Αυτές οι οικουμενικές καπιταλιστικές επιταγές είναι βασικές απαιτήσεις, αλλά η ύπαρξη οικουμενικών λειτουργιών δεν μας προσφέρει και ιδιαίτερη ενόραση για τις ακριβείς θεσμικές δομές που προσαρμόζονται για να τις εξυπηρετήσουν. Στην πραγματικότητα, θα έπρεπε να περιμένουμε να ισχύει το ακριβώς αντίθετο: καθώς οι συνθήκες της παγκόσμιας καπιταλιστικής συσσώρευσης αλλάζουν, το πρότζεκτ της οικοδόμησης του κράτους γίνεται όλο και πιο κομβικό για την όλη αναπτυξιακή διαδικασία. Δεν είναι σύμπτωση ότι κάθε κύμα “late-developer” βιομηχανοποίησης έχει δει το κράτος να παίζει όλο και πιο κεντρικούς ρόλους στην όλη διαδικασία. Ο κόσμος συχνά ξεχνά ότι μια από τις πιο συνεπείς προβλέψεις του ίδιου του Μαρξ, σχετικά με το πώς θα αναπτυσσόταν ο καπιταλισμός, ήταν ότι η κοινωνική κλίμακα της παραγωγής θα αυξανόταν δίπλα-δίπλα με την βιομηχανική συγκεντροποίηση, και ότι το πιστωτικό σύστημα θα έπαιζε έναν καίριας σημασίας ρόλο στη διαχείριση της συσσώρευσης σε μια τέτοια κλίμακα. Επομένως, θα είναι πραγματικά απροσδόκητο αν γίνουμε μάρτυρες της ανάδυσης ενός κράτους που επιβλέπει μαζικές βιομηχανικές κοινοπραξίες και συγχωνεύσεις, μαζί με προσπάθειες πειθάρχησης και κατεύθυνσης των δραστηριότητων τους μέσω της θεσμικής εποπτείας και της παροχής πίστωσης μέσω των μεγάλων κρατικών τραπεζών (και όχι τόσο, και αυτό είναι αξιοσημείωτο, μέσω δημοσιονομικών ενέσεων);

Στο πιο φιλοσοφικό επίπεδο, υπάρχει άλλη μια διάσταση σε αυτό το δεύτερο επιχείρημα. Γιατί δεν πρόκειται απλά για το γεγονός ότι τα πιο επεκτατικά κράτη απαιτείται τώρα να εγγυώνται τις βασικές συνθήκες της συσσώρευσης. Αντιμετωπίζει επίσης το ερώτημα του πώς αυτή η διαδικασία γίνεται αντιληπτή από εκείνους που εμπλέκονται σε αυτήν και τι είδους ιδεολογική μορφή παίρνει. Εν μέρει, αυτό το κομμάτι γράφτηκε ως μια ανταπάντηση σε ολόκληρη αυτή την τάση που είναι της μόδας στη δυτική φιλοσοφία και που προσπαθεί να θεωρητικοποιήσει “το κράτος” καθεαυτό καθαρά μέσω της αναφοράς στην ευρωπαϊκή εμπειρία και την πολιτισμική γενεαλογία που φτάνει πίσω μέχρι την Ρώμη – λες και η ρωμαϊκή νομολογία ανοίγει το μυστικό παράθυρο στην εσώτερη λειτουργία του κράτους σήμερα. Εμείς λέμε: όχι, δεν μπορεί να πάρεις απλά κάτι που ο Φουκώ ή ο Αγκάμπεν ή ακόμα και ο Mbembe έγραψαν για την σύγχρονη Ευρώπη, την αρχαία Ρώμη ή τον κόσμο της αποικιοκρατίας και να το εφαρμόσεις “της χονδρικής” στην Κίνα, λες και η λογική της τέχνης του κράτους ήταν μια εντελώς ξενική μεταμόσχευση, που εισήχθη στην καπιταλιστική μετάβαση. Πραγματικά, θέλουμε να τονίσουμε ότι υπάρχει μια αλαζονεία που σε τρελαίνει σε φιλόσοφους που γράφουν κριτικές για την “αυτοκρατορία” και τον “πολιτισμό” και οι οποίοι δεν ξέρουν το παραμικρό για την ιστορία όλων των μεγαλύτερων, μακροβιότερων αυτοκρατοριών σε ολόκληρη την Ασία (για να μην αναφέρουμε την Αφρική ή την Αμερική).

Σε αυτή την περίπτωση η πραγματικότητα είναι ακόμα πιο επιβαρυντική, επειδή η Κίνα έχει την δική της παλλόμενη και μακρόχρονη φιλοσοφική παράδοση που απασχολείται από πάντα (στην πραγματικότητα, αυτή μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είναι η βασική της έγνοια) με ζητήματα διακυβέρνησης και κρατικής δεινότητας. Ακόμα σημαντικότερο, αυτή η φιλοσοφική παράδοση αναβιώνει σήμερα πολύ ενεργά, συντηκώμενη με συντηρητικές τάσεις της Δυτικής σκέψης και εφαρμοζόμενη επιλεκτικά από αυτούς που είναι στην εξουσία για να δικαιολογήσουν ιδεολογικά, να εννοιολογήσουν, ακόμα και να καθοδηγήσουν, την υλική πρόοδο του πρότζεκτ της οικοδόμησης του κράτους στην πράξη. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε αυτή τη διάσταση της διαδικασίας, ακόμα και αν πρέπει να κρατήσουμε στη σκέψη μας ότι αυτή η φιλοσοφική έκφραση του σχεδίου της κρατικής οικοδόμησης πρόκειται να διαφέρει στην πράξη από την πραγματικότητα. Όντως, δεν ισχύει ότι αυτή η φιλοσοφία λειτουργεί ως το “εγχειρίδιο” για αυτούς που είναι στην εξουσία ή ακόμα ότι δίνει μια ακριβή εικόνα για το πώς πραγματικά λειτουργεί η κρατική εξουσία. Στην πραγματικότητα, συχνά κάνει το αντίθετο, ιδεατοποιώντας το κράτος και επιβεβαιώνοντας μια σχεδόν κοσμολογική αποστολή για το ΚΚΚ, επιφορτισμένου με το καθήκον να καθοδηγήσει την πνευματική αναζωογόνηση του υποτιθέμενου κινεζικού έθνους. Αλλά αυτό είναι το ίδιο ένα σημαντικό γνώρισμα του πώς εκφράζεται αυτή η διαδικασία μέσω της αντανάκλασής της στον ίδιο της τον εαυτό. Για όλους αυτούς τους λόγους, δανειστήκαμε κάποια στοιχεία από την πομπώδη γλώσσα αυτών των φιλοσόφων και δώσαμε σε αυτό το κεφάλαιο έναν ειρωνικά χιουμοριστικό τίτλο: “η Μάστιγα φωτίζει την Μεγάλη Ενότητα Όλων κάτω από τον Ουρανό”. Φυσικά, μια τέτοια ενότητα δεν είναι παρά ένα ανέκδοτο.

Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν σημαίνει ότι το πρότζεκτ της οικοδόμησης του κράτους θα προχωρήσει έτσι απλά χωρίς να αντιμετωπίσει προκλήσεις ή αμφισβήτηση. Όπως και με κάθε στοιχείο του καπιταλισμού, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η ταξική σύγκρουση δεν σβήνει ποτέ οριστικά. Αλλά μπορεί να μην πάρει τη μορφή που θα περιμέναμε. Στην πραγματικότητα, ίσως δούμε περισσότερες πράξεις απελπισίας και απόγνωσης, καθώς οι κοινωνικές συγκρούσεις διογκώνονται με απρόβλεπτους τρόπους, ιδιαίτερα για τα κατώτερα στρώματα της κινεζικής κοινωνίας, όπως η πρόσφατη ανατίναξη ενός κυβερνητικού κτιρίου στο Guangzhou εξαιτίας μιας διαμάχης σχετικά με μια έκταση γης, ή την πρόσφατη αυτοκτονία ενός οδηγού φορτηγού για ένα πρόστιμο 2000 γουάν (περίπου 300 δολάρια ΗΠΑ)24. Οι μεγαλύτερης αξίας καταγγελίες για τα ανώτερα στρώματα, όπως επενδυτικές απάτες ή συγκρούσεις για την ανάπτυξη σχετικά με ακίνητα, είναι πιο πιθανόν να συνεχίσουν να πληθαίνουν και να αποκτούν μεγαλύτερη κάλυψη στα εγχώρια και τα ξένα ΜΜΕ – αυτά τα άτομα έχουν γενικά μεγαλύτερη πρόσβαση στο νομικό σύστημα και καλλίτερες πιθανότητες τυπικής αναγνώρισης από αυτή την άποψη. Αυτό μπορεί να μην αντανακλά την πραγματική “ισορροπία δυνάμεων” όσον αφορά την ταξική πάλη στην Κίνα αλλά μπορούμε να περιμένουμε ότι, τουλάχιστον επιφανειακά, θα υπάρξει, ελλείψει μιας καλλίτερης λέξης, ένας αυξανόμενος “εξαστισμός”25 των κοινωνικών αγώνων, έστω και αν αυτή η διαδικασία τονίζεται από βίαια ξεσπάσματα από τους φτωχότερους στη χώρα. Και δεν χρειάζεται να πούμε ότι οι απαιτήσεις των πλουσίων (όπως η διατήρηση της ασταθούς αγοράς ακινήτων) θα είναι μια υψηλή προτεραιότητα για το κράτος. Δεν αληθεύει το ίδιο για τους φορτηγατζήδες ή τον “κατώτερο πληθυσμό”, που βλέπουν τα σπίτια τους να κατεδαφίζονται.

Θα πρέπει επίσης να είμαστε “στο ψάξιμο” για τρόπους με τους οποίους μορφές “κυτταρικής”, τύπου εκστρατείας, κινητοποιήσεις μπορεί να αναπτυχθούν στο μέλλον από το κράτος. Όπως επισημαίνουμε στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ενώ το τοπικό κράτος αποδείχθηκε σχετικά αδύναμο, δομές εξουσίας μικρής κλίμακας διαμορφώθηκαν με απίστευτη ταχύτητα. Τοπικές επιτροπές κατοίκων, σεκιουριτάδες και άλλοι εθελοντές – με γνωριμίες και σχέσεις με το κόμμα και κυβερνητικές οργανώσεις – έγιναν οι βασικές όψεις της κρατικής εξουσίας όταν η κατάσταση είχε να κάνει με την ρύθμιση της μετακίνησης των πολιτών ανάμεσα στις γειτονιές ή ακόμα και για το να βγουν και να μπουν στο σπίτι τους. Αυτές οι εξελίξεις δεν έχουν περάσει απαρατήρητες ούτε από το κεφάλαιο. Την προηγούμενη χρονιά, ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Εμπορικού Επιμελητηρίου (European Chamber of Commerce), Jorge Wuttke, δεν παραπονιόταν για την ανάπτυξη μιας γενικευμένης, συγκεντρωτικής και αυταρχικής γραφειοκρατίας που παρεμποδίζει τις επιχειρήσεις αλλά, μάλλον, για το ακριβώς αντίθετο: “Το μωσαϊκό από αντικρουόμενους κανόνες, που αναδύθηκαν από την μάχη εναντίον της πανδημίας COVID-19, έχει παραγάγει εκατοντάδες “τσιφλίκια” καθιστώντας σχεδόν αδύνατη την μεταφορά αγαθών ή ανθρώπων μέσα στην Κίνα”. Ως ένας κύριος εκπρόσωπος του ξένου κεφαλαίου, ο Wuttke έκανε έκκληση στην κυβέρνηση να ενιαιοποιήσει μέτρα “σε μεγαλύτερες περιοχές δικαιοδοσίας” ώστε να “ξαναστήσει την πραγματική οικονομία στα πόδια της”26. Αυτό το “μωσαϊκό” εξουσίας παραμένει στη θέση του σήμερα, αν και σε μια πιο λανθάνουσα μορφή. Αν και η πανδημία έχει περάσει και αυτά τα συστήματα έχουν ελαφρώς χαλαρώσει, η πραγματικότητα είναι ότι δεν έχουν εξαφανιστεί. Τα πρόσφατα αναπτυγμένα δίκτυα που συνδέουν τυπικά όργανα της κρατικής εξουσίας με άτυπα σώματα εθελοντών, εταιρείες διαχείρισης ακινήτων, σεκιουριτάδες κλπ. έχουν απλά βυθιστεί κάτω από την επιφάνεια, “χτυπώντας προσοχή”27 και επαναεπιβεβαιώνοντας την παρουσία τους όποτε προκύπτουν τοπικές εξάρσεις. Αυτό, όμως, δεν είναι σημαντικό μόνο για την διαχείριση της πανδημίας. Το πιο θεωρητικό κομμάτι του κεφαλαίου επιχειρηματολογεί ότι ανάλογα τοπικά και, αυτό που καλεί, “παρά-τυπα”28 δίκτυα ενδέχεται να αναδυθούν εν όψει ενδογενών ή εξωγενών πληγμάτων, όπως μια χρεωκοπία των τραπεζών ή στη διάρκεια μιας εθνικιστικής κινητοποίησης που θα ακολουθούσε οποιαδήποτε στρατιωτική σύγκρουση.

1 Στμ. Για την μετάφραση του τίτλου αξίζει να κάνουμε δυο παρατηρήσεις σε σχέση με την απόδοση του τίτλου στο αγγλικό κείμενο που είναι: “The State of the Plague”. Στα Αγγλικά η λέξη state είναι αμφίσημη καθώς σημαίνει τόσο το κράτος όσο και την κατάσταση. Όμως το ίδιο το κείμενο νομίζουμε ότι δεν αφήνει πολλά περιθώρια σε σχέση με την σημασία της λέξης εδώ, δηλαδή το κινεζικό κράτος, τη λειτουργία και ανοικοδόμησή του εν μέσω της πανδημίας. Όσον δε αφορά την λέξη plague αυτή την αποδίδουμε ως μάστιγα και όχι ως πανούκλα ή πανώλη, που είναι εξίσου έγκυρες μεταφράσεις, καθώς κάτι τέτοιο θα αναφερόταν σε μια συγκεκριμένη ασθένεια που έχει όντως αποτελέσει μάστιγα πολλές φορές στο παρελθόν.

2 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://brooklynrail.org/2021/09/field-notes/The-State-of-the-Plague

3 Η Aminda Smith είναι ιστορικός με αντικείμενο την σύγχρονη Κίνα, συν-διευθύντρια του PRC History Group, και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Michigan State University. Ο Fabio Lanza είναι καθηγητής της σύγχρονης κινεζικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

4 Αμφότερα μπορούν να βρεθούν στον ιστότοπό τους: www.chuangcn.org

5 Γι να παραγγείλετε το βιβλίο ή άλλους τίτλους της σειράς, επισκεφθείτε τον ιστότοπο του Kerr: https://charleshkerr.com.

6 Στμ. Στα Ελληνικά μεταφράστηκε από την Φάμπρικα Υφανέτ και είναι διαθέσιμο εδώ: https://yfanet.espivblogs.net/2020/03/20/koinoniki-molynsi-koinonikos-kai-taxikos-polemos-stin-kina.

7 Στμ. Είναι πολύ σημαντικό να αναδείξουμε τον εντελώς προσχηματικό, προπαγανδιστικό και αποπροσανατολιστικό χαρακτήρα αυτής της αντίληψης για την δήθεν απαρέσκεια των Δυτικών κρατών στις αυταρχικές/ολοκληρηρωτικές μεθόδους διαχείρισης που υποτίθεται αντιθέτως χαρακτηρίζουν μόνο το απολυταρχικό και παντοδύναμο κινεζικό κράτος. Σκοπός της προπαγάνδας αυτής είναι φυσικά να συγκαλυφθεί η ένταση των αντίστοιχων αυταρχικών πολιτικών που εφαρμόζουν τα Δυτικά κράτη και κυρίως ότι έρχονται να καλύψουν ακριβώς αυτές τις “αδυναμίες” και ελλείψεις σε σχέση με το κινεζικό υπόδειγμα και σε καμμιά περίπτωση δεν αντανακλούν κάποιες “φιλελεύθερες” επιλογές τους. Αντίθετα, τα Δυτικά κράτη αξιοποιούν την πανδημία ως μια εξαιρετικά προνομιακή συνθήκη επέκτασης και διεύρυνσης του ελέγχου και της πειθάρχησης επί των κοινωνιών και κυρίως του προλεταριάτου. Με λίγα λόγια, όπως λένε και οι Chuang ακριβώς στη επόμενη απάντηση, ο λόγος που ο “μύθος της παντοδυναμίας του κινεζικού κράτους” προπαγανδίζεται με πολύ μεγαλύτερη ζέση στη Δύση είναι ακριβώς γιατί η αντίστοιξη αυτή με το “ήδη ολοκληρωτικό κινεζικό κράτος” κάνει τα Δυτικά αντίστοιχα να μοιάζουν “φιλελεύθερα” και συγκαλύπτει τις δικές τους εμμενείς και πυρετωδώς ενισχυόμενες απολυταρχικές τάσεις. Όταν, λοιπόν, τα Δυτικά κράτη και ΜΜΕ απευθύνουν με έναν τόνο “αγωνίας” και “απελπισίας” το ρητορικό ερώτημα: “Και καλά, τι θέλετε να γίνουμε, Κίνα;” μας λένε στην πραγματικότητα απειλητικά:Ναι, πρέπει και μπορούμε να γίνουμε!”. Από την πλευρά του κινεζικού κράτους, τώρα, μπορούμε επίσης να καταλάβουμε την προπαγανδιστική αξία αυτής της εικόνας, μιας και ενισχύει το αφήγημα της παντοδυναμίας και αποτελεσματικότητάς του.

8 Στμ. Θα συμφωνήσουμε ότι οι ίδιες ενδείξεις αδυναμίας ισχύουν και στην περίπτωση της διαχείρισης της πανδημίας από τα Δυτικά κράτη. Σε αντίθεση με διάφορες αναγνώσεις που βλέπουν όλη αυτή την κρίση και την κρατική διαχείριση ως επίδειξη ισχύος εμείς βλέπουμε αντίθετα τα σημάδια της αδυναμίας και ο βασικός λόγος είναι ακριβώς η “ποιότητα” της πειθάρχησης που παράγεται από αυτή τη διαχείριση και τα μέσα της. Όταν τα κράτη καταφεύγουν σε κατασταλτικά μέσα πειθάρχησης αυτό είναι ένδειξη αδυναμίας γιατί η πειθάρχηση που επιτυγχάνεται αποκλειστικά και μόνο με την καταστολή και τη βία δεν είναι η οργουελιανού τύπου εκούσια και συνειδητή πειθάρχηση και υποταγή, δεν είναι η ταύτιση και εκδήλωση λατρείας προς το Κράτος-Μεγάλο Αδελφό, που είναι και ο ριζικός στόχος. Η πειθάρχηση μέσα από την βία και μόνο έχει τόση αξία όση και η πειθάρχηση στις εντολές κάποιου που βρίσκεται με το “πιστόλι στον κρόταφο”, δεν κερδίζει το μυαλό και την καρδιά. Είναι πειθάρχηση καταναγκαστική που συσσωρεύει ταυτόχρονα δυναμικό αντίστασης και ανυπακοής και πιθανών εκρήξεων. Φυσικά η κρατική διαχείριση δεν δουλεύει μόνο στο επίπεδο της επιβολής και της καταστολής· κάθε άλλο, αγωνίζεται σκληρά για να κερδίσει το μυαλό και την καρδιά των υπηκόων, θα ήθελε οι ουσιαστικές πτυχές της διαχείρισης να είναι αυτού του οργουελιανού τύπου, απλά αυτές είναι αναγκαστικά πιο υπόρρητες, υποδώριες και βραδύτερης αποτελεσματικότητας. Γι’ αυτό και το ποσοστό του πληθυσμού πειθαρχεί εξαιτίας των προστίμων, των μπάτσων και των απολύσεων και όχι από τις “επιστημονικές” αναλύσεις των λοιμοξιολόγων (και, φυσικά, από τον ενστικτώδη φόβο μπροστά στην αρρώστια, φόβο που το κράτος θέλει διακαώς να μεταβολίσει σε εκούσια πειθάρχηση αλλά δεν το πετυχαίνει – εξ ου και η άρνηση μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού να εμβολιαστεί). Εν ολίγοις, και θα επανέλθουμε εκτενέστερα και βαθύτερα, η οπτική των κρατών ως παντοδύναμων, που “λύνουν και δένουν”, πειθαρχούν και χειραγωγούν κατά βούληση σε ένα κρεσέντο ισχύος απέχει παρασσάγγας από την πραγματικότητα. Και οι Chuang κάνουν – χάρις στον διαλεκτικό τους εξοπλισμό – πολύ διαυγή αυτή την κρίσιμη επισήμανση.

9 Στμ. Και επειδή μπορεί να αναρωτηθεί κανείς ποιο το όφελος και ο λόγος για τα Δυτικά κράτη (μέσω και των ΜΜΕ) να προβάλλουν την εικόνα μιας “παντοδύναμης Κίνας”, αξίζει να επισημάνουμε ότι εκτός από τον πιο προφανή λόγο που αναλύσαμε πριν, δηλαδή την συγκάλυψη του δικού τους πρότζεκτ προς τον απολυταρχισμό, υπάρχει και το εξίσου σοβαρό και, ουσιαστικά, διπλό όφελος της ενίσχυσης των ίδιων των Δυτικών κρατών και της θωράκισης μιας ισχυρής εθνικής ενότητας μέσα από την στοίχιση μας πίσω από το κράτος “μας”, ενόψει μιας πιθανής και αναπόφευκτης, ίσως, σύγκρουσης με έναν τέτοιο παντοδύναμο αντίπαλο. Αυτά τα δύο επιπλέον είναι αλληλένδετα αφού αυτή η στοίχιση ισοδυναμεί με την απόσπαση της δικής μας συναίνεσης σε αυτή την ανάγκη ισχυροποίησης τους. Ακόμα βαθύτερα, η διαδικασία αυτή ενισχύει τα κράτη με έναν “διπλό” τρόπο: και “προς τα μέσα” – με την δική μας αποδυνάμωση μέσα από την στοίχιση με το κράτος “μας”, αλλά και “προς τα έξω”, ισχυροποίηση απέναντι στα αντίπαλα κράτη. Ισχυροποίηση με στόχο, λοιπόν, και τον “εσωτερικό” και τον “εξωτερικό” εχθρό. Όμως, προσοχή σε αυτό το σημείο! Ο “εξωτερικός” εχθρός δεν είναι αυτός που φαίνεται, δηλαδή τα αντίπαλα κράτη, όπως υποτείνεται από τις διακρατικές αντιπαλότητες, αλλά αυτός ο ίδιος “εσωτερικός” εχθρός, το παγκόσμιο προλεταριάτο, κοινός εχθρός όλων των κρατών. Πίσω από τα “γεωπολιτικά παιχνίδια” θα βρούμε αυτόν τον ίδιο τον αμείλικτο ταξικό πόλεμο.

10 Στμ. CDC: (Center for Disease Control and Prevention), το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών.

11 Στμ. Danwei: μονάδα εργασίας, είναι το όνομα που δίνεται σε έναν τόπο εργασίας στην Κίνα. Ο όρος danwei εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα ως αναφορά στον χώρο εργασίας κάποιου αν και αντιστοιχεί περισσότερο στην περίοδο εκείνη που η κινεζική οικονομία δεν ήταν τόσο αναπτυγμένη όσο σήμερα και εξαρτιόταν περισσότερο από το κράτος πρόνοιας για την πρόσβαση σε μακροχρόνια εργαζόμενους στις πόλεις ή στο πλαίσιο των κρατικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεων.

12 Όπως εξετάζεται στο άρθρο μας “Red Dust”, αυτό στην πραγματικότητα άρχισε υπό τη διακυβέρνηση του Μάο και όχι του Deng Xiaoping, και είναι ένας από τους λόγους που ισχυριζόμαστε ότι η περιοδολόγηση της κινεζικής ιστορίας σύμφωνα με την ακολουθία των “μεγάλων ηγετών” είναι παραπλανητική. Σκόπιμα δεν αποκαλούμε ποτέ το αναπτυξιακό καθεστώς “εποχή του Μάο”, για παράδειγμα, ούτε τη μετάβαση στον καπιταλισμό “εποχή του Ντενγκ” επειδή η ιστορία δεν μπορεί να αναχθεί στις πράξεις, τα καπρίτσια ή τις πολιτικές θεωρίες των κρατικών ηγετών. [Στμ. Το άρθρο “Red Dust” μπορείτε να το βρείτε μεταφρασμένο στο ιστολόγιο InMediasRes: Κόκκινη Σκόνη: η μετάβαση στον καπιταλισμό στην Κίνα”, https://inmediasres.espivblogs.net/red_dust_intro.]

13 Gabriel Crossley and Stella Qiu, “China’s stunning export comeback has factories scrambling for workers” [“Η εντυπωσιακή επιστροφή των εξαγωγών για την Κίνα αφήνει τα εργοστάσια να “τσακώνονται” για να βρουν εργάτες”] Reuters, 20 Δεκεμβρίου 2020, https://www.reuters.com/article/us-china-economy-manufacturing-idUSKBN28V0AL.

14 疫情期间务工者遇到劳动争议该咋办? [“What should workers with a labor grievance do during the pandemic?”, “Τι θα πρέπει να κάνουν οι εργάτες με εργασιακά παράπονα στη διάρκεια της πανδημίας], 公民日报 [People’s Daily] 27/11/2020, http://www.xinhuanet.com/fortune/2020-11/27/c_1126791491.htm.

15 北京发布2019年劳动人事争议仲裁十大典型案例 [“Beijing Announces Top Ten Labor Arbitration cases from 2019”, “Το Πεκίνο ανακοινώνει τις Δέκα κυριότερες υποθέσεις Εργατικής Διαιτησίας απ το 2019”] 新华网 [Xinhua], http://www.xinhuanet.com/2019-11/05/c_1125196006.htm.

16 SCMP Reporter, “China’s annual Lunar New Year migration, usually the biggest of its kind, looks very different in 2021”, “Η ετήσια μετακίνηση στην Κίνα για το Νέο Σεληνιακό Έτος, συνήθως η μεταλύτερη του είδους της, μοιάζει πολύ διαφορετική το 2021”], South China Morning Post, 7 February 2021. https://www.scmp.com/magazines/post-magazine/long-reads/article/3120728/chinas-annual-lunar-new-year-migration-usually.

175 Chuang and Friends (Μετάφ.), “Delivery Workers, Trapped in the System” [“Εργάτες Διανομής, παγιδευμένοι στο Σύστημα”], Chuang Blog, 12 Νοεμβρίου 2020, https://chuangcn.org/2020/11/delivery-renwu-translation.

18 Για τον Mengzhu και την σύλληψή του, δείτε Emily Feng, “He Tried To Organize Workers In China’s Gig Economy. Now He Faces 5 Years In Jail” [“Προσπάθησε να οργανώσει εργάτες στην οικονομία πλατφόρμας στην Κίνα. Τώρα αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης 5 ετών”], NPR, 13 Απριλίου 2021, https://www.npr.org/2021/04/13/984994360/he-tried-to-organize-workers-in-chinas-gig-economy-now-he-faces-5-years-in-jail· Matt Dagher-Margosian, “Free Mengzhu! An interview with Free Chen Guojiang 关注盟主” Asia Art Tours [“Λευτεριά στον Mengzhu! Μια συνέντευξη με την πρωτοβουλία Free Chen Guojiang”], https://asiaarttours.com/free-mengzhu-an-interview-with-free-chen-guojiang-%E5%85%B3%E6%B3%A8%E7%9B%9F%E4%B8%BB. Για παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν, δείτε το άρθρο μας “Picking Quarrels” [“Ψάχνοντας για Καυγά”] από το δεύτερο τεύχος του περιοδικού μας: https://chuangcn.org/journal/two/picking-quarrels.

19 Οι πιο πρόσφατες αναφορές από το παρατηρητήριο για τα εργασιακά δικαιώματα China Labour Bulletin στις αρχές Ιουνίου λένε ότι είναι ακόμα υπό κράτηση. Δείτε το “Food delivery worker burns uniform in symbolic protest” [“Διανομέας φαγητού καίει την στολή του σε συμβολική διαμαρτυρία”], China Labour Bulletin, 8 Ιουνίου 2021, https://clb.org.hk/content/food-delivery-worker-burns-uniform-symbolic-protest.

20 Δείτε “No Way Forward, No Way Back” [“Δεν υπάρχει δρόμους ούτε προς τα μπρος ούτε προς τα πίσω”] και “Gleaning the Welfare Fields” [“Σταχομαζεύοντας στα χωράφια του κράτους πρόνοιας”] στο Τεύχος 1, και “Picking Quarrels” [“Ψάχνοντας για Καυγάδες”], στο Τεύχος 2, διαθέσιμα και τα δύο εδώ: https://chuangcn.org/journal.

21 Σχετικά με την συζήτηση για τον “κατώτερο πληθυσμό” και την αύξηση της δημοτικότητάς της, μετά την κατεδάφιση φτωχικών κατοικιών το 2017 στο Πεκίνο, δείτε: “Adding Insult to Injury: Beijing’s Evictions and the Discourse of “Low-End Population”[“Προσθέτοντας την Προσβολή στον Τραυματισμό” Οι εξώσεις στο Πεκίνο και η συζήτηση για τον ‘Κατώτερο Πληθυσμό’”], https://chuangcn.org/2018/01/low-end-population.

22 Για μια συζήτηση και των δύο δείτε: “Involution: Wildcat on China’s 2020” [“Εμπλοκή: το Wildcat για την Κίνα του 2020”, υπό μετάφραση], https://chuangcn.org/2021/05/involution-wildcat-on-chinas-2020.

23 Για μια ανάλυση των μακροπρόθεσμων τάσεων, δείτε την ανάλυσή μας στο “Ψάχνοντας για Καυγάδες”, που αναφέρθηκε παραπάνω. Παραδείγματα διαμαρτυριών από ιδιοκτήτες σπιτιών μπορούν να βρεθούν καθημερινά στο διαδίκτυο, γι’ αυτούς που τα αναζητούν. Σοβαρότερα περιστατικά καλύπτονται μερικές φορές με λεπτομέρειες σε εκδόσεις που ασκούν κριτική στην Κίνα, όπως το Radio Free Asia, πιθανόν μια φορά τον μήνα ή κάτι ανάλογο. Για παράδειγμα, κάτοικοι σε μια γειτονιά στο Chongqing συγκρούστηκαν με περισσότερους από εκατό Ματατζήδες τον Μάιο σε σχέση με μια μακροχρόνια αντιδικία με αξιωματούχους που ήθελαν να εγκαταστήσουν ένα γραφείο της τοπικής κυβέρνησης στην τοπική τους οικιστική κοινότητα. Δείτε: “重庆保利香雪小区爆发大规模抗暴事件 业主赶走数百名黑衣人”https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/renquanfazhi/sc-05152021170149.html. Η εκστρατεία κατεδαφίσεων της κυβέρνησης του Πεκίνου στο σύμπλεγμα Xiangtang, στα βόρεια προάστια της πόλης, έχει αναφερθεί από αρκετά αγγλόφωνα πρακτορεία ειδήσεων. Δείτε, για παράδειγμα: “Residents Protest As China Demolishes Some Of Beijing’s Wealthy Suburbs”, [“Κάτοικοι διαμαρτύρονται καθώς η Κίνα κατεδαφίζει κάποια από τα εύπορα προάστια του Πεκίνου”], https://www.npr.org/2021/01/26/960855956/residents-protest-as-china-demolishes-some-of-beijings-wealthy-suburbs.

24 Δείτε την πρόσφατη αναφορά μας σχετικά με τέτοια γεγονότα: “Bombing the Headquarters: Desperate Measures in a Time of Involution”, [“Βομβαρδίζοντας τα Κεντρικά: Απεγνωσμένα Μέτρα σε έναν καιρό Εμπλοκής”], Chuang Blog, 23 Μαΐου 2021, https://chuangcn.org/2021/05/bombing-headquarters.

25Στμ. Στο πρωτότυπο: embourgeoisement.

26 Δείτε: “COVID-19 Severely Impacting Business: trade associations call for proportionate measures to get real economy back on track”, [“Η πανδημία COVID-19 επηρεάζει σκληρά τις επιχειρήσεις: κοινή συνέντευξη τύπου του Γερμανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου στην Κίνα και του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 27 Φεβρουάριου 2020, https://china.ahk.de/news/news-details/covid-19-severely-impacting-business-trade-associations-call-for-proportionate-measures-to-get-real-economy-back-on-track.

27 Στμ. Στο πρωτότυπο: snapping to attention.

28 Στμ. Στο πρωτότυπο: “para-formal”.

Μια πανούκλα και στα δύο Κοινοβούλιά σας – Η θέση της εργατικής τάξης στην τρέχουσα κρίση

Angry Workers of the World1,2

το κείμενο σε pdf

Αυτή η μπροσούρα είναι προϊόν της συλλογικής μας αντιπαράθεσης θέσεων καθώς και συζητήσεων με συνάδελφους εργάτες κατά τους πρόσφατους μήνες. Μπορείτε επίσης να διαβάσετε μια περίληψη περισσότερων από δέκα συνεντεύξεις σχετικά με τις μεταβαλλόμενες σχέσεις εξουσίας στη διάρκεια της καραντίνας. Τυπώστε ελεύθερα το παρόν κείμενο σαν μπροσούρα και μοιραστείτε το με τους συντρόφους και τους συναδέλφους σας.

Αν μη τι άλλο, η πανδημία Covid-19 έχει επιδείξει ότι ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι παράλογος. Οι εκατοντάδες εθνικές κυβερνήσεις έχουν όλες προωθήσει ξεκάθαρα αντιφατικές στρατηγικές για να ελέγξουν και να αντιμετωπίσουν την ίδια παγκόσμια καταστροφή και όλες παραδέρνουν θεαματικά. Εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι έχουν θεωρηθεί όχι μόνο αποδεκτοί αλλά και αναγκαίοι για να διατηρηθεί μια οικονομία που εξαθλιώνει το ανθρώπινο είδος. Οι μεγάλες επιχειρήσεις χαίρουν του προνομίου να αγνοούν τους υγειονομικούς περιορισμούς χωρίς καμμιά ζημιά, και τους χρησιμοποιούν, όποτε είναι βολικό, ως ένα όπλο ενάντια στους εργάτες τους. Αυτή τη στιγμή μαίνεται ένας πόλεμος από τους κατασκευαστές των εμβολίων ώστε να αποφύγουν την απελευθέρωση των πληροφοριών που χρειάζονται για την παρασκευή τους, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν τα κέρδη τους.

Μπροστά σε μια νέα περίοδο ύφεσης, το κεφάλαιο έχει ανανεώσει την επίθεσή του απέναντι στην εργατική τάξη με ένταση. Είναι απίθανο, παρά τις διακαείς ελπίδες κάποιων επισήμων των συνδικάτων και μερικών υποτονικών σοσιαλιστών, αυτό από μόνο του να κεντρίσει τους εργάτες ώστε να δυναμώσουν την πάλη τους. Αλλά είναι, επίσης, χωρίς νόημα να κυλιόμαστε και στην λάσπη της απελπισίας που έχει γραπώσει τις μεσαίες τάξεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε ολόκληρη την ιστορία του εργατικού κινήματος, άσχετα από το αν επρόκειτο για μια καλή ή μια κακή στιγμή, έχει υπάρξει καθήκον εκείνων που θέλουν να σπρώξουν προς τα μπρος το κίνημά μας να βρουν σε ποια θέση ακριβώς βρίσκεται η τάξη στην τρέχουσα κατάσταση και τι μπορεί να γίνει για το προχώρημα της οργάνωσής της και της μάχης της για χειραφέτηση.

Η πρόθεσή μας στη διεξαγωγή των συνεντεύξεων που συνοψίζονται εδώ δεν ήταν να πούμε στους ανθρώπους αυτό που ήδη ήξεραν – τα πράγματα είναι άσχημα και γίνονται χειρότερα – αλλά να δούμε τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό. Πήραμε συνεντεύξεις από είκοσι συναδέλφους εργάτες σχετικά με τις εμπειρίες τους στη διάρκεια και μετά την πρώτη καραντίνα για τον Covid-19: νοσηλευτές/τριες, ταχυδόμους, οδηγούς στον υπόγειο, εργάτες/τριες σε τηλεφωνικά κέντρα, διδάσκοντες στα πανεπιστήμια, εργάτες γης, σπουδάστριες και άλλες. Η αρχική σύγχυση των αφεντικών στην πανδημία τα ανάγκασε να μεταθέσουν τις πρακτικές αποφάσεις στους χώρους παραγωγής όπου οι εργάτες έπρεπε να ενεργήσουν3 ώστε να καλύψουν το κενό. Σε πολλές περιπτώσεις εντολές από τα πάνω χωρίς νόημα αγνοήθηκαν εντελώς από την ίδια την αναγκαιότητα, και υγειονομικά μέτρα υιοθετήθηκαν από τα κάτω. Το αποτέλεσμα από αυτό, και από το αυξανόμενο ενδιαφέρον στην “ουσιώδη” εργασία, ήταν οι εργάτες να αρχίσουν να αμφισβητούν γιατί πρέπει να εργάζονται με τον τρόπο που εργάζονται. Αυτό δεν μεταφράστηκε αυτόματα σε αυξημένη αυτοπεποίθηση· πολλοί συνθηκολόγησαν με τις στρατηγικές “απόλυσης και επαναπρόσληψης” που τους επιβλήθηκαν και, ακόμα και πριν από την κρίση, οι άνθρωποι αμφέβαλαν για την ικανότητά τους να παλέψουν.

Όταν, το 1351, ο Μαύρος Θάνατος είχε σκοτώσει το ένα τρίτο του βρετανικού πληθυσμού, η μοναρχία και οι φεουδάρχες ευγενείς “λαμβάνοντας υπόψιν την πολύ σοβαρή αναστάτωση και ταλαιπωρία που θα μπορούσε να προέλθει από την έλλειψη ιδιαίτερα των ζευγάδων4 και άλλων τέτοιων εργατών” αλλά, επίσης, και έχοντας στο μυαλό όλους αυτούς τους “ασυνείδητους” αγρότες που “βλέποντας τις δοκιμασίες5 των αφεντάδων τους […] δεν είναι διατεθιμένοι να τους υπηρετήσουν παρά μόνο αν λάβουν υπερβολικούς μισθούς”, πέρασαν τον Νόμο για τους Εργάτες6. Ο Νόμος έθετε τους μισθούς στα επίπεδα πριν την πανούκλα, παρά το γεγονός ότι αυτοί ήταν ήδη σε ένα ιστορικά χαμηλό μετά τον Εκατονταετή Πόλεμο, και απαγόρευε την επαιτεία και την αναζήτηση δουλειάς αλλού. Η ασθένεια ήταν μόνο ένα πρόσχημα· στην πραγματικότητα ένα παρόμοιο μέτρο θα ήταν απαραίτητο για το ξεζούμισμα των εργατών άσχετα από τον Μαύρο Θάνατο. Μοιάζει σαν ο Rishi Sunak να είναι ένας αγωγός του πνεύματος του Εδουάρδου του 3ου7. Χρειάστηκαν 30 χρόνια για τις εξασθενημένες και διασπασμένες μάζες των αγροτών να εξεγερθούν, χωρίς επιτυχία. Η επανεμφάνιση μιας πανούκλας στον καπιταλιστικό κόσμο δεν είναι απαραίτητο να έχει την ίδια εξέλιξη, όχι αν χρησιμοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία για να ανακαλύψουμε πού και πώς μπορούμε να αντεπιτεθούμε. Πρέπει με αυστηρότητα, και χωρίς φόβο ή τυφλό δογματισμό, να εξετάσουμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε: όχι σαν απομονωμένα άτομα, ή εργασιακοί χώροι, ή ακόμα και εθνικές ομάδες, αλλά ως μια διεθνής τάξη που χρειάζεται να ξαναχτίσει το αγωνιστικό της πνεύμα και τους δεσμούς με τον ίδιο τον εαυτό της. Χρειαζόμαστε να αναλύσουμε τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες των εργατικών αγώνων παντού, να αντλήσουμε τα διδάγματά μας και να μάθουμε μέσα από έναν ειλικρινή στοχασμό. Τότε, μπορούμε να αρχίσουμε να προχωράμε στην επίθεση.

Οι αιτίες της πανδημίας και η αντίδραση σ’ αυτήν

Ένα από τα μεγάλα συμπτώματα της ασθένειας στην κοινωνική μας ύπαρξη είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι απομονωμένοι στον καταμερισμό της εργασίας, δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Δεν μπορεί να βρεθεί καλλίτερο παράδειγμα αυτής της καταστροφής από τη δημόσια αντίδραση στην πανδημία. Η τεράστια πλειοψηφία του κόσμου έχει μια εντελώς βασική επιστημονική εκπαίδευση από το κράτος, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ήταν είτε λανθασμένο είτε χωρίς συνοχή είτε διδάχτηκε με κακό τρόπο, επειδή η καλλίτερη εκπαίδευση δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό για το κεφάλαιο. Επιπλέον, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πλήρως ξεκομμένοι από την πρακτική των φυσικών επιστημών, πρακτική που λαμβάνει χώρα πίσω από κλειστές θύρες και λειτουργεί πάνω σε μη τεθιμένες αρχές. Όταν το κράτος ιδιοποιείται τα αποτελέσματα της επιστήμης (με ανάμεικτη ακρίβεια) για τους δικούς του σκοπούς, για να επικυρώσει τις αποφάσεις του και να καλύψει τον εαυτό του με ένα λούστρο ικανότητας, κάνει τμήματα της εργατικής τάξης, που δικαιολογημένα δεν το εμπιστεύονται, να μην εμπιστεύονται ούτε την επιστήμη. Αυτό αφήνει ανοιχτό το πεδίο για μεσοαστούς τσαρλατάνους να διαδίδουν ανοησίες που απλά επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο την σύγχυση.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η ίδια η επιστήμη είναι τέλεια. Εξαιτίας της διαίρεσης πνευματικής και χειρονακτικής εργασίας και της ένδειας των λεγόμενων “κοινωνικών επιστημών”, οι επιστήμονες που πιθανόν να έχουν μια ορθή κατανόηση της μικροβιολογίας και της ανοσολογίας έχουν περισμένη δυνατότητα κατανόησης της κοινωνίας. Μόνο η εργατική τάξη και οι οργανώσεις της είναι σε μια κοινωνική θέση να καταλάβουν πραγματικά την παρούσα κατάσταση στην ολότητά της, και είναι πολύ σημαντικό να το κάνουμε αυτό. Μόνο όταν καταλαβαίνουμε πραγματικά τα δεδομένα γεγονότα και μπορούμε αυτό να το συνδυάσουμε με μια καθαρή άποψη των δικών μας συμφερόντων, μόνο τότε μπορούμε να σχεδιάσουμε για τη συνέχεια και να παλέψουμε. Όμως, καμμιά από τις ομάδες της λεγόμενης αριστεράς δεν έχει μπορέσει να αποκτήσει μια συνεκτική εικόνα της κρίσης, παλινδρομώντας ανάμεσα σε παιδαριώδεις εκκλήσεις προς το κράτος να εντείνει τα κατασταλτικά μέτρα και αιτήματα της στιγμής, χωρίς μια ευρύτερη θεώρηση του τι συμβαίνει. Θα πρέπει να συνδυάσουμε τις βιολογικές και κοινωνικές πτυχές της κρίσης και να δούμε τις ρίζες της στη δική μας θέση ως εργατικής τάξης8.

Ο ιός που ονομάζεται επίσημα “SARS-CoV-2” και ο οποίος προκαλεί την ασθένεια COVID-19, είναι ουσιαστικά ένα απλό σύνολο οδηγιών κωδικοποιημένων σε μια χημική ουσία που λέγεται RNA, τυλιγμένο σε ένα κάλυμμα φτιαγμένο από πρωτεΐνη. Το κάλυμμα χρησιμοποιείται για την είσοδο στα ανθρώπινα κύτταρα, τα οποία περιέχουν μηχανισμούς που συνήθως χρησιμοποιούνται για την παραγωγή χημικών ουσιών που χρειάζεται το κύτταρο, μηχανισμούς, όμως, που ο ιός μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αντιγράψει τον εαυτό του. Τα νέα αυτά αντίγραφα είναι τότε ελεύθερα να διαδοθούν στο σώμα, καταλήγοντας στη βλέννα και το σάλιο, που μπορούν να διαδοθούν μέσω του άερα με τον βήχα, το φτάρνισμα και την ομιλία. Οι ιοί χρειάζοντα τον κυτταρικό μηχανισμό άλλων οργανισμών για να αναπαραχθούν και, συνεπώς, εξαρτώνται από την δυνατότητα διάδοσής τους, σε αυτή την περίπτωση μετάδοσης με σταγονίδια που μεταφέρονται από τον αέρα. Ο υψηλός ρυθμός αναπαραγωγής τους και η έλλειψη πολύπλοκων ελεγκτικών μηχανισμών σημαίνει ότι υπάρχουν πολλά λάθη κατά την αναπαραγωγή τους. Αυτά συνήθως έχουν σαν αποτέλεσμα είτε καμμιά αλλαγή είτε τον θάνατο του ιού, αλλά μερικές φορές οδηγούν στην καλλίτερη προσαρμογή στη διάδοσή τους και συνεπώς η αλλαγή αυτή κυριαρχεί, οδηγώντας σε ένα καινούριο “στέλεχος” του ιού. Αυτό θα συμβαίνει όλο και περισσότερο καθώς ο ιός μεταδίδεται, που είναι και ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε περισσότερες καινούριες εκδοχές του ιού όταν αυξάνεται ο ρυθμός μόλυνσης, οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση.

Δεν πρόκειται για μια κρίση που θα πρέπει να την αποδώσουμε σε μια απρόβλεπτη ενέργεια του Θεού. Ούτε είναι πρόβλημα της μιας ή της άλλης ανίκανης κυβέρνησης. Έχουμε δει ότι όλος ο κόσμος τα έχει πάει εξίσου χάλια μπροστά σε ένα πρόβλημα το οποίο είναι εξαιρετικά απλό να αντιμετωπιστεί από μια καθαρά βιολογική άποψη. Κρατώντας, απλά, σε απομόνωση, και μέχρι την παραγωγή ενός εμβολίου, οποιοδήποτε άτομο στο αρχικό σημείο επαφής με την ασθένεια, θα είχε κρατήσει τον φόρο των θανάτων σε ένα ελάχιστο αλλά αυτό ήταν ολοφάνερα αδύνατο στον σύγχρονο κόσμο μας9. Καταλήγουμε λοιπόν σε αυτή την αμφιταλαντευόμενη κατάσταση του κλεισίματος και του ξανανοίγματος, των αναστολών και των απολύσεων, χωρίς ελπίδα ενός ορθολογικού σχεδίου.

Η τρέλλα της αντίδρασης στον ιό είναι απλά μια αντανάκλαση της τρέλλας που περιβάλλει κάθε κομμάτι του τρόπου με τον οποία αναγκαζόμαστε να ζούμε. Βλέπουμε τις τρομακτικές συνέπειές του κάθε μέρα, τώρα περισσότερο από ποτέ, αλλά μας λένε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Οι ζωές μας διαλύονται από την ύπαρξη της ατομικής ιδιοκτησίας· εξαιτίας της δεν μπορούμε να πετύχουμε τα πράγματα να χρησιμοποιούνται άμεσα για να βοηθηθούν οι άνθρωποι και να ικανοποιούνται οι ανάγκες τους. Αντίθετα, πρέπει να φτιάχνουμε πράγματα για να ανταλλάσσονται στην αγορά έναντι χρημάτων. Από αυτόν τον βασικό παραλογισμό ξεπηδάει το τέρας του κεφαλαίου: χρήμα που παράγει περισσότερο από τον εαυτό του. Αυτό το κάνει ρουφώντας όλο και περισσότερη εργασία από εκείνους που δεν έχουν τίποτα άλλο να πουλήσουν από τα ίδια τα σώματά τους: την εργατική τάξη. Αυτή η ανθρώπινη σχέση που τώρα μας ελέγχει έχει “ρίξει” μαζί τεράστιους αριθμούς ανθρώπων αυξάνοντας την συγκέντρωση της παραγωγής και έχει δώσει ώθηση σε απίστευτες καινοτομίες που έχουν αυξήσει εξαιρετικά την παραγωγικότητά μας. Αλλά τίποτα απ’ όλα αυτά δεν χρησιμοποιείται για να βελτιώσουμε τις ζωές μας ή να μειώσουμε τον χρόνο που χρειάζεται να εργαζόμαστε. Χρησιμοποιούνται ως ένα όπλο για την απομύζηση όλο και περισσότερης αξίας από μας. Εξάλλου – το κεφάλαιο “αυτό δίνει και αυτό αφαιρεί”. Η συνεργασία μας προσκρούει στον ανταγωνισμό που μολύνει κάθε γωνιά του κοινωνικού κόσμου και μας αποτρέπει να πραγματώσουμε το δυναμικό που έχουμε. Αν οι καινοτόμες τεχνολογίες είναι τόσο ακριβές τότε, αντίθετα, θα πρέπει να δουλεύουμε δωδεκάωρες βάρδιες με πρωτόγονες τεχνολογίες, όλα αυτά στην υπηρεσία του κεφαλαίου.

Οι πανδημίες είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση αλλά αυτό που ρυθμίζει αυτή την αλληλεπίδραση είναι η σχέση ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα, και κάθε κοινωνικός σχηματισμός φέρνει τις δικές του ασθένειες. Πανδημίες πρωτοεμφανίστηκαν όταν αρχίσαμε να εξημερώνουμε ζώα και περάσαμε σε μια καθιστική ζωή. Η ραγδαία αύξηση στην πυκνότητα του ανθρώπινου πληθυσμού και στις επαφές μεταξύ των ανθρώπων και άλλων ειδών δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για το πέρασμα ασθενειών από το ένα είδος στο άλλο. Από τα ίδια τα ζώα πήραμε την φυματίωση, την ευλογιά και το κοινό κρυολόγημα ενώ η συγκέντρωση σκουπιδιών στα ποτάμια μας έδωσε την πολυομυελίτιδα και τον τυφοειδή πυρετό, ενώ προσέλκυσε και έντομα που μετέφεραν την ελονοσία. Η διατροφή μας σταδιακά βασίστηκαν υπερβολικά σε μονοκαλλιέργειες φυτών με άμυλο όπως το σιτάρι επειδή μεγάλωναν πιο αποτελεσματικά, προκαλώντας ασθένειες από έλλειψη βασικών διατροφικών στοιχείων10 όπως η μείωση βάρους στα βρέφη και τα παιδιά από υποσιτισμό11 και το σκορβούτο. Η ιστορία των αρχαίων κοινωνιών είναι γεμάτη με άγνωστες μάστιγες που περιοδικά διέτρηαν κοινότητες τελικά εξοντώνοντάς τες, προκαλούμενες από τις γρήγορα αναπτυσσόμενες εμπορικές συνδέσεις που δημιουργούσε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο περίπλους του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας και η ανακάλυψη της Αμερικής δημιούργησαν τη βάση για την παγκόσμια αγορά και τον καπιταλισμό αλλά ήταν ταυτόχρονα και μια βιολογική καταστροφή. Ο Παλιός Κόσμος έδωσε στον Νέο την ευλογιά και την ιλαρά, σκοτώνοντας ανάμεσα στο ένα τρίτο έως τον μισό πληθυσμό των ντόπιων· σε “αντάλλαγμα” ο Παλιός Κόσμος απέκτησε τη σύφιλη. Ανάμεσα στα αποικιοκρατικά λάφυρα που η Βρετανία επέστρεψε στους κατοίκους της από την Ινδία τον 19ο αιώνα ήταν η ενδημική χολέρα· οι συνθήκες για την εγχώρια αγγλική εκδοχή δημιουργήθηκαν από τη βιομηχανοποίηση και την υποβολή των μαζών σε απερίγραπτη φτώχεια και βρωμιά. Κάναμε τεράστια βήματα στην θεραπεία μολύνσεων τους τελευταίους δύο αιώνες αλλά το μόνο που αυτό σήμαινε ήταν η αυξανόμενη κυριαρχία των λεγόμενων “ασθενειών της ευημερίας”: καρκίνος, στεφανιαία νόσος, υπέρταση, διαβήτης κλπ. Όλες σχετιίζονται με το στρες και την κακή διατροφή που προκαλούνται από την εκμετάλλευσή μας και τον απάνθρωπο τρόπο με τον οποίο ζούμε. Και αυτή η αρρώστια [ο κορωνοϊός] δεν είναι διαφορετική.

Είναι μια τακτική των ΜΜΕ να διαχωρίζουν την “φυσική” κρίση από την “οικονομική”, είτε για να ισχυριστούν για την ανάγκη του ανοίγματος είτε για την ανάγκη να επιβληθεί και πάλι κλείσιμο. Αλλά η διάκριση αυτή είναι ψευδής: η πανδημία είναι απλά η τελευταία πράξη σε μια βαθύτερη κοινωνική κρίση του πώς παράγουμε τον κόσμο και τους εαυτούς μας. Οι αντιδραστικοί ρίχνουν την ευθύνη για τον ιό σε μια ιδιαίτερη “διαστροφή” της Κίνας (ή, ακόμα καλλίτερα, της “κομμουνιστικής” Κίνας!) αλλά οι “υγρές” αγορές από τις οποίες ξεπήδησε ο ιός συνδέονται άρρηκτα με τις ανάγκες τη καπιταλιστικής γεωργίας. Από τη δεκαετία του 1990, οι μικρομεσαίοι αγρότες στην Κίνα έχουν στριμωχτεί από τις longtou qiye – βιομηχανικές κοινοπραξίες παραγωγής τροφίμων. Οι κοινοπραξίες αυτές έριξαν τις τιμές σε τέτοιο σημείο που οι μικρότερες φάρμες δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν. Πολλοί καταστράφηκαν ολοσχερώς μέχρι που βρήκαν μια εναλλακτική: την εκτροφή άγριων και εξωτικών ζώων για μικρές αγορές τροφοδοσίας των εύπορων Κινέζων. Η συνεχής εισβολή στους βιότοπους αυτών των ζώων και η συγκέντρωσή τους στις υγρές αγορές ήταν μια πυριτιδαποθήκη για το πέρασμα ασθενειών μεταξύ των ειδών αλλά παρόμοιες τάσεις υπάρχουν σε κάθε μέρος της παγκόσμιας αγοράς. Δεν είναι παρά μια συγκεκριμένη συνέπεια του παγκόσμιου τρόπου παραγωγής και δίνουμε λεπτομέρειες για το πώς για παράδειγμα δουλεύει η Tesco στις εργατικές έρευνες στα βιβλία μας12. Η αδηφάγα ανάγκη του κεφαλαίου να αυξηθεί χωρίς καμμιά αναφορά στις ανάγκες του ανθρώπινου είδους οδηγεί στην καταστροφή του περιβάλλοντος γενικά: την επέκταση σε κάθε “τρύπα” του πλανήτη, την κολοσσιαία σπατάλη γης και πόρων, τη θυσία της μακροπρόθεσμης γονιμότητας του εδάφους, την συγκέντρωση ανθρώπων σε πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα, και την επιδείνωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι καμπάνιες της αστικής τάξης για “βιωσιμότητα” δεν θα σταματήσουν ποτέ αυτή την καταστροφή (γιατί τι άλλο λένε να “διατηρηθεί” εκτός από το κεφάλαιο;) και δεν πρόκειται ποτέ να λάβουν υπόψιν πώς επηρεάζουν τους εργάτες οι ενέργειές της. Η απώλεια της βιοποικιλότητας που προκύπτει, όλα στην υπηρεία του κέρδους, θα προκαλέσει αναπόφευκτα περισσότερες πανδημίες γιατί αυτά τα είδη που επιβιώνουν θα παίξουν τον ρόλο ξενιστών για όλο και περισσότερα παθογόνα.

Οι απάνθρωποι νόμοι του κεφαλαίου που οδήγησαν στην εμφάνιση του ιού μάς παρουσιάζονται σαν νόμοι της φύσης και είναι η δικαιολογία των κρατών για τα μπρος-πίσω. “Θέλουμε να σώσουμε ζωές”, λένε, “αλλά όχι εις βάρος του βιοπορισμού”. Κανένας από τους πολιτικούς ή τους απατεώνες δεν αναγνωρίζει ποτέ τη βαρβαρότητα ενός κόσμου στον οποίον αυτά τα δύο είναι αντιτιθέμενα. Αποστερημένοι από την εξουσία και την πληροφορία που χρειάζονται για να πάρουμε αποφάσεις για τη ζωή μας γενικά και για την υγεία μας ειδικότερα, εξαναγκαζόμαστε να κάνουμε οποιεσδήποτε σκατοδουλειές μπορούμε να βρούμε και μας λένε να αφήσουμε τα πάντα στο κράτος. Ο σκοπός του βρετανικού κράτους είναι να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα του κεφαλαίου, η φορολόγηση και ο δανεισμός του οποίου το κρατάνε δουλοπρεπές, αλλά διαφορετικά τμήματα του κεφαλαίου έχουν διαφορετικά συμφέροντα. Το βιομηχανικό κεφάλαιο και το κεφάλαιο που είναι προσδεμένο σε βασικές υπηρεσίες, όπως τα σουπερμάρκετ και η γεωργία, έχουν σε μεγάλο βαθμό εξαιρεθεί από το να θέσουν σε αναστολή τους εργάτες τους οπότε μπορούν να αντέξουν lockdown μεγάλης διάρκειας έχοντας το μυαλό τους στην επιστροφή τελικά στο κανονικό εμπόριο. Από την άλλη πλευρά, το κεφάλαιο που κινείται στην φιλοξενία, τον τουρισμό, την εμπορική αεροπλοΐα κλπ. έχει βαλθεί με κάθε τρόπο να διασφαλίσει όσο το δυνατόν πιο σύντομα lockdown για να αποτρέψει την απώλεια κερδών ή ακόμα και τη χρεοκοπία. Παρόμοια, οι ιδιοκτήτες αντιμετωπίζουν τις καταστοφικές συνέπειες της δυνατότητας που έχει δοθεί στους ενοικιαστές τους να καθυστερήσουν τις πληρωμές τους ή ακόμα και να τις γλυτώσουν εντελώς, οπότε συμμετέχουν στον χορό που ζητά μια χαλάρωση στους περιορισμούς. Οι μεσοαστοί ιδιοκτήτες επιχειρήσεων και οι μάνατζερ είναι κάτω από μεγάλη πίεση και μεγάλα τμήματά τους έχουν ήδη “βουλιάξει” στην εργατική τάξη. Όλες αυτές οι ομάδες εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο και οι σκληρές αντιπαραθέσεις, τα πισωγυρίσματα, οι αργές εκκινήσεις, οι οδηγίες χωρίς νόημα κλπ. είναι η διαδικασία με την οποία το κεφάλαιο διαπραγματεύεται με τον εαυτό του. Ενώ φαίνεται να είναι μια δύναμη που στέκεται πάνω από την κοινωνία, στην πραγματικότητα το κράτος κυριαρχείται από τα συμφέροντα του κεφαλαίου ακόμα και όταν αυτά συγκρούονται με τα συμφέροντα της ανθρωπότητας.

Το κράτος “πλασάρει” τώρα το “φοβερό” πρόγραμμα εμβολιασμού σαν παγώνι που καμαρώνει. Αυτό που αφήνει απ’ έξω είναι η τεράστια ανισότητα στην κατανομή των εμβολίων που είναι προς όφελος των πιο αναπτυγμένων καπιταλιστικών εθνών. Οι φτωχότερες χώρες θα παραμείνουν ένας χώρος για την διάδοση και τις μεταλλάξεις του ιού, τελικά σε στελέχη με ανοσία σε οποιοδήποτε εμβόλιο, συνεχίζοντας να μολύνουν και πάλι τον κόσμο. Αυτό συμβαίνει επειδή ένας μικρός αριθμός εταιρειών στηρίζεται στην εξασφάλιση της αγοράς φαρμάκων μέσω της προστασίας των πατεντών, και την δυνατότητα επίτευξης υψηλών κερδών στην περίοδο σπάνης [των εμβολίων]. Η πληροφορία που χρειάζεται για την παραγωγή των εμβολίων πωλείται τότε μόνο σε απαγορευτικά υψηλό κόστος σε άλλες ιδιωτικές εταιρείες, όπως το Ινστιτούτο Serum στην Ινδία, που μπορούν τότε να συμμετάσχουν στα κέρδη. Μια παγκόσμια προσέγγιση είναι ο μοναδικός τρόπος για την άρση του κινδύνου γι’ αυτήν αλλά και μελλοντικές πανδημίες, αλλά αυτό είναι αδύνατον σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από τα κατακερματισμένα συμφέροντα της ιδιωτικής βιομηχανίας και των εθνών-κρατών.

Η μόνη πραγματική λύση σε πανδημίες όπως αυτή είναι ο πλήρης μετασχηματισμός του κόσμου στον οποίο ζούμε. Μια μόνο ανθρώπινη κοινότητα, με ένα ενιαίο μέσο λήψης αποφάσεων και που θα παράγει αυτά που χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε. Μια κοινότητα στην οποία τα ιδιωτικά συμφέροντα που οδήγησαν στην ανάδυση του ιού και εξολόθρευσαν αυτούς που μολύνθηκαν δεν θα υπάρχουν πια. Αυτή δεν είναι μια ουτοπία φανατικών ούτε είμαστε κάποια αίρεση με ανομολόγητα κίνητρα. Είμαστε εργάτες που έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αν ενωθούμε και παλέψουμε για τα δικά μας συμφέροντα τότε δεν θα χρειαζεται να ζούμε μ’ αυτόν τον τρόπο. Αυτή η πάλη ξεκινά με μια ανάλυση του πού βρισκόμαστε.

Η εμπειρία της εργατικής τάξης στην καραντίνα

Για κάποιους η πανδημία και το lockdown που έχει προκύψει είναι η πιο βίαιη αλλαγή που έχουν βιώσει στην καθημερινή τους ζωή, ενώ για άλλους έχει απλά εντείνει την αμείλικτη εκμετάλλευσή τους. Κάποιοι έχουν νιώσει να ελαφραίνουν τα βάρη τους, παρ’ όλα αυτά άλλοι έχουν έρθει αντιμέτωποι με ακόμα πιο εξουθενωτικές συνθήκες από ποτέ άλλοτε. Οι διαφορετικές αντιδράσεις στο lockdown με βάση τη δουλειά, την ηλικία και το φύλο έχουν γίνει αισθητές έντονα στην τάξη και πρέπει να τις αναλογιστούμε όπως και να αναγνωρίσουμε ότι διαφορετικά τμήματα της τάξης έχουν διαφορετικά συμφέροντα. Αλλά αυτές οι στιγμιαίες διαφορές είναι μόνο η εξωτερική εμφάνιση της κοινής μας εκμετάλλευσης και μπορούμε να προχωρήσουμε προς τα μπρος μόνο ως μια ενιαία τάξη.

Πριν από το πρώτο lockdown, ψίθυροι για την επερχόμενη πανδημία είχαν ήδη φτάσει τη Βρετανία αλλά λίγοι έδωσαν προσοχή. Μερικοί εργάτες είχαν αρχίσει να εφαρμόζουν τις δικές τους διαδικασίες ασφαλείας όταν η διεθνής κατάσταση έγινε πιο διαφανής, αλλά οι περισσότεροι αποκοιμίζονταν με μια ψεύτικη αίσθηση ασφαλείας από την απάθεια των διευθυντών και του κράτους. Όλα αυτά άλλαξαν όταν η κυβέρνηση κήρυξε το πρώτο lockdown. Η σοβαρότητα του Covid-19 τονίστηκε στην εργατική τάξη όπως και σε όλους τους άλλους αλλά σε αντίθεση με τα διευθυντικά στελέχη γραφείου που μπορούσαν να δουλέψουν από το σπίτι, πολλοί από μας έπρεπε να συνεχίσουμε όπως και πριν. Τα αφεντικά μας αντέδρασαν στην κρίση αγνοώντας τους υγειονομικούς περιορισμούς όποτε ήταν εφικτό και αξιοποιώντας τους όταν μπορούσαν.

Ακούσαμε από εργάτες της Amazon ότι αναγκάστηκαν ρητά να εργαστούν συνωστισμένοι σε πλέγματα μόνο και μόνο για να δεχτούν “κόκκινες κάρτες” και να δεχτούν επιπλήξεις από “δίμετρους Ναζί” που η δουλειά τους είναι να περπατάνε αστυνομεύοντας με δίμετρα ραβδιά. Στα σουπερμάρκετ, εργάτες είχαν πολύ λιγότερες ώρες να ετοιμαστούν για τα αυθαίρετα διευρυμένα ωράρια και στα Βασιλικά Ταχυδρομεία εργάτες δέχτηκαν εντολές να μην μοιράζονται τα βανάκια για να αποφύγουν την κοινωνική επαφή – ενώ στη συνέχεια έπρεπε να χρησιμοποιήσουν τις δημόσιες συγκοινωνίες! Τα υγειονομικά μέτρα προστασίας λαμβάνονταν πιο σοβαρά σε μέρη που έρχονται σε επαφή με πελάτες άμεσα όπως τα εστιατόρια και τα καταστήματα αλλά συχνά, πίσω από τη βιτρίνα αγνοούνταν εντελώς, με τους εργάτες να ακούνε να πάνε απλά στο σπίτι τους αν δεν αισθάνονταν ασφαλείς. Πολλοί εργάτες που κόλλησαν Covid ή είχαν επαφή με κάποιον που κόλλησε τους ειπώθηκε να πάνε παρ’ όλα αυτά στη δουλειά. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι τόσοι πολλοί εργάτες έφτασαν να δυσπιστούν για την πανδημία όταν αυτή είναι η φάρσα που βλέπουν καθημερινά· το κεφάλαιο έχει χρησιμοποιήσει την υγεία τους σαν όπλο εναντίον τους.

Στο ΕΣΥ βασίλευε η σύγχυση. Ο σωβινισμός πίσω από την περηφάνεια για το “δικό μας ΕΣΥ” συσκοτίζει την έκταση στην οποία η “κοινωνικοποιημένη” υγειονομική περιίθαλψή μας κυριαρχείται από τα συμφέροντα της αγοράς και το γεγονός ότι εκμεταλλεύεται το ίδιο αισχρά τους εργαζόμενούς της όπως κάθε άλλη ιδιωτική εταιρεία. Η διαίρεση του ΕΣΥ σε διάφορα Trust και CCGS, που λειτουργούν σαν ανεξάρτητες εταιρείες με τους δικούς τους προϋπολογισμούς και δυνατότητες λήψης αποφάσεων σήμαινε ότι δεν υπήρχαν ξεκάθαρες κατευθύνσεις προς τους υγειονομικούς “από τα πάνω”. Από έναν φοιτητή της νοσηλευτικής ακούσαμε για τη σύγχυση σχετικά με το αν τους επιτρεπόταν να εφαρμόζουν CPR σε ασθενείς με Covid. Στους εργάιτες υγείας δεν τους δινόταν επιπλέον χρόνος για να εφαρμόζουν τα αυστηρά νέα υγειονομικά πρωτόκολλα, συχνά εξαναγκάζονταν να κάνουν υπερωρίες για να καλύπτουν το κενό ασθενών συναδέλφων άσχετα από το αν είχαν τα προσόντα ή όχι, χρόνιες ελλείψεις προσωπικού, εξοπλισμού προσωπικής προστασίας (PPE) δεν τέθηκαν ποτέ προς αντιμετώπιση και πολλοί από αυτούς πάσχουν τώρα ψυχολογικά από την ένταση αυτών που έχουν βιώσει.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι έμειναν κολλημένοι στο σπίτι πέρασαν πιο εύκολα. Η αρνητική για το ηθικό συνέπεια να μην μπορεί κανείς να βγει από το σπίτι σε συνδασμό με το βλοσυρό βλέμμα των διευθυντών που δεν είχαν τίποτα άλλο να κάνουν έχει υπάρξει μια τεράστια πηγή στρες. Πολλές δουλειές που γίνονταν από το σπίτι ήταν σχεδόν αδύνατον να γίνουν με αυτό τον τρόπο και οι εργάτες συχνά δεν έπαιρναν καμμιά οδηγία για το πώς θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν. Εργάτες με παιδιά (και συχνά ήταν οι γυναίκες αυτές που αναμενόταν να κάνουν την έξτρα δουλειά) ήταν σε μια διπλά δύσκολη θέση να πρέπει την ίδια στιγμή και να δουλέψουν και να φροντίσουν τα παιδιά. Χωρίς πρόσβαση σε δίκτυα υποστήριξης από φίλους, με ευάλωτους παπούδες και γιαγιάδες, και χωρίς βοήθεια από ολόκληρο το φάσμα των μηχανισμών όπως τα προγραμματισμένα παιχνίδια μεταξύ των παιδιών13, προγεύματα, και διάφορα κλαμπ μετά το σχολείο, που επέτρεπαν στις γυναίκες να πάνε στη δουλειά τους, η ευθραυστότητα της εργατικής οικογένειας φάνηκε γυμνή. Η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε και, σε πολλές περιπτώσεις, οι γυναίκες βρήκαν δυσκολότερο το να ξεφύγουν από αυτήν από ποτέ.

Μετά το lockdown, η επιστροφή από την “αναστολή” ήταν σπασμωδική. Μερικές εταιρείες συνειδητοποίησαν είτε ότι δεν θα μπορούσαν να κρατήσουν τόσους εργάτες όσους και πριν είτε ότι δεν τους χρειάζονταν καταρχάς στην πραγματικότητα. Ακούσαμε για πολλές προσχεδιασμένες απολύσεις, ακυρωμένες βάρδιες και μειωμένα ωράρια. Οι στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν από το κεφάλαιο για να σφίξει το ζωνάρι του μετά την άμεση κρίση έπληξαν αναπόφευκτα σκληρότερα την εργατική τάξη: πετσόκομα μισθών, μείωση επιδομάτων, αυξημένα ωράρια και εντατικοποίηση της δουλειάς. Αυτό που μένει να δούμε είναι πώς θα αντιδράσουμε.

Αγώνες στη διάρκεια της καραντίνας

Τα συνδικάτα ήταν σχεδόν άχρηστα στη διάρκεια της κρίσης. Τα περισσότερα εξέφραζαν στα λόγια την υποστήριξη στις επιθέσεις που δέχονταν οι εργάτες αλλά απέτυχαν να οργανώσουν οποιαδήποτε δράση ή να πάρουν οποιαδήποτε μέτρα για να την αποτρέψουν. Η CWU ακύρωσε ακόμα και μια απεργιακή δράση στις πρώτες μέρες της πανδημίας για να βοηθήσει στην “εθνική έκτακτη ανάγκη”14. Μερικοί κλάδοι της UCU απαγόρευσαν κάποιες σοβαρές διαμαρτυρίες ενάντια στις μαζικές απολύσεις των εργατών που είχαν νοσήσει επιτρέποντας μόνο διαμαρτυρίες με όχι περισσότερα από έξι άτομα15. Η υποτιθέμενη επιθυμία τους να “σεβαστούν την κοινωνική αποστασιοποίηση” έγινε ακόμα πιο γελοία όταν νοσηλευτές/τριες κατάφεραν να κάνουν πορεία κατά εκατοντάδες με ασφάλεια. Πιο συνηθισμένες ήταν μικρές δράσεις συλλογικής δράσης από ανεξάρτητη πρωτοβουλία: στην Amazon μερικοί εργάτες ενώθηκαν για να διεκδικήσουν περισσότερες βάρδιες, στο Wetherspoons εργάτες αποφάσισαν να αυτο-απομονωθούν και να απαιτήσουν πλήρη πληρωμή αφότου ένας συνάδελφός τους διαγνώστηκε θετικός16. Σε διάφορους εργασιακούς χώρους υπήρξε μια αυθόρμητη επαναδιευθέτηση των εργασιακών καθηκόντων για να καλυφθεί το κενό αυτών που έλειπαν επειδή είχαν νοσήσει. Αυτές οι δράσεις, όμως, ήταν λίγες και αραιές μεταξύ τους· το γενικό αίσθημα είναι αυτό μιας παθητικής αποδοχής. Όπως το έθεσε ένας εργατης: “ο κόσμος είναι εξαγριωμένος αλλά επίσης και εξουθενωμένος, δεν ήθελε επιπλέον καυγάδες”. Υπήρξαν, όμως, δυο αξιοσημείωτοι αγώνες στην περίοδο της πανδημίας στους οποίους ήμασταν παρόντες: στο Heathrow και στο Tower Hamlets17.

Στις 3 Ιουλίου του 2020 το [δημοτικό συμβούλιο του] Tower Hamlets απέλυσε και επαναπροσέλαβε 4000 δημοτικούς υπαλλήλους – εναρκτήρια ομοβροντία της επίθεσης που αποκάλεσε “Βραβεία του Tower Hamlets” και την οποία τα θύματά της ήξεραν ως “Ληστεία του Tower Hamlets”. Οι καινούριες συμβάσεις τυποποίησαν τις στρατηγικές που το κεφάλαιο χρησιμοποιεί τώρα για να μειώσει τα εργατική κόστη και να επαναεπιβάλλει την πειθάρχηση [των εργατών] σε ολόκληρη τη Βρετανία και ακόμα πιο πέρα: περικοπή των εξόδων μετακίνησης και ευέλικτη εργασία, αναπροσαρμογή των μισθολογικών κλιμακίων και δραματική περικοπή των αποζημιώσεων απόλυσης. Η απάντηση, από την άλλη πλευρά, ήταν η πρώτη μεγάλης κλίμακας οργανωμένη απώθηση από δημοτικούς υπαλλήλους στην Αγγλία. Από τα τέσσερα συνδικάτα με παρουσία στον Δήμο μόνο η UNISON αποφάσισε να απεργήσει και η αρχική απεργιακή δράση εννέα ημερών, μοιρασμένων στο διάστημα δύο μηνών, που εν τέλει πραγματοποίησε, απείχε παρασάγγας από την απεργία διαρκείας που είχαν ψηφίσει τα μέλη τον Φεβρουάριο18. Παρ’ όλα αυτά, πήραμε πολύτιμα μαθήματα από το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα και τις συζητήσεις που είχαμε στους απεργιακούς αποκλεισμούς19.

Γύρω στους 1500 εργάτες σε ολόκληρο τον Δήμο δέχτηκαν κάλεσμα στην απεργία και τα παράπονά τους εκτείνονταν πολύ πιο πέρα από τα “Βραβεία Tower”. Hot desking arrangements, καταβολή αποζημιώσεων για εργασιακά έξοδα, διευθυντικός εκφοβισμός, εντεινόμενος φόρτος στη δουλειά και η αύξηση της γραφειοκρατίας ήταν όλα κίνητρα και, αναμφίβολα, τα πιο βασικά για πολλούς. Το γεγονός ότι αυτά τα ζητήματα υπάρχουν παντού ίσως να είναι υποσχόμενο αν μπορούν να παρακινήσουν τους εργάτες σε δράση. Επιπλέον, η αντίδραση στην πικετοφορία από τους ντόπιους στον δρόμο ήταν θετική, με πολλούς να προσφέρουν ηθική στήριξη παρά την έλλειψη επίγνωσης για τις απεργίες και τον σκοπό τους. Το ουσιαστικό πρόβλημα στην καρδιά των απεργιών ήταν η έλλειψη οργάνωσης, μια έλλεψη που συντηρούνταν και επιβαλόταν από το συνδικάτο. Επειδή οι εργάτες ήταν στα σπίτια τους, η διατήρηση της ακεραιότητας της απεργίας ήταν εξαιρετικά δύσκολη: πολλοί εργάτες αναπλήρωναν τις ημέρες της απεργίας δουλεύοντας περισσότερο πριν και μετά από αυτήν, ή διεκπεραίωναν καθήκοντας που πίστευαν ότι ήταν “ουσιώδη” και άφηναν την χαρτοδουλειά. Δεν ήταν επίσης ξεκάθαρο καν αν οι εργάτες έχαναν μεροκάματα απεργώντας.

Με εξαίρεση ένα τμήμα εργαζόμενων στις υπηρεσίες κοινωνικής εργασίας που παρέκαμψαν το συνδικάτο και πέτυχαν υψηλότερες αμοιβές, δεν υπήρξε καμμιά ανεξάρτητη οργάνωση των εργατών. Η UNISON είχε μονοπωλήσει τον χώρο για οργάνωση σε τέτοιο βαθμό που το να προσεγγίσει κανείς συναδέλφους χωρίς να είναι εκπρόσωπος του σωματείου στον Δήμο ήταν αδύνατον, και η μαχητικότητα των ίδιων των εκπροσώπων συναντούσε σθεναρή αντίδραση. Η απάθεια και η παθητικότητα των εργατών δεν είναι μια αδυναμία στάσης, όπως πιστεύουν κάποιοι, αλλά το αποτέλεσμα μιας κατάστασης πραγμάτων που που συντηρείται και κατασκευάζεται από τα ίδια τα συνδικάτα. Μπορούν τα ίδια να προσυπογράψουν μόνο συμβολική δράση, τρέμοντας τον νόμο και την απώλεια χρημάτων, και όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις [στην συνδικαλιστική ιεραρχία] τόσο χειρότερα είναι τα πράγματα. Σέρνονται απρόθυμα, περιορίζουν τις μέρες απεργίας, αντικαθιστούν την απεργία με διαμαρτυρίες και αποθαρρύνουν τα μέλη τους μέχρι που να μην τους έχει απομείνει καθόλου ενέργεια για να παλέψουν. Δεν έχουν καν κανέναν αξιοπρεπή μηχανισμό για την επικοινωνία μεταξύ των εργατών· ο κόσμος αναγκαζόταν να χρησιμοποιεί τις ομάδες στο WhatsApp, που παρακολουθούνται πολύ εύκολα, ή ακόμα και το εταιρικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο! Βασικές αποτυχίες όπως αυτές θα υπονομεύσουν οποιαδήποτε προσπάθεια εργατικής οργανωσης και πρέπει να είμαστε ικανοί να αναπτύξουμε τις δικές μας μεθόδους για να τις ξεπεράσουμε.

Η εμπορική αεροπλοΐα είναι από τους μεγάλους χαμένους της πανδημίας, αλλά φαίνεται ότι έχει βρει παρηγοριά επιτιθέμενη στους μισθούς και τις εργασιακές συνθήκες. Το Heathrow και η British Airways εμφανίστηκαν με καινούριες συμβάσεις και τακτικές “απόλυσης-και-επαναπρόσληψης” και έχουν συναντήσει θαρραλέα αντίθεση από τους εργάτες. Οι εργάτες στο Heathrow απήργησαν για τέσσερις μέρες στις αρχές Δεκεμβρίου και οι εργάτες στη μεταφορά των εμπορικών φορτίων στην BA για εννιά μέρες στην περίοδο των Χριστουγέννων. Και οι δυο απεργίες καθοδηγήθηκαν από την Unite, και η αντιμετώπιση που βρήκαμε στον χώρο δουλειάς ήταν ενθαρρυντική20. Οι εργάτες δεν ξεγελάστηκαν από τις υποτιθέμενες “αυξήσεις μισθών”, που έκρυβαν τις περικοπές στις ετήσιες αποδοχές τους, και υπήρχε ένα αξιοθαύμαστο επίπεδο αλληλεγγύης. Δεν ήθελαν μεγαλύτερους μισθούς σε βάρος των απολυμένων συναδέλφων τους και αρκετοί μεγαλύτεροι εργαζόμενοι θέλησαν να δώσουν το παράδειγμα για τους νεώτερους συναδέλφους τους αλλά και για τους εργαζόμενους αλλού. Οι εργαζόμενοι στο κάργκο, ιδιαίτερα, δημιούργησαν τεράστιο κύμα συμπαράστασης και η επιθυμία από διάφορα μέρη για να βρεθούν τρόποι σύνδεσης και υποστήριξης των συναδέλφων ήταν υπέροχη.

Κάτι που κάνει ακόμα πιο απίστευτο ότι αυτές οι απεργίες δεν κατευθύνονταν από κανέναν – παρά το γεγονός ότι και οι δύο είχαν οργανωθεί από το ίδιο συνδικάτο! Η Unite έβαλε τις ψηφοφορίες για τα δυο ζητήματα σε διαφορετικούς χρόνους ώστε να μην συμπέσουν, κάτι που ήταν μεγαλειώδης αποτυχία ευθύς εξαρχής. Πολύς κόσμος δεν ήξερε καν ότι στο Heathrow υπήρχε απεργία ενώ αυτή ήταν σε εξέλιξη! Σε όλη τη διάρκεια του αγώνα η Unite έμοιαζε να ασχολείται περισσότερο να φλερτάρει με τα ΜΜΕ, που αναπόφευκτα ήταν εχθρικά απέναντι στο συνδικάτο, και να ποστάρει φωτογραφίες του Grinch21 από το να οργανώνει τα μέλη της. Είχε ήδη καθυστερήσει τις απεργίες στο Heathrow μέχρι την ημέρα που οι καινούριες συμβάσεις τέθηκαν σε ισχύ, και τότε σταμάτησε τις προσπάθειες απευθείας διαλόγου με τον κόσμο που περιφρουρούσε την απεργία. Και στις δυο απεργίες δεν ήταν ξεκάθαρο σε ποιον βαθμό είχαν κάποια επίπτωση στις εταιρείες, γεγονός που εκπλήσσει αν δει κανείς οτι η Cargo είναι αυτή τη στιγμή το μοναδικό τμήμα της BA που έχει επιστρέψει στην κερδοφορία. Είναι βέβαιο τώρα ότι τρίτες εταιρείες, όπως η Dnata και η Menzies, χρησιμοποιήθηκαν για να σπάσουν την απεργία αλλά θα έπρεπε να έχει προνοηθεί ήδη μια στρατηγική γι’ αυτό το ενδεχόμενο22. Η αδυναμία των συνδικάτων για συντονισμό μεταξύ διαφορετικών εργασιακών χώρων είναι ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο για πραγματικές επιθέσεις στο κεφάλαιο και το γεγονός ότι δεν μπορούσαν να το καταφέρουν αυτό για δυο εργασιακούς χώρους στο ίδιο φυσικό κτίριο είναι καταδικαστικό. Το Heathrow μπόρεσε ακόμα και να “εξαγοράσει” τους εργαζόμενους στην Ασφάλεια των τερματικών σταθμών από το να απεργήσουν χωρίς καν να αυξήσει τους μισθούς τους.

Αυτό που είναι καθαρό και από τα δυο αυτά παραδείγματα, καθώς και τις διάφορες δράσεις που έλαβαν χώρα αλλού, είναι ότι υπάρχει πραγματικό δυναμικό για περαιτέρω αγώνες. Η ζύμωση και η ώθησή τους για να προχωρήσουν θα είναι μια μάχη από μόνη της αλλά δεν μπορούμε να τους εξαπολύσουμε παρά μόνο αν ξέρουμε τα εμπόδια. Κάποια εμπόδια, όπως το “κόλλημα” στο σπίτι, ήταν αναπόφευκτα αλλά θα μπορούσαν να έχουν ξεπεραστεί αν δεν έπαιζαν ρόλο κάποια άλλα βαθύτερα ζητήματα. Το πρώτο είναι η χαμηλή αυτοπεποίθηση: οι εργάτες ξέρουν ότι γαμιούνται αλλά δεν νιώθουν ότι μπορούν να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Παίρνοντας όλα τα παραδείγματα και αντλώντας συμπεράσματα για το πού πέτυχαν και για τα λάθη που μπορούν να διορθωθούν είναι, σ’ αυτό το σημείο, ζωτικής σημασίας όπως και το να βρεθούν κοινά κίνητρα. Το δεύτερο είναι μια έλλειψη οργάνωσης και ενότητας. Τόσο μέσα όσο και έξω από τα συνδικάτα, πρέπει να δουλέψουμε ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εργάτες μπορούν να συντονιστούν μεταξύ τους και να επικοινωνήσουν σε όλη την έκταση μιας εταιρείας. Πρέπει επίσης να γενικεύσουμε τις δραστηριότητές μας, δημιουργώντας όπου είναι δυνατόν συνδέσεις με άλλους εργάτες, άλλους εργασιακούς χώρους ακόμα και άλλες χώρες: ο μόνος τρόπος να σταματήσουμε την απεργοσπασία είναι να κινηθούμε ως μια τάξη. Και πάνω απ’ όλα, δεν μπορεί να είμαστε πάντα στην άμυνα. Αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να προχωρήσουμε πιο πέρα από τη διαχείριση της παρακμής μας.

Από τη στιγμή που θα κοιτάξουμε πέρα από τα εθνικά μας σύνορα, θα δούμε ότι σε ολόκληρο τον κόσμο εργάτες αγωνίζονται παρά ή ακριβώς εξαιτίας της πανδημίας. Αυτό ξεκίνησε με μια σειρά άτυπων κινήσεων “εγκατάλειψης της δουλειάς” από εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας στην Ιταλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες τον Μάρτιο του 2020 που ζητούσαν το προσωρινό κλείσιμο των εργοστασίων τους. Είδαμε συλλογικές δράσεις των εργαζόμενων στα νοσοκομεία σε πολλές χώρες ενάντια στην έλλειψη υγειονομικών συνθηκών και ασφάλειας καθώς και στα χαμηλά επίπεδα στελέχωσης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η συλλογική συμμετοχή χιλιάδων δασκάλων που ανάγκασε την κυβέρνηση να αναθεωρήσει το άνοιγμα των σχολείων στις αρχές του 2021. Υπάρχει ένα μονοπάτι προς τα μπρος.

Συμπέρασμα

Τυπικά, οι αριστερές ομάδες τελειώνουν τις μπροσούρες τους με ένα σύνθημα που το έχουν σκεφτεί από πριν ή κάποια τακτική που η εργατική τάξη θα πρέπει να υιοθετήσει για να βγει από την όποια δύσκολη θέση βρίσκεται αυτή τη στιγμή. Στεκόμενοι εντελώς αποσπασμένοι, μουρμουρίζουν και αναστενάζουν για την ανικανότητά μας να ακούσουμε τα σοφά τους λόγια. Βάζοντας στην άκρη το γεγονός ότι οι προτάσεις τους είναι συνήθως εντελώς παράλογες, χάνουμε την ουσία. Η εργατική τάξη θα είναι στην αιχμή της όποιας κρίσης ταρακουνά τον καπιταλισμό και ο μόνος τρόπος για να έχουμε οποιαδήποτε σοβαρή πιθανότητα να επιβιώσουμε και να αλλάξουμε τον κόσμο είναι να σταθούμε ενωμένοι σαν μια τάξη. Μια πραγματική οργάνωση των εργαζόμενων, μέσα στην οποία θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε και να συντονιστούμε, θα ήταν ικανή να επεξεργαστεί τη σωστή κατεύθυνση δράσης – και να μας επιτρέψει να την υλοποιήσουμε. Το καθήκον μας είναι να οικοδομήσουμε αυτή την οργάνωση, να συνδέσουμε τους ετερογενείς, στιγμιαίους αγώνες σε μια παγκόσμια πάλη για την χειραφέτηση όλων μας. Μια επανάσταση της εργατικής τάξης – η ανάληψη του ελέγχου των νοσοκομείων, των αγροκτημάτων, των εργοστασίων, των σταθμών παραγωγής ενέργειας από αυτούς που τα δουλεύουν δεν είναι ένα μακρινό όνειρο: είναι ο τελικός σκοπός μιας διαδικασία που ξεκινά με καθημερινούς αγώνες ενάντια στις περικοπές μισθών και τις εξώσεις. Δεν μπορούμε να βασιστούμε σε άλλους για να το κάνουν αυτό για μας – είμαστε εμείς που πρέπει να δράσουμε για τα συμφέροντά μας. Ως ομάδα αυτή την προσπάθεια θέλουμε να στηρίξουμε. Ως Angry Workers δημιουργούμε οπουδήποτε βρισκόμαστε ομάδες που συνδέονται με την τάξη και οικοδομούν τις αυτόνομες δομές της. Δρούμε σαν ένας καθρέφτης της τάξης: αντανακλώντας τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, το πού βρισκόμαστε και το πού μπορούμε να πάμε. Αν ενδιαφέρεστε να δουλέψετε με μας, επικοινωνήστε μαζί μας.

2 Στμ. Ο τίτλος στο πρωτότυπο, “A Plague for both your Houses” αναφέρεται στα δύο κοινοβουλευτικά σώματα του Ηνωμένου Βασιλείου, την κάτω Βουλή ή απλά Βουλή ή Κοινοβούλιο (House of Commons, lower house) και τη Βουλή των Λόρδων (House of Lords, upper house).

3 Στμ. Στο πρωτότυπο: “…picked up the slack”.

4 Στμ. Δηλαδή αυτών που οργώνουν τα χωράφια.

5 Στμ. Στο πρωτότυπο: “…the straights of their masters…”.

6 Στμ. The Statute of Labourers: νόμος που δημιουργήθηκε από το αγγλικό Κοινοβούλιο στην περίοδο της βασιλείας του Εδουάρδου του 3ου το 1351 ως απάντηση στην έλλειψη εργατικών χεριών, με στόχο τη ρύθμιση της εργατικής δύναμης απαγορεύοντας τη ζήτηση ή την προσφορά μισθού υψηλότερου από τα επίπεδα πριν την Πανούκλα και περιορίζοντας τη μετακίνηση προς αναζήτηση καλλίτερων συνθηκών. Η λαϊκή αφήγηση για την επιτυχία και την επιβολή του νόμου λέει ότι δεν επιβλήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία και δεν σταμάτησε την άνοδο των πραγματικών μισθών. Όμως, αμέσως μετά τον Μαύρο Θάνατο, οι πραγματικοί μισθοί δεν αυξήθηκαν παρά την έλλειψη εργατικής δύναμης.

7 Ο Rishi Sunak είναι ο υπουργός Οικονομίας [Chancellor of the Exchequer] στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η θέση του είναι αντίστοιχη του Treasury Secretary στις Ηνωμένες Πολιτείες.

8 Στμ. Εξαιρετικό σημείο.

9 Στμ. Αλλά για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για “απλή βιολογική λύση”! Είναι η σύμφυση του βιολογικού με το κοινωνικό που παράγει την κρίση.

10 Στμ. Στο πρωτότυπο: deficiency diseases, ασθένειες που προκαλούνται από την έλλειψη κάποιου βασικού ή σημαντικού στοιχείου στη διατροφή, συνήθως μια συγκεκριμένη βιταμίνη ή μέταλλο.

11 Στμ. Στο πρωτότυπο: marasmus.

12 Το βιβλίο είναι το Class Power on Zero Hours. Το Insurgent Notes εξέδωσε ένα συμπόσιο σχετικά με το βιβλίο τον Σεπτέμβριο του 2020.

13 Στμ. Στο πρωτότυπο: play dates.

14 Η CWU (Communication Workers Union) είναι το Συνδικάτο των εργαζόμενων στις επικοινωνίες.

15 Η UCU (University and College Union) είναι το συνδικάτο των εργαζόμενων στα Πανεπιστήμια και τα Κολλέγια.

16 Η Wetherspoons είναι μια εταιρεία που έχει στην ιδιοκτησία της και λειτουργεί έναν μεγάλο αριθμό παμπ.

17 Το Tower Hamlets είναι ένας δήμος στο ανατολικό Λονδίνο. Το δημοτικό συμβούλιο είναι η τοπική διοικητική αρχή.

18 Η UNISON είναι το δεύτερο μεγαλύτερο συνδικάτο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκπροσωπεί κυρίως εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα.

19 Στμ. Στα Αγγλικά αυτή η δράση είναι γνωστή ως picket (απ’ όπου και η λέξη πικετοφορία).

20 Η Unite είναι η μεγαλύτερη εργατική ένωση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκπροσωπεί κυρίως εργάτες στις κατασκευές, τη βιομηχανία, τις μεταφορές και στις εφοδιαστικές αλυσίδες.

21 Στμ. The Grinch, φανταστικός χαρακτήρας που έχει δημιουργηθεί από τον Dr Seuss, το κακότροπο και μισάνθρωπο πλάσμα που “έκλεψε τα Χριστούγεννα”.

22 Η Dnata είναι μια μεγάλη εταιρεία υπηρεσιών εδάφους στα αεροδρόμια· η Menzies είναι μια μεγάλη εταιρεία logistics.

Πανδημία, Άγνοια και νέοι συλλογικοί τόποι

Alain Badiou1

το κείμενο σε pdf

 

Τα προβλήματά μας δεν προέρχονται από τον Εμμανουέλ Μακρόν αλλά από την έντονη σύμπλεξη ανάμεσα στην ατομική ιδιοκτησία και την συγκέντρωση του κεφαλαίου, εξηγεί ο Badiou. Είναι εφικτό να επανεφεύρουμε μοα κοινή ζωή γύρω από σχολεία που φέρνουν μαζί διανοούμενους, εργάτες από ολόκληρο τον κόσμο και καλλιτέχνες, με σκοπό να αναπτύξουμε καινούριες ιδέες για την πραγματικότητα.

* * * *

Η τωρινή πανδημία σχετίζεται τόσο με μια φυσική αιτία – την ύπαρξη ενός ιού και τους τρόπους μετάδοσης και διατήρησής του από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους – και με μια “κοινωνική” αιτία: τον σημαντικό όγκο και ταχύτητα των ταξιδιών των ανθρώπων, που εξηγεί πώς ο ιός έχει κυκλοφορήσει μέσα σε λίγες εβδομάδες από την Κίνα στην Ευρώπη και την Αμερική χωρίς να τον σταματά τίποτα, εκτός από την παύση οποιουδήποτε ανθρώπινου θορύβου, την λεγόμενη “καραντίνα”.

Από την πλευρά των αστικών Κρατών (και δεν υπάρχουν άλλα σήμερα, αλλίμονον) τι συμβαίνει; Αναγκάζοναι να πάρουν μέτρα που πηγαίνουν πέρα από την αυστηρή ταξική λογική τους. Το σύστημα υγείας πρέπει, όπως και να χει, να δουλέψει· δωμάτια ξενοδοχείων πρέπει να επιταχθούν για να μπουν σε καραντίνα οι ασθενείς· η κίνηση των ανθρώπων που φέρουν τον ιό πρέπει να περιοριστεί στα σύνορα κλπ. Αλλά, μέσα απ’ όλα αυτά, τα Κράτη πρέπει επιτακτικά να προστατέψουν το μέλλον της δομής της κοινωνίας στο σύνολό της, δηλαδή την ταξική της δομή. Η διακυβέρνηση γίνεται μια πιο δύσκολη άσκηση απ’ ό,τι στις πιο συμβατικές καταστάσεις. Ευτυχώς, για τα υπάρχοντα Κράτη, ο πραγματικός εχθρός αυτού του τύπου των κοινωνιών μας, που δεν είναι ο ιός αλλά ο κομμουνισμός, είναι τόσο αδύναμος σήμερα που θα τα καταφέρουν να την γλιτώσουν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, χωρίς πολλά προβλήματα.

Πρέπει λοιπόν να μεμφθούμε τον Μακρόν; Το κοινοβουλευτικό καθεστώς, που είναι το φυσικό πολιτικό καθεστώς του αναπτυγμένου καπιταλισμού, και το οποίο στη Γαλλία συνεχίζει να εγκωμιάζεται κάτω από το διπλό φετίχ της “δημοκρατίας” και της “Ρεπουμπλίκ μας”, έχει περάσει χειρότερα! Αν ο Μακρόν πρέπει να εκδιωχθεί, αυτό θα το κάνουν οι ίδιοι οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού, προς το χειροκρότημα των δυσαρεστημένων κάθε είδους που, τα τελευταία δύο χρόνια, τον έχουν θεωρήσει ως την αιτία όλων των δεινών τους. Ενώ, για να πούμε την αλήθεια, εδώ και δυο αιώνες τα δεινά μας προέρχονται από το πάντρεμα, σήμερα ιδιαίτερα τεταμένο, ανάμεσα στην ατομική ιδιοκτησία (η οποία μπορεί να εγκωμιάζεται και να είναι υποσχόμενη στον καθένα) και τον “σιδερένιο νόμο” της συγκεντροποίησης του κεφαλαίου (κάτι που εξηγεί γιατί, ουσιαστικά, η ατομική ιδιοκτησία ωφελεί μόνο τους πολύ λίγους).

Αυτό που μου φαίνεται να εγκυμονεί κινδύνους, σε αυτές τις συνθήκες, και να ευνοεί όλες τις μορφές αντίδρασης, είναι η άγνοια των ενδείξεων που προανέφερα και η ελάχιστη προσοχή που δίνεται στην αποδεικτική συλλογιστική με βάση αποδείξεις και τις επιστημονικά θεμελιωμένες θέσεις. Η αληθινή επιστήμη είναι μια από τις λίγες περιοχές της ανθρώπινης δραστηριότητας που αξίζει εμπιστοσύνης, ένας από τους βασικούς κοινούς θησαυρούς της ανθρωπότητας, από τα μαθηματικά στη βιολογία, τη φυσική και την χημεία, καθώς και τις μαρξιστικές σπουδές της κοινωνίας και της πολιτικής, για να μην αναφέρουμε τις ψυχαναλυτικές ανακαλύψεις σχετικά με τις διαταραχές της υποκειμενικότητας. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι η εμπιστοσύνη στην ορθολογικότητα είναι πολύ συχνά αδαής και τυφλή, και ως αποτέλεσμα, όπως βλέπουμε σήμερα, πολύς κόσμος, ίσως η πλειοψηφία, έχουν επίσης εμπιστοσύνη στην ψευδή επιστήμη, τα παράλογα θαύματα, τις παλιομοδίτικες ιστορίες και τους τσαρλατάνους. Αυτό καθιστά την όλη κατάσταση εντελώς συγκεχυμένη, και παράγει αλλοπρόσαλλες προφητείες σχετικά με την “επόμενη μέρα”. Αυτός είναι ο λόγος που επαναστάτες ηγέτες σε όλες τις εποχές ήξεραν ότι χωρίς ιδεολογική προετοιμασία της γνώμης, η πολιτική δράση είναι πολύ δύσκολη.

Η καρδιά της εκτίμησης της πανδημικής κρίσης, όπως και ουσιαστικά όλων των “κρίσεων”, θα έπρεπε να είναι συνεπώς η δημιουργία, από όλους τους παράγοντες που το επιθυμούν, ενός αχανούς δικτύου σχολείων όπου όλα όσα πρέπει να γνωρίζει κανείς για να ζει, να δρα και να δημιουργεί στις κοινωνίες θα μπορούν να μοιράζονται μεταξύ όλων όσων το επιθυμούν.

Θα έπρεπε να υπάρχει μια διεθνής μελέτη για οτιδήποτε ίσως υπάρχει ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Μια τέτοια μελέτη θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αναγκαία και λεπτή εξαιτίας μιας υπεραφθονίας προφάσεων, είτε συνειρμικών είτε επίσημων, που είναι απλά είτε φιλανθρωπικές είτε ψευδώς ανθρωπιστικές, γιατί δεν είναι στην υπηρεσία της πραγματικής ανθρωποσύνης αλλά μιας ενσωμάτωσης στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και τις ανισότητες που την συγκροτούν.

Με βάση την εμπειρία μου, μπορώ να πω ότι η Σχολή των Πράξεων (l’École des Actes), που δημιουργήθηκε στην Aubervilliers (στη Γαλλία) με την υποστήριξη του Théâtre de la Commune, μου φαίνεται ότι προσφέρει έναν καλά προσανατολισμένο τόπο για τα καθήκοντα της μεταδοτικότητας και της εφευρετικότητας που απαιτούνται σήμερα. Αυτή η σχολή φέρνει μαζί πληθυσμούς που η συνάντησή τους είναι ουσιώδης: διανοούμενους, εργάτες από ολόκληρο τον κόσμο, καλλιτέχνες, καθώς και γυναίκες, άντρες και παιδιά αυτής της πολυεθνικής πόλης. Οι συναντήσεις τους οργανώνονται ως “συνελεύσεις” – συλλογικά σημεία για την επεξεργασία νέων ιδεών βασισμένων στην υπόθεση των “νόμων της ζωής” που απαιτούν να διαμορφωθούν, να αναγνωριστούν και να γίνουν σεβαστές. Ακόμα και πριν από την επιδημία, και στηριζόμενοι στις εμπειρίες και τα ερωτήματα του ευρέως κοινού, σκέφτονταν μαζί και μάθαιναν, ταυτόχρονα, από τους νομάδες προλετάριους (αυτούς που λανθασμένα ονομάζουμε “μετανάστες”), μελετώντας τα πλήθος πράγματα που, στις διάφορες μορφές της ορθολογικότητας, είναι αναγκαία για την επιβίωση: τρόπους ομιλίας, διαβάσματος, σκέψης.

Σχολεία αυτού του τύπου θα μπορούσαν επίσης να οργανώσουν – και η Σχολή των Πράξεων προσπαθεί να το κάνει αυτό – υλική και διαχειριστική βοήθεια σε όσους την χρειάζονται, όπως καντίνες με ζεστά γεύματα, ιατρεία για πρώτες βοήθειες, επιτρέποντας συγκεκριμένες σκέψεις σε ζητήματα στέγασης και συμβουλές για διεκδικήσεις δικαιωμάτων – τα δικαιώματα αυτά που υπάρχουν καθώς και αυτά που θα έπρεπε να υπάρχουν σε συμφωνία με τους νόμους της ζωής – όπως και πολλά άλλα πράγματα που δεν έχω λάβει υπόψιν, και που θα πρέπει επίσης να εφευρεθούν.

Η μορφή της “συνέλευσης” (assemblée) είναι στην καρδιά αυτής της εμπειρίας και διαφέρει από μια σχέση με τους αφέντες μας. Στην πιο “πολιτική” της πλευρά, με την ευρεία και ανοιχτή έννοια που απαιτείται σήμερα, η Σχολή των Πράξεων οργανώνει κάθε εβδομάδα – και έχω παρακαλουθήσει κάποιες φορές – μια “γενική συνέλευση”, στην οποία οποιοσδήποτε/οποιαδήποτε έχει κάτι να πει ή μια ερώτηση να κάνει, ή μια κριτική ή μια καινούρια πρόταση, μπορεί να παρέμβει. Οι παρεμβάσεις μεταφράζονται στις γλώσσες που ομιλούνται στην Σχολή – είδα ότι μεταφράζονται στα Αγγλικά (για ανθρώπους από το Μπαγκλαντές), στα Soninke, Fulani και στα Αραβικά. Αυτή είναι επίσης μια πολύ απαραίτητη διεθνιστική προσέγγιση.

Θα μπορούσαμε, ίσως, να ζητήσουμε από αυτό το σχολείο ή οποιοδήποτε άλλο αυτού του είδους, όπου κι αν βρίσκεται, να πραγματοποιεί ανοιχτές συναντήσεις (assemblées ouvertes) από καιρού εις καιρόν, στις οποίες θα μπορούσαμε να συζητήσουμε την ίδια την αρχή, την αναγκαιότητα και το μέλλον, αυτού του είδους θεσμού. Φυσικά, η πολιτική απαιτεί τον έλεγχο του χρόνου και μια ψυχραιμία που προστατεύει από τα ουτοπικά ξεσπάσματα, όπως οι προφητείες για το τέλος του κόσμου. Όμως, συνδυάζοντας μιαν άποψη της γενικής κατάστασης και των μαθημάτων που μαθαίνονται από το συγκεκριμένο παράδειγμα για το οποίο μιλάω, πιστεύω πως είναι εύλογο να πω ότι σε ένα μέλλον, προσβάσιμο στην σκέψη, ένα είδος διεθνούς ομοσπονδίας σχολείων θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την ανάδυση τουλάχιστον λίγων ουσιωδών στοιχείων, λίγων γραμμών δύναμης, ενός νέου πολιτικού προγράμματος που να βρίσκεται πέρα από τις ψευδείς “δημοκρατίες” μας και την αποτυχία των κρατικών κομμουνισμών.

Αν, κατ’ ευχήν, ανοίξει μια καινούρια συζήτηση πάνω στη βάση αυτού του τύπου πρότασης, τότε θα υπάρχει μια ευκαιρία η πανδημία να μην είναι ταυτόχρονα βιολογικά θανάσιμη, διανοητικά μίζερη και πολιτικά στείρα.

Μεταφρασμένο από τον Frédéric Neyrat (με διορθώσεις από τον Doron Darnov και το Ill Will Editions).

1 Στμ. Μεταφρασμένο από εδώ: https://illwilleditions.com/pandemic-ignorance-and-new-collective-places. Πρωτοδημοσιεύτηκε στην Libération, στις 2 Ιουνίου του 2020.

Αφγανιστάν: η νίκη των Ταλιμπάν σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο

Μια αντι-αυτοκρατορική οπτική από έναν βετεράνο της αμερικανικής κατοχής

από το CrimethInc1

το κείμενο σε pdf

Η ταχύτητα με την οποία οι Ταλιμπάν ανακατέλαβαν το Αφγανιστάν πριν από την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών απεικονίζει γλαφυρά πόσο εύθραυστη είναι η ηγεμονία της αυτοκρατορίας των ΗΠΑ: πόσο τεράστια δύναμη απαιτείται για την διατήρησή της και πόσο γρήγορα μπορούν να αλλάξουν τα πάντα όταν αυτή η δύναμη αποσυρθεί. Προσφέρει μια γρήγορη ματιά σε ένα πιθανό μετα-αυτοκρατορικό μέλλον – αν και αυτό δεν είναι καθόλου ελπιδοφόρο. Πώς επηρέασε η κατοχή την ζωή των ανθρώπων στο Αφγανιστάν; Γιατί μπόρεσαν οι Ταλιμπάν να ανακτήσουν τόσο μεγάλες περιοχές τόσο γρήγορα; Τι μας λέει η αποχώρηση των ΗΠΑ και οι συνέπειές της σχετικά με το μέλλον και πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε γι’ αυτό;

Ο “Πόλεμος στον Τρόμο”, όπως και ο Ψυχρός Πόλεμος, πριν από αυτόν, εξανάγκασαν ολόκληρους πληθυσμούς να διαλέξουν ανάμεσα σε αμοιβαία ανεπιθύμητα δίπολα, καθιστώντας δύσκολο γι’ αυτούς να φανταστούν οποιαδήποτε εναλλακτική στην επιλογή ανάμεσα σε παγκόσμιες καπιταλιστικές αυτοκρατορίες και στον εγχώρια αναπτυγμένο αυταρχισμό. Μακροπρόθεσμα, ό,τι και αν υπόσχεται, ο αποικιοκρατικός μιλιταρισμός δεν μπορεί να ελέγξει τον εθνικισμό, τον φασισμό ή τον φονταμενταλισμό – το μόνο που κάνει είναι να τους δίνει μια δικαιολογία για να στρατολογούν κόσμο. Το ερώτημα είναι πώς μπορούμε να αναπτύξουμε παγκόσμια “από τα κάτω” δίκτυα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια πραγματική εναλλακτική.

Στην ανάλυση που ακολουθεί, ένας βετεράνος της αμερικανικής κατοχής στο Αφγανιστάν συζητά αυτή την ήττα για το αυτοκρατορικό σχέδιο των ΗΠΑ – τοποθετώντας τους Ταλιμπάν, την κατοχή και τις συνέπειές της στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου κύματος φασισμού και φονταμενταλισμού που κερδίζει επίσης έδαφος και στις Ηνωμένες Πολιτείες.


Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, οι Ταλιμπάν έχουν πάρει τον έλεγχο της Καμπούλ και, συνεπώς, ολόκληρου του Αφγανιστάν. Ο υποστηριζόμενος από τις ΗΠΑ πρόεδρος Ashraf Ghani έχει καταφύγει στο Τατζικιστάν, ενώ τα μέλη του Αφγανικού στρατού διαφεύγουν στις γειτονικές χώρες ή παραδίνονται στους μαχητές των Ταλιμπάν. Μόλις πριν λίγες μέρες, οι αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ προέβλεπαν ότι θα περνούσαν τουλάχιστον 30 μέρες πριν από την πτώση της Καμπούλ, καθώς ο πρόεδρος Μπάιντεν ανέπτυξε 5000 Αμερικανούς στρατιώτες για να προστατέψουν την εκκένωση της πρεσβείας των ΗΠΑ και του προσωπικού της. Τώρα το Υπουργείο Εξωτερικών παροτρύνει έντονα τους Αμερικανούς πολίτες να παραμείνουν στα σπίτια τους και να μην τρέξουν εσπευσμένα στο αεροδρόμιο της Καμπούλ για κατεπείγουσα εκκένωση. Καθώς ο καπνός από εμπιστευτικά έγγραφα που καίγονται και πυροβολισμούς απλώνει μια ομίχλη στον ορίζοντα της Καμπούλ, όλοι σκέφτονται την πτώση της Σαϊγκόν στα χέρια του στρατού του Βορείου Βιετνάμ και του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.

Δεν μπορώ να πανηγυρίσω την νίκη των Ταλιμπάν. Αν και έχουν πολεμήσει εναντίον μιας ιμπεριαλιστικής, καπιταλιστικής κατοχής, αντιπροσωπεύουν τον χειρότερο θρησκευτικό φονταμενταλισμό, την χειρότερη πατριαρχία και ιεραρχία. Παρ’ όλα αυτά, είναι εντυπωσιακό να βλέπεις την κουρτίνα να τραβιέται τόσο καυστικά, αποκαλύπτοντας ποια είναι πραγματικά η αμερικανική στρατιωτική “εξαιρετικότητα”. Είκοσι χρόνια χαμένων χρημάτων, νιάτων και αίματος.

Είμαι ένας βετεράνος της κατοχής του Αφγανιστάν. Οτιδήποτε πρόκειται να πω προέρχεται από την δική μου από πρώτο χέρι εμπειρία στην υπηρεσία της αυτοκρατορίας σαν πεζικάριος επί δέκα χρόνια.

Κατατάχθηκα για όλους τους λόγους που έχετε δει στις αγγελίες εύρεσης εργασίας. Ως αναλυτής στις υπηρεσίες πληροφοριών και υπαξιωματικός, διαχειριζόμουν και καθοδηγούσα ομάδες, διμοιρίες και μονάδες στρατιωτών. Εξαιτίας της εμπειρίας μου με την εναέρια επιτήρηση και αναγνώριση, στρατολογήθηκα για να μπω σε μια αμυντική εργολαβική εταιρεία Οι αμυντικές εταιρείες στις οποίες δούλεψα περιελάμβαναν τις L3, Boeing και Lockheed Martin. Εκπαίδευσα μονάδες, στις ΗΠΑ και το Αφγανιστάν, για περισσότερα από τρία χρόνια και πήγα στο Αφγανιστάν για τις εταιρείες αυτές τρεις φορές. Επίσης πήγα στο Αφγανιστάν ως μέλος επιχειρησιακής ομάδας για μια μονάδα που διαχειριζόταν μια από τις μεγαλύτερες βάσεις στο νότιο Αφγανιστάν.

Με βάση αυτά που είδα, οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ έχουν να κάνουν κυρίως με τη δημιουργία αγορών για τις στρατιωτικές τεχνολογίες και προϊόντα των ΗΠΑ καθώς και την εξασφάλιση και διασφάλιση φυσικών πόρων για την αμερικανική αυτοκρατορία. Για 20 χρόνια, στηρίζαμε τοπικούς και περιφερειακούς πολέμαρχους, δίνοντάς τους όπλα και χρήματα ώστε να μην επιτίθενται στις δυνάμεις μας. Δίναμε το πράσινο φως στα τάγματα θανάτου τους και τα αποκαλούσαμε Αφγανική Τοπική Αστυνομία. Εργαζόμενος σε υψηλά επίπεδα του echelon, παρακολουθούσα τόσο τους βαθμοφόρους αξιωματικούς όσο και τους χαμηλόβαθμους στρατιώτες να (αντ)αγωνίζονται ώστε να ενισχύσουν τα βιογραφικά τους με την ελπίδα να γίνουν μισθοφόροι για τις εταιρείες και τα γραφεία που, στην πραγματικότητα, έτρεχαν το “σόου”. Στρατηγοί έκαναν καριέρες και πήγαιναν στην συνέχεια για δουλειά σε αυτές τις εταιρείες ή το Υπουργείο Άμυνας και τις Μυστικές Υπηρεσίες. Από την Συρία και το Ιράκ μέχρι την Υεμένη και ολόκληρη την Αφρική, σε όλες τις 800 στρατιωτικές μας βάσεις, δεν ξέρω ούτε μία στρατιωτική αποστολή που να εστιάζει πρωτίστως στην δημιουργία ειρήνης και σταθερότητας.

Συμμετείχα σε αυτό για πάρα πολύ καιρό – και θέλω να καταστώ κι εγώ υπόλογος, αν και ξέρω ότι δεν υπάρχει τρόπος να επανορθώσω πραγματικά.

Έπρεπε να πεθάνει ένας από τους στρατιώτες μου για να τα δω όλα αυτά σε μια προοπτική. Μετά από αυτό, άρχισα να υποφέρω από τις συνέπειες του CPTSD [Complex Post-Traumatic Stress Disorder, Διαταραχή Σύνθετου Μετατραυματικού Στρες]. Τα κλασσικά χαρακτηριστικά: ποτό και χρήση ναρκωτικών, απώλεια σχέσεων, κατάθλιψη, τάσεις αυτοκτονίας. Άρχισα επίσης να αναζητώ βοήθεια. Μπήκα στους Βετεράνους του Ιράκ Ενάντια στον Πόλεμο και συνδέθηκα με τωρινά και πρώην μέλη των ένοπλων δυνάμεων που μάχονται τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Με πληροφορίες από την τηλεφωνική Γραμμή των Δικαιωμάτων των Στρατιωτών [GI Rights Hotline], μπόρεσαν να φύγω από τις Εφεδρείες του στρατού. Ξεκίνησα μια διαδικασία πολιτικοποίησης στην οποία έμαθα για τον μιλιταρισμό, τον ιμπεριαλισμό, την αποκιοκρατία και την λευκή υπεροχή.

Τώρα που η κατοχή τελείωσε, μια ολόκληρη γενιά βετεράνων του αμερικανικού στρατού θα αναγκαστεί να διερωτηθεί για ποιο λόγο έγιναν όλα αυτά. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να αναρωτηθώ γιατί τους πήρε τόσο χρόνο να φτάσουν σε αυτό το ερώτημα. Ήταν πάντα προφανές, παντού τριγύρω μας.

Σε ολόκληρη τη διάρκεια της θητείας μου στο Αφγανιστάν, ποτέ δεν ελέγξαμε περιοχές έξω από τις βάσεις και τα φυλάκιά μας – και συχνά βρίσκαμε τον εχθρό μέσα από τα ίδια τα τείχη μας. Οι Ταλιμπάν έκαναν μια πετυχημένη επιχείρηση εξέγερσης κατά της κατοχής για είκοσι χρόνια. Διατηρούσαν μια σκιώδη κυβέρνηση, μάζευαν φόρους, διευθετούσαν κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές διαφορές, ελίσσονταν στρατηγικά και καταλάμβαναν έδαφος, παίρνοντας, όλο αυτό το διάστημα, τον χρόνο τους.

Γιατί μπόρεσαν οι Ταλιμπάν να περιμένουν το τέλος της κατοχής και να ανακαταλάβουν την εξουσία τόσο εύκολα;

Οι Ταλιμπάν επωφελήθηκαν από τις φυλετικές και εθνοτικές δομές του Αφγανιστάν, έναν πολύπλοκο ιστό από σχέσεις πίστης και κοινωνικούς και πολιτισμικούς δεσμούς που οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ δεν μπόρεσαν ποτέ να κατανοήσουν εντελώς. Το Αφγανιστάν, όπως και άλλα έθνη-κράτη της πρώην Βρετανικής Αυτοκρατορίας, δημιουργήθηκε χωρίς να ληφθούν υπόψιν τα εθνοτικά και θρησκευτικά δημογραφικά δεδομένα2. Το αποτέλεσμα ήταν ένας πληθυσμός αποτελούμενος από Παστούν, Τατζίκους, Χαζάρα, Ουζμπέκους, Αϊμάκ, Τουρκμένους και Μπαλόχ – ομάδες με ένα ευρύ φάσμα από κουλτούρες και πρακτιές. Κάποιες φυλές βρήκαν εύκολο μια συμμαχία με το ΝΑΤΟ, ενώ άλλες αντιτέθηκαν αδιάλλακτα.

Οι Ταλιμπάν είναι σχεδόν αποκλειστικά Παστούν – η κυρίαρχη εθνοτική ομάδα στο Αφγανιστάν, με το 40% με 50% του πληθυσμού. Ο λαός των Παστούν ζει και στις δυο πλευρές των συνόρων του Αφγανιστάν με το Πακιστάν και κατά μήκος του νότιου κομματιού της χώρας. Οι κοινωνικοί δεσμοί και παραδόσεις επεκτείνονται πέρα από τα αποικιοκρατικά σύνορα της χώρας, καθιστώντας εύκολο για αυτούς να μετακινούνται μεταξύ ασφαλών παραδείσων στο Πακιστάν, εκμεταλλευόμενοι ένα κενό στον στρατιωτικό έλεγχο του ΝΑΤΟ.

Όταν ξανασκέφτομαι τις τόσες πολλές στιγμές που καταδείκνυαν γιατί αυτός ο πόλεμος ήταν άρχηστος, ανακαλώ την θητεία μου στο αεροδρόμιο του Κανταχάρ, μια βάση που στέγαζε 22.000 στρατιώτες, εργολάβους και πολίτες. Εκεί, έμαθα ότι ο σκιώδης Περιφερειακός Διοικητής των Ταλιμπάν ήταν κουνιάδος του εν ενεργεία στρατηγού της Αφγανικής Πολεμικής Αεροπορίας. Με βάση την σημασία των φυλετικών και οικογενειακών σχέσεων στην κουλτούρα των Παστούν, ήταν φανερό ότι η αφοσίωση του στρατηγού στην υποστηριζόμενη από το ΝΑΤΟ κυβέρνηση δεν θα είχε ποτέ προτεραιότητα πάνω από αυτή την σχέση. Οι δεσμοί ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πολέμαρχους, ακόμα και αν θεωρούνταν τυπικά ένοπλοι αντίπαλοι, διασφάλιζε ότι κανείς δεν θα επιδίωκε να νικήσει τον άλλον. Συνάντησα αυτό το είδος διασυνδέσεων μεταξύ υποτιθέμενων εχθρών πολλές φορές, στην αλληλεπίδραση με καθημερινούς πολίτες σε όλα τα επίπεδα, μέχρι τον τότε πρόεδρο του Αφγανιστάν Χαμίντ Καρζάι.

Επίσης, οι Ταλιμπάν φρόντιζαν για τον λαό. Η νομιμοποίηση τους είναι ριζωμένη στην ικανότητά τους να προσφέρουν προστασία και θρησκευτική καθοδήγηση, πολλά χρόνια πριν από την εισβολή των ΗΠΑ. Μάζευαν φόρους και ήλεγχαν τη γεωργία σε ολόκληρη τη διάρκεια του πολέμου. Προέβησαν παράλληλα σε ενέργειες ακραίας βίας, και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο απέκτησαν ερείσματα σε περιοχές που δεν ήλεγχαν πριν από τον πόλεμο.

Η κατοχή των ΗΠΑ απέτυχε να μειώσει την αντίσταση των Ταλιμπάν επί 20 χρόνια επειδή δεν υπήρξε ποτέ ούτε μια στιγμή που η πλειοψηφία του πληθυσμού να θεώρησε τις δυνάμεις κατοχής ως νομιμοποιημένες. Οι βόμβες και οι σφαίρες δεν είναι ικανές από μόνες τους να κερδίσουν έναν πόλεμο ενάντια σε έναν αποφασισμένο πληθυσμό. Αντίθετα, η κυβέρνηση και ο στρατός, που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ, ήταν στο τέλος-τέλος ιδιοτελείς και διεφθαρμένοι. Με κίνητρο κυρίως προσωπικά οφέλη, οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ έδωσαν τις μάχες τους γύρω από μετρικές – νοιάζονταν περισσότερο για τον αριθμό των πρότζεκτ, των απωλειών, τα χρήματα που ξοδεύονται και εξοικονομούνταν. Ξοδεύοντας χρόνο στη χώρα, αναπτυσσόμενες σε σχετικά μικρά εναλλασσόμενα χρονικά διαστήματα, δεν μπόρεσαν ποτέ να οικοδομήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης ή σεβασμού. Καινούριες μονάδες και καινούρια άτομα εμφανίζονταν διαρκώς μην έχοντας καμμιά ιδέα για το πού βρίσκονταν ή για το τι είχε προηγηθεί. Αυτή η έλλειψη σεβασμού ήταν τόσο ουσιαστική για την εξέγερση που, στη διάρκεια της ανάπτυξης κάποιων στρατευμάτων το 2012, οι εκ των ένδον επιθέσεις (επιθέσεις από τις αφγανικές κυβερνητικές δυνάμεις κατά των Νατοϊκών δυνάμεων) αντιπροσώπευαν πάνω από το 14% των συνολικών απωλειών.

Στο τέλος, οι Ταλιμπάν μπόρεσαν να αποκτήσουν τον έλεγχο επειδή κατάλαβαν ότι το ουσιαστικό για να κερδίσουν τη μάχη κατά της αποικιοκρατικής κατοχής είναι ότι έπρεπε να επιβιώσουν έναν πόλεμο φθοράς. Επί είκοσι χρόνια, εκθέτοντας την αναποτελεσματικότητα μιας υποστηριζόμενης από το ΝΑΤΟ κυβέρνησης, διατήρησαν τα κανονιστικά και ιεραρχικά συστήματα ελέγχου που είχαν εγκαθιδρύσει πριν την εισβολή των ΗΠΑ.

Αλλά ο φονταμενταλισμός των Ταλιμπάν δεν ήταν ουσιώδης στην επιτυχία τους. Οι αυτοκρατορίες καταρρέουν από τις ακρότητές τους εσωτερικά: η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν είναι μέρος μιας μεγαλύτερης διαδικασίας στην οποία η γεωπολιτική επιρροή των ΗΠΑ σε ολόκληρο τον κόσμο διαβρώνεται. Το κινεζικό κράτος ίσως αποκτήσει δύναμη στην περιοχή· ίσως δούμε κλιμακούμενες συγκρούσεις ισχύος ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν. Το ζήτημα είναι τι θα ακολουθήσει – στο Αφγανιστάν αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Στην παρούσα ιστορική στιγμή, στην καρδιά της αμερικανικής αυτοκρατορίας, βλέπω ένα αναδυόμενο συντηρητικό κίνημα με πολλές ιδέες και πολιτικές που αντανακλούν τα ίδια στοιχεία φονταμενταλισμού, πατριαρχίας και ιεραρχίας που χαρακτηρίζουν τους Ταλιμπάν. Οι απόψεις που έχω δει να εκφράζονται από τη δεξιά σχετικά με τα σώματα των γυναικών, τις κοινότητες LGBTQIA+, τους μετανάστες και οποιουσδήποτε θεωρούνται ξένοι/ες, είναι στην ίδια γραμμή με την βίαιη κοσμοαντίληψη που δικαιολογείται από τα θρησκευτικά δόγματα των Ταλιμπάν.

Στις ΗΠΑ, η αυταρχική δεξιά διαδίδει έναν μύθο ντροπής γύρω από τον Αμερικανό άντρα – μια μυθολογία σχετικά με την αντικατάσταση, την εκθήλυνση, την ήττα, την απώλεια ελέγχου και εξουσίας. Ανταπτύσσουν αυτή την μυθολογία για χρόνια και η ήττα στο Αφγανιστάν απλά θα ρίξει και άλλο λάδι στη φωτιά. Η βία και το μίσος που έχουμε δει στους δρόμους στη διάρκεια χρόνων φασιστικών κινητοποιήσεων είναι άμεσο αποτέλεσμα ενός έθνους που έχει αποθεώσει τα ψέμματα ενός χαμένου πολέμου. Οι “Πατριώτες” και τα Proud Boys που φοράνε τα σήματα των Δεξιών Ταγμάτων Θανάτου δεν απέχουν πολύ από τα τάγματα θανάτου του φονταμενταλισμού των Ταλιμπάν.

Έχω δει φιλελεύθερους να συμπορεύονται με την ίδια την αυτοκρατορική πολεμική μηχανή. Όσον αφορά τις ιδέες τους σχετικά με τον μιλιταρισμό και την αστυνομία, ευθυγραμμίζονται με την φασιστική δεξιά – και, άσχετα από τον προοδευτισμό τους, δεν έχουν κάνει τίποτα για να φέρουν πραγματική ασφάλεια στις κοινότητές μας. Είναι διδακτικό ότι αυτόν τον πόλεμο τον επέβλεψαν δύο Ρεπουμπλικάνοι και δύο Δημοκρατικοί πρόεδροι. Η μια διοίκηση μετά την άλλη επεξέτειναν την ισχύ της εκτελεστικής εξουσίας ενώ οι προϋπολογισμοί για την άμυνα και την ασφάλεια των δυο τελευταίων δεκαετιών αφαίμαξαν τις κοινότητές μας.

Οι ΗΠΑ έχουν ξοδέψει τρισεκατομμύρια δολλάρια σε όπλα. Πολλά από αυτά κατέληξαν στα χέρια των Ταλιμπάν και του ISIS· άλλα επέστρεψαν στις ΗΠΑ και χρησιμοποιήθηκαν εναντίον κοινοτήτων στη Βόρεια Αμερική, ιδιαίτερα εναντίον των Μαύρων, των Μελαμψών και των Αυτόχθονων. Οι προλετάριοι που έβαλαν φωτιά σε αστυνομικά τμήματα και έδωσαν στον δρόμο τις μάχες μιας όχι τόσο μακρινής εξέγερσης, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις ίδιες δυνάμεις, στρατηγικές, τακτικές και νοοτροπίες που αναπτύχθηκαν για την αστυνόμευση του Αφγανιστάν.

Για μια ολόκληρη γενιά τώρα, ο Παγκόσμιος Πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία που ξεκίνησε στο Αφγανιστάν έγινε αντικείμενο τόσο εκμετάλλευσης όσο και εμπορευματοποίησης. Άνθρωποι που δεν συμμετείχαν ποτέ στην σύγκρουση έχουν αγοράσει επώνυμα υλικά με σκοπό να παίξουν, σε παιχνίδια ρόλων3, τα παραληρήματα της κουλτούρας πολεμιστή που έχουν. Ένα ολόκληρο τμήμα του πληθυσμού έχει εσωτερικεύσει το τοξικό αντρικό θανατολάγνο καλτ πατριωτισμού και εθνικισμού. Τώρα αυτό το προσωπείο έχει πέσει και παρακαλουθώ καθώς η ταυτότητα αυτής της γενιάς – χτισμένη γύρω από την εγγύτητα και την συμμετοχή στον πόλεμο – καταρρέει γύρω τους. Οι φιλελεύθεροι θα κατηγορήσουν αναπόφευκτα τους συντηρητικούς και το αντίστροφο, ενώ η διαδικασία πολιτικής πόλωσης εντείνεται και αμφότερες οι πλευρές παραδίδουν το μέλλον τους σε διαφορετικές “μάρκες” αυταρχισμού, με την ελπίδα να διατηρήσουν την αυταπάτη της σταθερότητας.

Αν η νίκη των Ταλιμπάν καταδεικνύει κάτι, αυτό είναι ότι η αμερικανική αυτοκρατορία είναι ένας πύργος από τραπουλόχαρτα που περιμένει να καταρρεύσει. Είναι ικανή για ακραία βία, να σκοτώσει με τους πιο προηγμένους τεχνολογικά τρόπους που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα. Είναι ικανή για ακραία βαναυσότητα. Παρ’ όλα αυτά, όμως, είναι μια χάρτινη τίγρη, ανίκανη να κατακτήσει τις καρδιές και το μυαλό των ανθρώπων, άσχετα από την ένταση των επεμβάσεών της ή τη διάρκεια της κατοχής.

Το Νησί της Χελώνας4 έχει δει πάνω από 500 χρόνια αντίστασης στην κατοχή και, άσχετα από τον χρόνο μπροστά μας, θα πρέπει επίσης να είναι καθαρό ότι θα νικήσουμε. Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν δεν θα είναι απλά μια ήττα ενός διεφθαρμένου και ανεπιθύμητου καθεστώτος-ανδρείκελου – ο αντίκτυπός της θα φτάσει σε πολλές περιοχές αυτής της καταρρέουσας αυτοκρατορίας στα ερχόμενα χρόνια.

Μια ολόκληρη γενιά εμπειροπόλεμων ατόμων έχει μάθει με σκληρό τρόπο ότι η συμμετοχή μας στην ιμπεριαλιστική ισχύ ήταν βασισμένη σε πλάνες. Έχουμε ήδη αρχίσει να επενδύουμε τις γνώσεις και τις εμπερίες μας πίσω σε κοινότητες που εστιάζουν στην πραγματική απελευθέρωση.

Τι θα ακολουθήσει όμως; Αν η νίκη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν αποτελεί κάποια ένδειξη, αυτό που ακολουθεί την αυτοκρατορία των ΗΠΑ μπορεί να είναι ο καταπιεστικός φονταμενταλισμός ή ο εθνικισμός. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε πώς θα μπορούσαμε να πολεμήσουμε την κυρίαρχη τάξη με τέτοιο τρόπο που, όταν καταρρεύσει αλλού, να μην αντικατασταθεί από το ισοδύναμο των Ταλιμπάν.

Οι εχθροί των κοινοτήτων μας, και του μέλλοντος που επιθυμούμε, έχουν επίσης απορροφήσει θυμωμένους και δυσαρεστημένους βετεράνους της κατοχής. Ο θυμός τους, ριζωμένος στην ντροπή που προαναφέραμε, εκφράζεται μάλλον με τη βία παρά την αλληλεγγύη. Έχουν ήδη αποπειραθεί ένα πραξικόπημα στο όνομα του αυταρχικού οράματός τους. Τα γεγονότα στο Αφγανιστάν θα τους δώσουν περισσότερα κίνητρα. Μπορούμε να περιμένουμε να δούμε αυτούς τους πρώην στρατιώτες, μέλη ειδικών δυνάμεων και μισθοφόρους, να κινητοποιούνται εναντίον αυτών που αντιλαμβάνονται ως εχθρούς, προχωρώντας σε ατομικές τροομοκρατικές ενέργειες. Αυτό είναι με το οποίο είμαστε αντιμέτωποι.

Η κλιματική κρίση, η πολιτική πόλωση, η οικονική κρίση, η κατάρρευση της Αμερικανικής αυτοκρατορίας και η κοινωνική αναταραχή που (σιγο)βράζει, όλα στέκονται μπροστά μας όχι ως μεμονωμένα φαινόμενα αλλά ως μια ενιαία πρόκληση που συγκροτείται από αλληλένδετες καταστροφές. Μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από της ήττες των αντιπάλων μας στην αμερικανική κυβέρνηση και να μάθουμε από τις επιτυχίες όσων αντιστάθηκαν σε αυτούς παντού ενώ διατηρούσαν, ταυτόχρονα, μια σταθερή αντίθεση σε κάθε μορφή καταπίεσης. Ανοίγω την καρδιά μου στον Αφγανικό λαό ο οποίος έχει υποφέρει τα τραύματα του πολέμου εδώ και γενιές. Μιλάμε για την παράδοση μιας γης, και ενός ποικιλόμοφου πληθυσμού, που έχει διαδοχικά νικήσει τις πιο ισχυρές αυτοκρατορίες στην παγκόσμια ιστορία. Ελπίζω να βρουν την δύναμη να συνεχίσουν και, τελικά, να πετύχουν πραγματική απελευθέρωση, πραγματική ασφάλεια. Ελπίζω όσοι από μας βρισκόμαστε εδώ στις ΗΠΑ, αντιλαμβανόμενοι τους εαυτούς μας ως μέρος ενός διεθνούς κινήματος, να βρούμε τη δύναμη να κάνουμε ό,τι είναι αναγκαίο, στην καρδιά αυτής της σατανικής αυτοκρατορίας, για να χτίσουμε έναν καινούριο κόσμο πάνω στα συντρίμμια του παλιού.

Τώρα είναι η στιγμή να ακούσουμε τον Αφγανικό λαό, να υποστηρίξουμε τους πρόσφυγες, να υποστηρίξουμε οργανώσεις βοήθειας και να διαμαρτυρηθούμε σφοδρά και σθεναρά ενάντια σε αυτούς που είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή των προηγούμενων είκοσι χρόνων – να ανοίξουμε την καρδιά μας σε νέες δυνατότητες και νέους δυνητικά “συνενόχους” – να αναπτύξουμε τις δεξιότητες και τις νοοτροπίες που θα μας κρατήσουν ασφαλείς, καθώς θα βαδίζουμε μπροστά προς το άγνωστο.

Αν εσείς ή μέλη της οικογένειάς σας υπηρετείτε αυτή τη στιγμή στον Αμερικανικό στρατό, παρακαλούμε επικοινωνήστε στην ανοικτή τηλεφωνική Γραμμή Δικαιωμάτων των Στρατιωτών (GI Rights Hotline) στο 1-877-447-4487 ή απλά γίνετε Αδικαιολογήτως Απόντες/ούσες5. Δεν υπάρχει ανάγκη να παραμείνετε στην υπηρεσία ενός βίαιου μετώπου για λογαριασμό εξοπλιστικών και αμυντικών εταιρειών. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πεθάνετε για το δικό τους όφελος και δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να κάνετε στους φτωχούς του κόσμου αυτό που εμείς περάσαμε, τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, κάνοντας στον λαό του Αφγανιστάν.

2 Στμ. Όχι τυχαία, φυσικά. Αυτό εξυπηρετούσε το δόγμα “διαίρει και βασίλευε” της Βρετανικής πολιτικής.

3 Στμ. LARP: αρκτικόλεξο του live action role-playing game, ζωντανό παιχνίδι ρόλων, μια μορφή παιχνιδιού ρόλων στο οποίο οι συμμετέχοντες απεικονίζουν με φυσικό τρόπο τους χαρακτήρες τους επιδιώκοντας σκοπούς μέσα σε ένα φανταστικό πλαίσιο, που αντιπροσωπεύεται από περιβάλλοντα στον πραγματικό κόσμο, και αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους ως χαρακτήρες.

4 Στμ. Στο πρωτότυπο Turtle Island, το όνομα που κάποιοι αυτόχθονες λαοί, καθώς και ακτιβιστές των δικαιωμάτων των αυτόχθονων στον Καναδά και τις ΗΠΑ, δίνουν στη Γη ή την Βόρεια Αμερική. Το όνομα βασίζεται σε μια διαδεδομένη ιστορία δημιουργίας των αυτόχθονων της Βόρειας Αμερικής.

5 Στμ. Στο πρωτότυπο AWOL: Absent Without Official Leave, Απών/Απούσα Χωρίς Επίσημη Άδεια: όρος που χρησιμοποιείται στον Αμερικανικό στρατό για να περιγράψει έναν στρατιώτη ή στρατιωτικό που έχει εγκαταλείψει την θέση του/της χωρίς άδεια (συνήθως διαφωνώντας με μια συγκεκριμένη διαταγή) αλλά και χωρίς την πρόθεση λιποταξίας.